"...¿eglarz ten stoi w jednym rzêdzie obok Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, Vasco da Gamy i Abla Tasmana. Zawdziêczamy mu znajomo¶æ natury wyspiarskiej Nowej Zelandii i Nowej Gwinei, ods³oniêcie wybrze¿a wschodniego Australii, odkrycie nowych wysp Oceanu Po³udniowego (wyspy subantarktyczne i antarktyczne). Po podró¿ach Cooka wiedziano niew±tpliwie, ¿e woda zajmuje przesz³o dwa razy wiêksz± przestrzeñ ani¿eli l±dy...".

Wczesny okres
Cook urodzi³ siê w ubogiej rodzinie (ojciec - szkocki imigrant, najmowa³ siê do pracy w polu), jako jedno z piêciorga dzieci w Marton w pó³nocnym Yorkshire w pobli¿u obecnego Middlesbrough. Jako dziecko Cook przeprowadzi³ siê z rodzin± na farmê w Great Ayton, gdzie uczy³ siê w miejscowej szkole. Naukê umo¿liwia³ mu pracodawca ojca. W wieku 13 lat pracowa³ razem z ojcem, który awansowa³ teraz na stanowisko zarz±dcy-ekonoma.

W 1745 r. w wieku 16 lat, Cook opu¶ci³ dom, aby pracowaæ w sklepie w wiosce rybackiej Staithes. Po kilkunastu miesi±cach w³a¶ciciel sklepu przedstawi³ m³odego Jamesa Johnowi i Henremu Walkerom, którzy byli miejscowymi w³a¶cicielami statków do przewozu wêgla. Cook zosta³ przyjêty na pok³ad jako m³ody czeladnik-praktykant. Jego pierwszym zadaniem by³o praca na wêglowcu "Freelove", gdzie spêdzi³ kilka lat ¿egluj±c pomiêdzy Tyne a Londynem. W tym okresie samodzielnie uczy³ siê algebry, trygonometrii, nawigacji i astronomii, które mia³y siê mu okazaæ przydatne w dalszej karierze.

Gdy ukoñczy³ trzyletni± praktykê, zacz±³ pracowaæ na statkach handlowych udaj±cych siê na Ba³tyk. Bardzo szybko w tym czasie awansowa³ na stopieñ oficera (w 1752 r. na pok³adzie "Friendship"), a ju¿ w 1755 r. zaproponowano mu dowodzenie tym statkiem. Mimo tak szybkiej kariery w marynarce handlowej zg³osi³ siê jako marynarz na ochotnika do marynarki wojennej, która w tym czasie stwarza³a wiêksze widoki na zrobienie kariery.

W 1755 r. Wielka Brytania przygotowywa³a siê do tzw. "wojny siedmioletniej". 17 czerwca 1755 r. Cook zosta³ zaokrêtowany na pok³ad okrêtu HMS "Eagle" pod dowództwem kapitana Hugha Pallisera. Bardzo szybko otrzyma³ stopieñ bosmanmata.

¯ycie rodzinne
Cook po¶lubi³ Elizabeth Bates, córkê jednego ze swoich mecenasów (Cook, jako ¿e pochodzi³ z rodziny ma³o zamo¿nej musia³ szukaæ wsparcia u wysoko postawionych osób w ówczesnej admiralicji) w grudniu 1762 r. Kiedy nie przebywa³ na morzu zatrzymywa³ siê w swoim mieszkaniu na East End w Londynie. Uczêszcza³ do ko¶cio³a ¶w. Paw³a, gdzie jego syn James zosta³ ochrzczony.

Pocz±tek kariery
W czasie wojny siedmioletniej zajmowa³ siê kartografi±, kre¶l±c mapy wej¶æ do zatoki ¶w. Wawrzyñca, czym przyczyni³ siê po¶rednio do zdobycia przez Anglików Quebecu. Jego talent kartograficzny przejawi³ siê najpe³niej w stworzeniu dok³adnych map wybrze¿y Nowej Fundlandii w 1760 r. Jego doskona³a praca zwróci³a na niego uwagê brytyjskiej admiralicji i Royal Society planuj±cych szereg wypraw odkrywczych.

