"On
jest mistrzem nas
wszystkich!"
("Er
ist
der Meister von uns allen!" (niem.)
Leopold
Schmidt Joseph Haydn (1898) s. 86
o muzyce G.
F. Händla,
podczas wystawienia
Mesjasza
Pierwsza
emisja
monet z 2009 roku bita w renomowanej mennicy
Austrian Mint, mennicy o
ponad 800-letnim doświadczeniu, w ramach serii monet o
nominale 5
Euro, to oddanie hołdu wybitnemu kompozytorowi.
Srebrna moneta
kolekcjonerska została bowiem wydana z
okazji dwusetnej rocznicy śmierci słynnego
austriackiego kompozytora Josepha Haydna, który zmarł w1809 roku w wieku 77 lat.
Zarówno Mozart, jak również Beethoven wzorowali się na mistrzu. Haydn jest uważany za twórcę klasycznej symfonii i kwartetów smyczkowych.
5 Euro, Joseph Haydn (1732-1809), 2009
-
Rewers: na rewersie monety na pierwszym planie został uwieczniony wizerunek
Józefa Haydna. Obok muzyka, w pozycji pionowej znajduje się
para
skrzypiec, zaś w tle są
strony z zapisami nutowymi z jego kompozycji. Nazwisko i lata życia
kompozytora są
wpisane w
prawym górnym rogu monety, wraz z logo
- oznakowaniem, jakie Austriant Mint bije na monetach z planu
emisyjnego na rok 2009.
-
Awers: pamiątkowe monety mają oryginalny kształt dziewięciokąta, co
symbolizuje 9 prowincji wchodzących w skład Austrii.
Awers
jest standardowym projektem monet z serii monet kolekcjonerskich o
wartości nominalnej 5
Euro, który zawiera otoczony przez tarczę wizerunek
herbów dziewięciu
prowincji federalnych Austrii.
Każda moneta zapieczętowana jest w kolorowym
blistrze, wraz z opisem i informacjami w dwóch
językach - angielskim i niemieckim na temat życia i
twórczości Haydna.
- Reverse:
the
silver 5 Euro coin shows a portrait of the famous composer in profile.
Across his chest stretches a bar of his music with the date "2009". To
the right are two violins with his name "Joseph Haydn" and the dates of
his life: 1732-1809. The official side of the nine-sided coin displays
the shields of the nine Federal Provinces of Austria and the
denomination of 5 Euros.
- Obverse: one
is struck from the first by this nine sided coin, symbolic for the nine
federal provinces of Austria. Their coats-of arms encircle the
denomination "5" with the inscription "Republik Österreich"
and "Euro".
Joseph Haydn
(ur. 1
kwietnia 1732 w Rohrau, zm. 31 maja
1809 w Wiedniu) - austriacki kompozytor okresu klasycyzmu. Najstarszy z
tzw. trzech klasyków wiedeńskich, obok Mozarta i Beethovena.
Haydn był jednym z głównych przedstawicieli klasycyzmu w
muzyce oraz jednym z tych, którzy zdefiniowali
główne formy muzyczne tej epoki.
Szczególnie interesujące są jego dzieła z okresu 1760-1770,
tworzone w stylu Sturm
und Drang (niem. burza i napór),
który był awangardowym kierunkiem w ramach kultury
klasycystycznej, będąc jednocześnie zapowiedzią romantyzmu. W muzyce
Haydna objawiło się to stosowaniem niecodziennych akordów,
zastosowaniem rzadkich tonacji molowych oraz nieoczekiwanych zmian
nastroju.
Jego młodszy brat, Johann Michael, był także wybitnym i cenionym
kompozytorem, działającym przede wszystkim w Salzburgu.
Młodość 1732-1760
Haydn
urodził się 31 marca lub 1 kwietnia 1732 w Rohrau,
małej wiosce w
austriackim Burgenlandzie. Muzykalny i obdarzony pięknym głosem, od
1738 uczył się muzyki w Hainburgu , gdzie został dostrzeżony przez
drygenta do chóru przy katedrze św. Stefana w Wiedniu. Tam
kształcił się w grze na skrzypcach i fortepianie. Ok. 1748 lub 1749 po
przejściu mutacji musiał opuścić chór i zaczął zarobkować
jako muzyk w Wiedniu. Przez pewien czas był akompaniatorem N. Propory,
od którego pobierał również lekcje kompozycji. W
1759 został kompozytorem nadwornym hr. Morzina w Lukavec.
"Byłem odcięty od świata,
więc
byłem zmuszony, być oryginalnym."
(Haydn
większą część
swego życia spędził
tworząc
w odludnej
posiadłości rodziny Esterhazych.)
Praca u
Esterházych 1761-1790
W roku 1761 Haydn
został zatrudniony jako nadworny
kompozytor i
wicekapelmistrz na dworze arystokratycznej rodziny
Esterházy. Pozostał w jej służbie przez ponad 30 lat - do
1790 roku zdobywając w tym czasie ogromną sławę. W 1766 roku Haydn
został jedynym kapelmistrzem, w roku tym zmarł bowiem główny
kapelmistrz Gregor Joseph Werner (1693-1766), który nie
pałał do kompozytora sympatią. W tym samym roku odbyło się poświęcenie
nowego zamku Esterház nad jez. Nezyderskim, który
w zamyśle księcia miał być „węgierskim Wersalem”.
