Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej
Kolekcja: "S³awni Polacy"

W zestawie: srebrna moneta w kapsule ochronnej, folder emisyjny

Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) - jeden z najwybitniejszych i najs³awniejszych pianistów swoich czasów, ¿arliwy patriota i spo³ecznik, niestrudzony rzecznik interesu Polski w ¶wiecie. Jako potomek szlachty o silnych tradycjach patriotycznych wzrasta³ w atmosferze po¶wiêcenia sprawie narodowej.

Talent muzyczny kszta³cony w latach 1872-1878 w Warszawie, a nastêpnie w Berlinie, Strasburgu i Wiedniu, pozwoli³ mu w 1888 r. rozpocz±æ b³yskotliw± karierê pianisty wirtuoza na estradach ca³ego ¶wiata. W 1890 r., po koncertach we Francji, Holandii i Niemczech, podbi³ Angliê.

Do 1892 r. wyst±pi³ w ponad stu miastach USA i Kanady. Koncertowa³ tak¿e w Afryce Po³udniowej, Australii, na Tasmanii, w Nowej Zelandii, na Hawajach, Kubie i w Ameryce Po³udniowej, rozs³awiaj±c imiê w³asne i Polski.

Jego gra odznacza³a siê czarem d¼wiêku, g³êbi± i dramatyczn± si³±, stanowi±c zarazem kwintesencjê polsko¶ci.

W repertuarze bowiem, obok utworów w³asnych (w¶ród których uznanie zyska³y m.in. Fantazja polska, opera Manru i Menuet G-dur), poczesne miejsce zajmowa³a muzyka Fryderyka Chopina.

S³awê i zgromadzony rych³o maj±tek artysta wykorzystywa³ do wspierania sprawy narodowej. W 1910 r., na 500-lecie zwyciêstwa pod Grunwaldem, ufundowa³ w Krakowie s³ynny pomnik W³adys³awa Jagie³³y, jak g³osi napis na nim: PRAOJCOM NA CHWA£Ê, BRACIOM NA OTUCHÊ.

P³omienna mowa wyg³oszona podczas ods³oniêcia tego pomnika do rzesz rodaków z trzech zaborów, w której postulowa³ jedno¶æ narodu w d±¿eniu do niepodleg³o¶ci, wywar³a ogromne wra¿enie i zainicjowa³a jego dzia³alno¶æ polityczn±.

Podczas I wojny ¶wiatowej organizowa³ komitety pomocy ofiarom wojny w Polsce, polskie si³y zbrojne, a po koncertach przemawia³, agituj±c na rzecz Ojczyzny. Dziêki jego kontaktom i wp³ywom w USA sprawa niepodleg³o¶ci Polski zaistnia³a na forum miêdzynarodowym.

Zaowocowa³o to s³ynnym orêdziem prezydenta Wilsona z 1917 r. i deklaracj± premierów Francji, W³och i Wielkiej Brytanii z 1918 r. o konieczno¶ci odbudowy niezawis³ej Polski jako elementu nowego ³adu w Europie. Powróciwszy do kraju, uda³ siê w grudniu 1918 r. do Poznania, gdzie powita³y go entuzjastycznie t³umy rodaków.

Przemówienie (wyg³oszone z okna hotelu), wzywaj±ce do jedno¶ci wszystkich stronnictw i stanów w dziele odbudowy Polski, sta³o siê zarzewiem zwyciêskiego powstania wielkopolskiego. Witany wszêdzie z rosn±cym entuzjazmem, po przybyciu do Warszawy z³o¿y³ deklaracjê, której pozosta³ wierny: s³u¿yæ nie jakiemukolwiek stronnictwu, a jedynie Polsce.

Wkrótce obj±³ stanowisko premiera i ministra spraw zagranicznych. Na konferencji pokojowej w Pary¿u, wraz z Romanem Dmowskim, usilnie zabiega³ o zabezpieczenie interesów i wzmocnienie autorytetu Polski.

Rozstrzygniêcia Traktatu Wersalskiego, na które polscy negocjatorzy, mimo najlepszej woli, mieli ograniczony wp³yw, nie satysfakcjonowa³y klasy politycznej i opinii publicznej.

Trudno¶ci wewnêtrzne w odbudowuj±cym siê kraju spowodowa³y upadek rz±du Paderewskiego w grudniu 1919 r. i jego decyzjê o emigracji (do 1921 r. pozostawa³ delegatem Polski w Lidze Narodów). W 1921 r.

Naczelnik Pañstwa Józef Pi³sudski uhonorowa³ go Orderem Or³a Bia³ego „w uznaniu wybitnych zas³ug po³o¿onych dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu dzia³alno¶ci obywatelskiej i politycznej”.