Pierwsza podró¿ (1768-1771)
W 1766 r. Towarzystwo Królewskie zleci³o Cookowi (mianowanemu porucznikiem Royal Navy) odbycie podró¿y na po³udniowy Pacyfik, aby umo¿liwiæ naukowcom obserwacjê przej¶cia Wenus przez tarczê s³oneczn±. Ekspedycja na pok³adzie "Endeavour", wyruszy³a z Anglii w 1768 r. Cook op³yn±³ przyl±dek Horn i kontynuowa³ podró¿ w kierunku zachodnim. Do Tahiti dop³yn±³ w kwietniu 1769 r., gdzie przeprowadzono nakazane obserwacje astronomiczne. W tym celu Cook zleci³ budowê obserwatorium na wyspie.

Astronomem, który obserwowa³ przej¶cie Wenus, by³ Charles Green, asystent poprzednio mianowanego królewskiego astronoma Nevila Maskelynego. Niezale¿ne obliczenia Greena, Cooka i Solandera ró¿ni³y siê bardziej ni¿ dopuszczalny margines b³êdu. By³o to spowodowane g³ównie niedok³adnymi przyrz±dami pomiarowymi (brak chronometru).


Kiedy zakoñczono obserwacje Cook pop³yn±³ w kierunku zachodnim wype³niaj±c tym samym swój drugi cel podró¿y jakim by³o zbadanie czy istnieje na pó³kuli po³udniowej nowy nieodkryty kontynent tzw. "Terra Australis Incognita". Towarzystwo Królewskie (a w szczególno¶ci Aleksander Dalrymple) wierzy³o, ¿e taki kontynent musi istnieæ, sta³o to w sprzeczno¶ci z pogl±dami Cooka, który w±tpi³ w istnienie wielkiego l±du. Z pomoc± wyspiarza z Tahiti imieniem Tupai, który posiada³ rozleg³± wiedzê o geografii po³udniowej czê¶ci Pacyfiku, ekspedycja dotar³a do Nowej Zelandii. Cook by³ tym samym drugimi Europejczykiem, który ujrza³ ten l±d (pierwszy by³ Holender Abel Tasman w 1642 r.). Cook naniós³ na mapy zarys wybrze¿y wysp (pope³niaj±c jedynie drobne b³êdy). Odkry³ tak¿e cie¶ninê oddzielaj±c± Wyspê Pó³nocn± od Po³udniowej, której Tasman nie zauwa¿y³.

Nastêpnie Cook kontynuowa³ podró¿ na zachód. Obra³ za cel Ziemiê Van Diemena (obecnie Tasmania), aby sprawdziæ, czy nie jest ona rzekomym po³udniowym kontynentem. Jednak statek zosta³ zniesiony bardziej na pó³noc, docieraj±c do nieznanego l±du, w miejscu, które obecnie jest czê¶ci± po³udniowowschodniego wybrze¿a Australii. By³o to (wed³ug dziennika pok³adowego) 19 kwietnia 1770 r. Cook nie uwzglêdni³ jednak poprawek w czasie, gdy przekracza³ 180 po³udnik, a wiêc prawdziw± dat± by³ 20 kwietnia. Punktem wybrze¿a do którego dotar³ "Endeavour" by³y obecne miasta Orbost i Mallacoota w stanie Wiktoria. Cook nada³ temu miejscu nazwê Point Hicks.

Ekspedycja p³ynê³a wzd³u¿ wybrze¿a na pó³noc nie trac±c ziemi z oczu. Tydzieñ pó¼niej dotar³a do d³ugiej zatoki wcinaj±cej siê w g³±b l±du, któr± nazwano Zatok± Botaniczn± (w obrêbie dzisiejszego Sydney) na cze¶æ odkryæ jakich dokonali botanicy ze statku: Banks, Solander i Spoering.

Miejsce zosta³o oznaczone jako odpowiednie dla przysz³ego brytyjskiego osadnictwa. Gdy jednak 18 lat pó¼niej kapitan Arthur Phillip przyp³yn±³ tu, by za³o¿yæ pierwsz± koloniê karn±, okaza³o siê, ¿e miejsce to nie nadaje siê dla osadników i daleko odbiega od wygl±du, jaki zostawi³ Cook. Philllip pop³yn±³ nieco dalej na pó³noc, do zatoki, któr± Cook nazwa³ Port Jackson, a nad któr± obecnie le¿y centrum Sydney.

