Moneta obiegowa 2 z³, Miasta w Polsce - Gorlice, 2010

Nomina³: 2 z³

Moneta obiegowa z nordyckiego z³ota,
która uwiecznia Jêdrzejów - druga z serii "Miasta w Polsce"

*****

Gorlice to zatopione w zieleni Beskidu Niskiego miasto na pograniczu polsko-s³owackim w województwie ma³opolskim.

Jako stolica powiatu ³±czy w sobie funkcje turystycznego i gospodarczego centrum regionu.

Gorlice w swej ponad sze¶ciowiekowej historii prze¿ywa³y wzloty i upadki - by³y niszczone przez wojny i po¿ary, ale do¶wiadcza³y te¿ szybkiego wzrostu gospodarczego m.in. za spraw± z³ó¿ ropy naftowej.

Miasto za³o¿y³ oko³o 1355 r. Ders³aw I Karwacjan. O szybkim rozwoju Gorlic jako o¶rodka rzemie¶lniczo-handlowego zadecydowa³o po³o¿enie na starym wêgierskim trakcie handlowym oraz posiadany przywilej urz±dzania cotygodniowych targów i dwóch jarmarków rocznie.

Od za³o¿enia Gorlic a¿ do po³. XIX w. teren, w sk³ad którego wchodzi³o miasto oraz cztery okoliczne wsie nazywany by³ "Dominium Gorlice" - Pañstwo Gorlickie.

Wiek XVII przyniós³ Gorlicom wa¿ne wydarzenia. W 1617 r. miasto bêd±ce silnym o¶rodkiem reformacji sta³o siê aren± g³o¶nego sporu pomiêdzy kalwinami i arianami.

W czasie potopu szwedzkiego, 2 maja 1657 r., zosta³o doszczêtnie spalone przez wojska szwedzko-siedmiogrodzkie.

Dzi¶ o tamtych wydarzeniach przypomina kapliczka z 1664 r. przy ul. Krêtej, ufundowana przez jednego z mieszczan jako wotum wdziêczno¶ci za ocalenie z po¿ogi w 1657 r.

Rok 1915 do¶wiadczy³ miasto skutkami jednej z najwiêkszych operacji militarnych I wojny ¶wiatowej na froncie wschodnim. W bitwie pod Gorlicami 2 maja 1915 r. zginê³o ponad 20 tys. ¿o³nierzy, ok. 90% budynków uleg³o zniszczeniu, a mieszkañcy zostali zdziesi±tkowani.

Niemymi ¶wiadkami tych wydarzeñ s± rozsiane po Beskidzie Niskim cmentarze wojskowe - na terenie Gorlic jest ich sze¶æ.

Wieki XIX i XX przynios³y szybki rozwój miasta i regionu za spraw± odkrycia bogatych z³ó¿ ropy naftowej, któr± nie bez racji nazywano "¶wiat³em z ziemi", "czarnym z³otem".

Zapotrzebowanie na ropê ros³o z up³ywem lat, powstawa³y wiêc pierwsze prymitywne studnie ropne, kopanki i szyby.

Ju¿ w 1852 r. w Siarach ko³o Gorlic, w tzw. Pustym Lesie ksi±¿ê Stanis³aw Jab³onowski za³o¿y³ pierwsz± na Podkarpaciu kopalniê ropy o znaczeniu przemys³owym.

Odkrycie z³ó¿ ropy naftowej sk³oni³o do przyjazdu do Gorlic Ignacego £ukasiewicza (1822-1882) - aptekarza, wynalazcê i przedsiêbiorcê naftowego uznawanego za twórcê polskiego przemys³u naftowego.

To w³a¶nie on, wraz z Janem Zehem, podczas badañ prowadzonych we Lwowie uzyska³ z ropy naftê.

W Gorlicach skonstruowa³ uliczn± lampê naftow±, która w 1854 r. po raz pierwszy na ¶wiecie zap³onê³a przy skrzy¿owaniu ulic w dzielnicy Zawodzie. Miejsce to upamiêtnia kapliczka z figur± Chrystusa Frasobliwego.

Po czteroletnim pobycie I. £ukasiewicza w Gorlicach pozosta³y liczne pami±tki, m.in. w budynku ratusza, gdzie niegdy¶ mie¶ci³a siê dzier¿awiona przez niego apteka, oraz w Muzeum Regionalnym PTTK przy ul. W±skiej.

Rozwój przemys³u naftowego przyci±ga³ do Gorlic tak¿e zagranicznych przedsiêbiorców. Jednym z nich by³ William Henry Mac Garvey - kanadyjski przemys³owiec i wynalazca, który w 1883 r. wybudowa³ Rafineriê Nafty w Gliniku Mariampolskim (dzielnica Gorlic), a z austriackim bankierem Johanem Bergheimem za³o¿y³ Warsztat Mechaniczny - pó¼niejsz± Fabrykê Maszyn "Glinik".

Przez ponad 120 lat oba te zak³ady w znacznym stopniu wp³ywa³y na rozwój Gorlic, daj±c zatrudnienie mieszkañcom i zmieniaj±c oblicze miasta.

Tak¿e rodzimi naftowcy po³o¿yli wielkie zas³ugi dla rozwoju tej ziemi.

S± w¶ród nich postaci znane na polskiej arenie politycznej XIX i XX wieku: Wojciech Biechoñski - minister w Rz±dzie Narodowym, burmistrz Gorlic; Aleksander Skrzyñski - minister spraw zagranicznych i premier II Rzeczypospolitej w latach 1925-1926; W³adys³aw D³ugosz - minister w rz±dzie wiedeñskim, odkrywca wielkich z³ó¿ ropy w Borys³awiu.

Oni ukochali gorlick± ziemiê i ukryte w niej "czarne z³oto".

Dzi¶ gorliczanie pielêgnuj± pamiêæ o nich i gorlickim zag³êbiu naftowym. Wyrazem tego jest utworzenie Karpacko-Galicyjskiego Szlaku Naftowego, na którym znalaz³y siê m.in. skansen naftowy w Gorlicach przy ul. Lipowej oraz istniej±ce od ponad 30 lat Muzeum Przemys³u Naftowego i Etnografii w Libuszy ko³o Gorlic.

A wszystko po to, by ocaliæ od zapomnienia skarb gorlickiej ziemi, by potomni wiedzieli, czemu krajobraz jest tu usiany masztami, trójnogami i kiwonami.

Jolanta Hajduk - Urz±d Miejski w Gorlicach