Dowodem uznania w ¶wiecie by³y choæby doktoraty honoris causa m.in. uniwersytetów w Oxfordzie i Cambridge. Rozczarowanie kszta³tem polityki wewnêtrznej i narastaj±cymi po 1926 r. tendencjami autorytarnymi nie os³abi³y patriotycznego zmys³u artysty, który nadal jak tylko móg³ wspiera³ i umacnia³ interes Polski.

W 1936 r. patronowa³ powstaniu tzw. frontu Morges, ugrupowania centrowego, które mia³o byæ przeciwwag± dla coraz bardziej antydemokratycznych rz±dów sanacji. W grudniu 1939 r. zosta³ przewodnicz±cym Rady Narodowej - polskiego parlamentu na wychod¼stwie.

Czynny w dzia³aniach na rzecz Polski do ostatnich dni zmar³ 29 czerwca 1941 r. w Nowym Jorku. Decyzj± prezydenta Roosevelta zosta³ pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington.

W 1991 r. jego szcz±tki, w obecno¶ci prezydentów RP i USA, z³o¿ono w krypcie archikatedry warszawskiej.

dr Marek A. Janicki Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

******

Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) - one of the most eminent and famous pianists of his times, ardent patriot and involved citizen, tireless promoter of Poland’s interest in the world. As a member of a noble family with strong patriotic traditions, he was brought up in the atmosphere of devotion to the national affair.

His musical talent, developed in the years 1872–1878 in Warsaw, and later in Berlin, Strasbourg and Vienna, allowed him in 1888 to start a career of a virtuoso pianist on world stages.

In 1890, after concerts in France, the Netherlands and Germany, he “won” England. By 1892, he had played in over 100 cities in the USA and Canada. He also performed in South Africa, Australia, Tasmania, New Zealand, Hawaii, Cuba and South America, making his, and Poland’s, name increasingly popular.

The way he played the piano was characterized by the charm of sound, profoundness and dramatic force, at the same time being the essence of Polishness.

It was so, because the repertoire, apart from his own pieces (from which the Polish Fantasy, the Manru opera and the Minuet in G-major enjoyed particular recognition) included many pieces by Frédéric Chopin. The artist took advantage of his fame and fortune to support the national affair.

In 1910, for the 500th anniversary of the Grunwald Victory, he founded the famous monument of W³adys³aw Jagie³³o in Kraków. The inscription on the monument read: TO GLORIFY THE FOREFATHERS, TO COMFORT THE BROTHERS.

Fervent speech made during the unveiling of the monument to the crowds of his compatriots from the three annexations, in which he promoted the nation’s unity in striving for independence, made a great impression and initiated his political activity.

During World War I, Paderewski organized committees helping the victims of war in Poland, Polish armed forces. After concerts he gave speeches, agitating in favor of his motherland. Owing to his contacts and influences in the USA, the affair of Poland’s independence was discussed on an international level.

It resulted in the famous proclamation of President Wilson in 1917, and declaration of Prime Ministers of France, Italy and Great Britain in 1918, on the necessity to rebuild independent Poland as an element of new order in Europe. Having returned to Poland, in December 1918 he went to Poznañ, where he was enthusiastically welcomed by crowds.

The speech (made from a hotel window), calling for the unity of all fractions and states in the process of rebuilding Poland, became the mainspring of the victorious Wielkopolska Uprising. Welcomed with growing enthusiasm everywhere, having arrived to Warsaw, Paderewski made a declaration which he remained faithful to: to serve Poland, not a fraction.

Soon he became Prime Minister and Minister for Foreign Affairs. On a peace conference in Paris, he and Roman Dmowski made all efforts to secure the interest and reinforce the authority of Poland.

The terms of the Treaty of Versailles, which the Polish negotiators, despite their best will, had limited influence on, did not satisfy political class and public opinion. Internal difficulties inside the rebuilding country caused the collapse of Paderewski’s government in December 1919 and his decision to emigrate (to 1921 he remained Poland’s delegate in the League of Nations).

In 1921, Józef Pi³sudski, Chief of State, honored him with the Order of the White Eagle „in recognition for distinguished merits in his civil and political activity”. Honorary doctorates of, among others, Oxford and Cambridge Universities proved his recognition in the world.

Disappointment with the shape of home policy and authoritarian tendencies growing after 1926 did not weaken the patriotic sense of the artist, who kept supporting and strengthening the interest of Poland as much as possible.

In 1936, he favored the foundation of the so-called Front Morges, an alliance of centrist parties, which was to counterbalance the increasingly antidemocratic rule of Sanation. In December 1939, Paderewski became President of the National Council - the Polish Parliament in exile. Paderewski died on 29 June 1941 in New York.

To his last days, he actively supported actions in favor of Poland. By decision of President Roosevelt, he was buried in the National Cemetery in Arlington. In 1991, his remains were, in the presence of Presidents of Poland and the USA, buried in the crypt of the Warsaw Archcathedral.

Marek A. Janicki, Ph. D.
Institute of History
at the University of Warsaw
Text from the National Bank of Poland’s issue folder