Cz³onkowie ekspedycji zebrali pierwsze opisy australijskiej flory i fauny. Dosz³o tak¿e do pierwszych kontaktów z tubylcami tj. Aborygenami. Pierwsi z nich zachowywali siê w mniemaniu cz³onków za³ogi bardzo dziwnie, bo ca³kowicie zignorowali dary jakie przekazali im Anglicy. Kontakt nie by³ bynajmniej pokojowy, Anglicy zaczêli strzelaæ nad g³owami tubylców. Jeden zosta³ zraniony. W odpowiedzi na to z pobliskiej wioski nadbiegli inni Aborygeni i zaczêli ciskaæ w Anglików oszczepami.

Podró¿ dalej odbywa³a siê w kierunku pó³nocnym. W dalszym ci±gu kre¶lono na mapach liniê wybrze¿a, a¿ do chwili, gdy statek natkn±³ siê na Wielk± Rafê Koralow±. 11 czerwca 1770 r. "Endeavour" zosta³ powa¿nie uszkodzony. Dla dokonania naprawy zosta³ on wprowadzony w uj¶cie rzeki (Endeavour w pobli¿u obecnego Cooktown). W miêdzyczasie Joseph Banks, Herman Spoering i Daniel Solander zebrali pierwsze okazy australijskiej ro¶linno¶ci. Kontakty z miejscowymi mieszkañcami mia³y najczê¶ciej charakter pokojowy. Z miejscowego jêzyka zaczerpniêto tak¿e nazwê dla dziwnego stworzenia, które porusza³o siê skacz±c. Anglicy nazwali je "kangaroo" od guugu-yimidhirr jak nazywali Aborygeni kangura szarego.

Kiedy uszkodzenia naprawiono, po¿eglowano w stronê obecnego pó³wyspu Jork a nastêpnie przez cie¶ninê Torresa pomiêdzy Australi± a Now± Gwine± na zachód.


Jak do tej pory Cook nie straci³ ani jednego cz³owieka, który umar³by na szkorbut. By³o to niezwyk³ym osi±gniêciem w czasach, gdy dieta marynarzy opiera³a siê g³ównie na solonej wieprzowinie i sucharach. Sta³o siê tak dziêki temu, ¿e kapitan nakaza³ zabranie na pok³ad (prócz zaopatrywania siê w miejscach postoju wszelkiej ¶wie¿ej ro¶linno¶ci) kilkunastu beczek kiszonej kapusty, któr± karmiono marynarzy) co da³o dobre rezultaty. Nie unikniêto jednak innych chorób, poniewa¿ postanowiono wp³yn±æ do Batawii na Jawie (stolica Holenderskich Indii Wschodnich). Batawia by³a znana w tym czasie jako ognisko chorób tropikalnych od malarii poczynaj±c na tyfusie koñcz±c. Za³oga "Endeavoura" bole¶nie siê o tym przekona³a. Choroby zabi³y du¿± czê¶æ marynarzy oraz: Tupaia - wyspiarza z Tahiti, który s³u¿y³ jako t³umacz, fiñskiego sekretarza Banksa, drugiego botanika wyprawy Hermana Spoeringa, astronoma Charlesa Greena i rysownika Sydneya Parkinsona. Cook na cze¶æ Spoeringa nazwa³ jedn± z wysp w pobli¿u Nowej Zelandii jego imieniem.