M. Esterházy wybudował tam teatr; odtąd muzyka operowa
zajęła ważną pozycję w twórczości Haydna.
Pierwsze opery (La
Canterina 1766, Lo speziale 1768) to opery komiczne.
Specjalnie dla księcia komponował Haydn tria na baryton (ulubiony
instrument księcia), altówkę i wiolonczelę; w latach
1765-75 powstało 126 takich triów. W 1768 podczas
pożaru domu Haydna w Eisenstadt część kompozycji uległa zniszczeniu.
Lata 70-e były okresem świetności zamku Esterház,
który odwiedziły w tym czasie znane osobistości (m.in. Maria
Teresa Habsburg). O prywatnym życiu Haydna i jego działalności w tych
latach brak bliższych danych. W 1776 powtórny pożar domu
kompozytora zniszczył wiele dalszych kompozycji.
W 1776 Haydn otrzymał propozycję napisania opery dla dworu cesarskiego
w Wiedniu. Jako libretto wybrano La vera costanza; wskutek intryg
dworskich nie doszło jednak do wystawienia opery (wykonana została 3
lata później w Esterház). W 1790 zmarł Nikolaus
I. Joseph Książę Esterházy, a jego następca Anton I. Książę
Esterházy rozwiązał orkiestrę.
Joseph Haydn, autor:
Ludwig Guttenbrunn (ok. 1770)
Samodzielność
twórcy 1791-1809
We wrześniu 1790 Haydn wyjechał do Wiednia, gdzie od J. P.
Salomon,
otrzymał propozycję wyjazdu do Anglii, oraz kontrakt na napisanie 12
symfonii (wśród nich znalazły się również utwory
napisane przez Haydna już wcześniej), którymi kompozytor
miał dyrygować podczas koncertów w Hanover Square Rooms. W
koncertach tych wystąpili wysokiej klasy wykonawcy i cieszyły się
wielkim powodzeniem. W lipcu 1791 Uniwersytet Oksfordzki nadał
kompozytorowi „Gradum Doctoris in Musica Honoris
Causa”; podczas uroczystości wykonano Symfonię G-dur,
która z tej przyczyny otrzymała nazwę Oksfordzkiej.
Dorobek kompozytorski
Muzyka wokalna: pieśni
- 523, muzyka
chóralna - 70
Muzyka instrumentalna:
symfonie - 108, koncerty - 50, muzyka
kameralna
- 321
Inne formy orkiestralne:
95
Muzyka marszowa: 8
Opery: 24
Utwory na fortepian:
95
RAZEM: 1326
Wybrane dzieła
* Symfonia nr
6 D-dur
"Poranek" (Le matin)
* Symfonia nr 7 C-dur "Południe" (Le
midi)
* Symfonia nr 8 G-dur
"Wieczór" (Le soir)
* Symfonia nr 30 C-dur "Alleluja"
* Symfonia nr 43 Es-dur "Merkury"
* Symfonia nr 45 fis-moll "Pożegnalna"
(zaliczana do Sturm und Drang)
* Symfonia nr 73 D-dur "Polowanie" (La
chasse)
* Symfonia nr 82 C-dur "Niedźwiedź"
(L'ours) (tzw. paryska)
* Symfonia nr 85 B-dur
"Królowa" (La reine) (tzw. paryska)
* Symfonia nr 92 G-dur "Oksfordzka"
* Symfonia nr 94 G-dur "Niespodzianka"
(tzw. londyńska)
* Symfonia nr 100 G-dur "Wojskowa" (tzw.
londyńska)
* Symfonia nr 101 D-dur "Zegarowa" (tzw.
londyńska)
* Symfonia nr 104 D-dur (ostatnia
londyńska, bez przydomka)
* 24 koncerty fortepianowe
* Koncert na róg nr 1 D-dur
* Koncert na róg nr 2 D-dur
* Koncert na wiolonczelę C-dur
* Koncert na wiolonczelę D-dur
* Koncert skrzypcowy nr 1 C-dur
* Koncert skrzypcowy nr 2 D-dur
* Koncert skrzypcowy nr 3 A-dur
* Koncert skrzypcowy nr 4 G-dur
* Koncert na trąbkę Es-dur
* Stabat mater g-moll
* Siedem słów Zbawiciela na
krzyżu
* Oratorium Powrót Tobiasza
* Oratorium Stworzenie świata
* Oratorium Pory roku
Utwory Haydna zostały skatalogowane przez holenderskiego
muzykologa
Antoniego von Hoboken. Katalog Hobokena jest ułożony systematycznie (wg
gatunków muzycznych). Używa się skrótu Hob.
(czasem tylko H), np:
Hob. I:104 - Symfonia nr 104
Hob. XXVIII:12 - opera Armida