Dzienniki Cooka zosta³y opublikowane po jego powrocie z podró¿y przynosz±c mu znaczny rozg³os, jakkolwiek wiêksz± s³awê zdoby³ Joseph Banks. W przeciwieñstwie do Cooka by³ on arystokrat± oraz cz³owiekiem ustosunkowanym; Banks nie lubi³ byæ anonimowy i nie grzeszy³ skromno¶ci±. Próbowa³ nawet przej±æ dowództwo nad drug± podró¿± przygotowywan± przez Cooka, ale sam zrezygnowa³ zanim podró¿ ta siê rozpoczê³a.
Druga podró¿ (1772-1775)

Królewskie Towarzystwo Naukowe zleci³o Cookowi ponowne poszukiwania mitycznej "Terra Australis", której nie uda³o siê odkryæ w czasie pierwszej podró¿y. Poniewa¿ Cook op³ywaj±c Now± Zelandiê udowodni³ ¿e nie jest ona czê¶ci± ¿adnego wiêkszego l±du, przypuszczano, ¿e "Terra Australis" le¿y bardziej na po³udnie od pierwszej trasy ekspedycji.

Tym razem w sk³ad ekspedycji wchodzi³y dwa okrêty HMS "Resolution" pod dowództwem Cooka i HMS "Adventure" z Tobiasem Furneaux. Wyprawa posuwa³a siê teraz po bardzo wysokich szeroko¶ciach geograficznych i jako pierwsza 17 stycznia 1773 r. przekroczy³a po³udniowe ko³o podbiegunowe, docieraj±c do 71 stopnia szeroko¶ci geograficznej po³udniowej. Odkryto m.in. wyspy: P³d. Georgiê i P³d. Sandwich. Podró¿ w arktycznej mgle i huraganowych wiatrach, minusowych temperaturach, by³a bardzo trudna.

Dosz³o nawet do tego ¿e "Resolution" i "Adventure" ca³kowicie straci³y ze sob± kontakt. Furneaux w takiej sytuacji pod±¿y³ w stronê Nowej Zelandii, gdzie straci³ wiêksz± czê¶æ swojej za³ogi w walce z Maorysami, a nastêpnie postanowi³ wracaæ do Anglii. W miêdzyczasie Cook dalej bada³ Antarktydê (a raczej jej okolice bo samego l±du nigdy nie ujrza³). Jednak w takich warunkach podró¿ dla XVIII-wiecznego statku by³a przedsiêwziêciem prawie niemo¿liwym. Cook w koñcu podda³ siê i pop³yn±³ na Tahiti w celu uzupe³nienia zapasów.

W czasie podró¿y powrotnej l±dowano na Wyspach Przyjacielskich, Wyspie Wielkanocnej oraz na Nowych Hebrydach. Podró¿ ta udowodni³a ostatecznie, ¿e "Terra Australis" jest tylko naukow± mrzonk±. Wa¿n± czê¶ci± wyprawy by³o natomiast dowiedzenie przydatno¶ci dopiero co skonstruowanego chronometru, który s³u¿y³ do dok³adnego wyznaczania d³ugo¶ci geograficznej.

Po tej podró¿y Cook otrzyma³ honorow± emeryturê z Royal Navy. Ale cz³owiek, który tak kocha³ morze nie móg³ wytrzymaæ spokojnego ¿ycia emeryta. Chcia³ odbyæ trzeci± podró¿, tym razem w celu odnalezienia przej¶cia pó³nocnozachodniego z Atlantyku na Pacyfik.

Trzecia podró¿ (1776-1779)
Na swoj± trzeci± i ostatni± podró¿ Cook wyruszy³ na statku Discovery w lipcu 1776 r., towarzyszy³ mu na okrêcie Resolution kapitan Charles Clerke. Brytyjczycy op³ynêli najpierw Przyl±dek Dobrej Nadziei nastêpnie wp³ynêli na Pacyfik w rejonie Nowej Zelandii, pó¼niej dotarli do Tahiti (wysadzili tu z powrotem Omaia - tubylca, które zabrano z tych wysp w czasie poprzedniej wyprawy). W 1778 r. zobaczyli Hawaje, na których wyl±dowano w styczniu 1778 r. w zatoce Waimea (obecnie Kaui). Hawaje zosta³y wówczas nazwane Wyspami Sandwich na cze¶æ pierwszego Lorda Admiralicji - Czwartego Earla Sandwich.

Nastêpnym celem ekspedycji by³o pó³nocno-zachodnie wybrze¿e Ameryki Pó³nocnej, dotychczas s³abo zbadane. 7 marca 1778 r. dostrze¿ono brzegi obecnego stanu Oregon na szeroko¶ci geograficznej 44°33'N, jednak mglista i sztormowa pogoda utrudnia³a l±dowanie. G³ównym problemem Cooka sta³o siê znalezienie zatoki odpowiedniej do zakotwiczenia i uzupe³nienia zapasów wody i ¿ywno¶ci oraz naprawienia uszkodzeñ okrêtów. Kapitan mia³ nadziejê ¿e znajdzie tak± zatokê w miejscu, którego pocz±tkiem by³ cypel na szeroko¶ci 48°15'N, jednak wkrótce Cook stwierdzi³, ¿e zatoka by³a zbyt ma³a jako schronienie dla wyprawy i nada³ jedynie imiê pobliskiemu punktowi - Przyl±dek Flattery (w tym miejscu zaczyna siê cie¶nina Juan de Fuca oddzielaj±ca od l±du sta³ego wyspê Vancouver). Przez nastêpny tydzieñ wyczerpani ¿eglarze nie mogli siê nawet zbli¿yæ do l±du ze wzglêdu na silne wiatry. Kiedy ze statków ponownie ujrzano liniê brzegow± 29 marca zobaczono silnie zalesion± wyspê Vancouver, któr± Cook wzi±³ za czê¶æ sta³ego l±du. Do zakotwiczenia wybrano zatoczkê o nazwie Ship Cove w Cie¶ninie Króla Jerzego (obecnie Resolution Cove w Cie¶ninie Nootka). W miejscu tym przebywano prawie miesi±c. Dobrze uk³ada³a siê wspó³praca z mieszkañcami tych ziem (Nootkami), których twarze i cia³a zdobi³y liczne tatua¿e. Nootkowie posiadali umiejêtno¶æ budowania ³odzi canoe i bogato rze¼bionych d³ugich, drewnianych chat. Brytyjczycy zakupili tak¿e u nich du¿e ilo¶ci skór, g³ównie z wydr morskich.

U krajowców dostrze¿ono tak¿e przedmioty (srebrne ³y¿eczki, ¿elazne narzêdzia), które wskazywa³y na ich wcze¶niejsze kontakty z Europejczykami (prawdopodobnie z Hiszpanami z po³udnia, z Rosjanami z pó³nocy albo z kupcami z Kompanii Zatoki Hudsoñskiej). W latach 1774-1775 mog³a dotrzeæ tu jedna z wypraw hiszpañskich pod dowództwem Juana Péreza Hernándeza. Hiszpanie, którzy obawiali siê brytyjskiej obecno¶ci na zachodnim wybrze¿u Pacyfiku wydali nawet rozkazy wicekrólowi Nowej Hiszpanii (Meksyku), aby ten podj±³ wszelkie kroki zmierzaj±ce do przeszkodzenia ekspedycji Cooka. Wicekról jednak zwleka³ z wykonaniem tych dyspozycji i pierwsze hiszpañskie statki wyruszy³y na poszukiwanie Cooka dopiero w 1779 r.

26 kwietnia 1778 r. brytyjskie okrêty uda³y siê z Nootki na pó³noc. Z³a pogoda znowu zmusi³a je do oddalenia siê od l±du, który zobaczyli dopiero bêd±c na wodach granicz±cych z Alask±. Cook ci±gle ¿eglowa³ wzd³u¿ linii brzegowej, która z czasem stawa³a siê coraz bardziej postrzêpiona i nieprzyjazna, a wreszcie zaczê³a gwa³townie zakrêcaæ na zachód. Kiedy op³yniêto prawie ca³y pó³wysep i przep³yniêto przez Cie¶ninê Beringa zamierzano ¿eglowaæ na wschód wzd³u¿ pó³nocnej linii brzegowej kontynentu amerykañskiego. Jednak ogromne masy lodu i trudno¶ci w ¿egludze po Oceanie Arktycznym zmusi³y Cooka do powrotu na po³udnie.

U Cooka zasz³y w tym okresie zmiany charakterologiczne. Sta³ siê ostry dla za³ogi, wymagaj±cy, a tak¿e coraz bardziej zdenerwowany. Zacz±³ cierpieæ na wrzody ¿o³±dka. By³ równie¿ niekonsekwentny w swoich zachowaniach (m.in. zmusza³ marynarzy, aby jedli miêso morsów, co jego zdaniem, mia³o zapobiec szkorbutowi).


W 1779 r. Cook wróci³ na Hawaje. 14 lutego 1779 r. w zatoce Kealakekua, kilku Hawajczyków ukrad³o jedn± z ³odzi okrêtowych. Zazwyczaj w takich sytuacjach postêpowano w ten sposób, ¿e brano kilku tubylców jako zak³adników a¿ do zwrotu skradzionych rzeczy. Tym razem miano zrobiæ tak samo, a zak³adnikiem mia³ byæ król Hawajów Kalaniopuu. Jednak tym razem na pla¿y, w miejscu gdzie Cook wyl±dowa³, zebra³ siê liczny t³um tubylców. Najpierw w ruch posz³y kamienie, potem strza³y i dzidy. W tej sytuacji wydano rozkaz ostrzelania krajowców z muszkietów. Rozpêta³a siê prawdziwa bitwa, w trakcie której Cook zosta³ zat³uczony na ¶mieræ pa³kami.

Zgodnie z legend± Cook zosta³ zjedzony. Jednak czê¶æ cia³a, ze wzglêdu na szacunek jakim kapitan cieszy³ siê u wyspiarzy zosta³a zachowana przez starszyznê i króla, a pó¼niej zwrócona Brytyjczykom, którzy dokonali oficjalnego pochówku na morzu. Dowodzenie ekspedycj± przej±³ Clerke. "Resolution" i "Discovery" wróci³y do Anglii w 1780 r.

Cook podczas swojej trzeciej wyprawy dosta³ zadanie prawie niemo¿liwe do wykonania, europejscy geografowie upierali siê, ¿e lód nie stanowi wiêkszej przeszkody w letniej porze w rejonach arktycznych. Pomimo trudnych warunków zdo³a³ on nanie¶æ na mapy liniê brzegow± od Góry ¦w. Eliasza do Cie¶niny Beringa i poza ni±. Jednak przebycie tzw. Przej¶cia Pó³nocno-Zachodniego pomiêdzy oceanami okaza³o siê byæ ponad si³y osiemnastowiecznych drewnianych statków korzystaj±cych wy³±cznie z si³y wiatru.


Spu¶cizna Cooka
James Cook w czasie jedenastu lat ¿eglowania po Pacyfiku wniós³ olbrzymi wk³ad w poznanie naszego globu. Najwiêkszym osi±gniêciem by³o sporz±dzenie dok³adnych map tych obszarów, w niektórych przypadkach tak doskona³ych, ¿e by³y w u¿yciu do niedawna. Oprócz osi±gniêæ kartograficznych na konto ekspedycji nale¿y wpisaæ liczne odkrycia przyrodnicze (nowe gatunki zwierz±t i ro¶lin); spotkano tak¿e nowe ludy takie jak Aborygeni i Aleuci.

Uczniowie Cooka
Wiele osób, które zrobi³o karierê w marynarce brytyjskiej uczy³o siê ¿eglarskiego rzemios³a od Cooka. Byli to m.in. William Bligh - kapitan HMS Bounty, który pop³yn±³ na Tahiti w 1787 r. w celu przywiezienia sadzonek drzewa chlebowego, George Vancouver - badacz zach. wybrze¿a Ameryki P³n. w latach 1791 do 1794, George Dixon - uczestnik trzeciej podró¿y Cooka, który pó¼niej poprowadzi³ w³asn± wyprawê.

Ciekawostki na temat kapitana Jamesa Cooka:
* James Cook by³ jednym z pierwszych dowódców, który rozumia³ rolê w³a¶ciwego ¿ywienia dla prze¿ycia za³ogi, a co najwa¿niejsze potrafi³ wprowadziæ w ¿ycie racjonaln± dietê chroni±c± marynarzy przed szkorbutem. Dotychczas z wypraw wraca³a z zasady mniej ni¿ po³owa za³ogi, a od szkorbutu ginê³o znacznie wiêcej marynarzy ni¿ w wyniku jakichkolwiek dzia³añ wojennych czy kaperskich. Natomiast kuchnia na statkach Cooka by³a zaopatrywana w owoce, warzywa i ... kiszon± kapustê.
* Cook, poza pielêgnacj± ¿o³±dków swoich podw³adnych, dba³ tak¿e o higienê na pok³adzie. Wprowadzi³ codzienne k±piele, kaza³ wietrzyæ po¶ciel i odzie¿ raz w tygodniu oraz regularnie poddawa³ statek dezynfekcji. Te ¶rodki zapobiegawcze znacznie wp³ynê³y na jako¶æ zdrowia marynarzy. Jednak¿e oficjalnie przyjêto je dopiero w 1795 roku.
* Na pok³adzie "Endeavour" znajdowa³y siê 94 osoby, w tym za³oga liczy³a 55 osób, kadra oficerska - 14, 12 marynarzy piechoty morskiej - stanowi³o obronê, 1 astronom i 9 „d¿entelmenów” na dobór, na których Cook nie mia³ wp³ywu. Oprócz tego na pok³adzie by³y: dwa charty, trzy koty, siedem owiec, cztery ¶winie, dwana¶cie kur oraz s³ynna koza, która zas³u¿y³a siê ju¿ wtedy w wielu wyprawach swoimi rogami, gdy¿ wyprasza³a namolnych go¶ci na swój sposób, ubód³szy ich nielito¶ciwie.
* James Cook odby³ swoj± pierwsz± podró¿ na okrêcie zwanym "Endeavour" (pierwotna nazwa brzmia³a "Perl of Pembroke"). By³ on pocz±tkowo przeznaczony do przewozu wêgla do portów le¿±cych na brytyjskim wybrze¿u. Zbudowany zosta³ w Withby w hrabstwie Yorkshire. Inne okrêty Cooka to: "Resolution", "Adventure" i "Discovery".
* Jedna z ma³ych wysp w zatoce Dusky Bay na Wyspie Po³udniowej nazywa siê "Indian Island". Geneza tej nazwy zosta³a wyja¶niona w dzienniku podró¿y Jerzego Forstera, uczestnika drugiej wyprawy Cooka. Otó¿ w dniu 26 marca 1773 roku statek "Endeavour" wp³yn±³ do Dusky Bay po 123 dniach przebywania z dala od l±du. Uradowani marynarze pocz±tkowo my¶leli, ¿e zatoka jest bezludna, zaczêto karczowaæ drzewa z my¶l± o d³u¿szym pobycie. Byli zachwyceni przyrod±. W czasie dalszej penetracji odnóg zatoki spotkali grupê tuziemców i nawi±zali z nimi przyjazne kontakty. W owych czasach wszystkich mieszkañców Indii, Indonezji i ca³ej Oceanii, a wiêc i Nowej Zelandii, nazywano Indianami. St±d ta dziwna nazwa ma³ej wyspy w Dusky Bay, gdzie za³oga Cooka zetknê³a siê z Maorysami.
* Pierwsze pieni±dze pojawi³y siê w Nowej Zelandii w 1770 roku. W tym to roku James Cook wrêczy³ Maorysom z okolic Zatoki Królowej Charlotty na Wyspie Po³udniowej (Queen Charlotte Sound) srebrn± trzypensówkê jako prezent, razem z paciorkami, szkie³kami i lusterkami. Inne ¼ród³a podaj±, ¿e mia³o to miejsce w Dusky Bay (Fiordland, drugi koniec Wyspy Po³udniowej) w 1773 w czasie drugiej podró¿y Cooka. Dodaj± tak¿e, ¿e nie by³y to prawdziwe pieni±dze, ale poz³acane kr±¿ki blaszane z wizerunkiem króla, specjalnie na ten cel produkowane przez organizatorów wypraw zamorskich.
* Podczas drugiej podró¿y Jamesa Cooka po raz pierwszy na ¶wiecie u¿yty zosta³ specjalny zegar o nazwie chronometr.



¼ród³o: Wikipedia / Roman Antoszewski, "Zbiór wiadomo¶ci niezwyk³ych"