Projektant awersu monety: Ewa Tyc-Karpiñska

Projektant rewersu monety: Andrzej Nowakowski

 
Obecna postaæ ska³ecznych zabudowañ jest rezultatem licznych przekszta³ceñ architektonicznych, których dokonano na przestrzeni wieków.

Pierwsze wzmianki o romañskiej rotundzie w tym miejscu siêgaj± X w. Dziêki danym historycznym oraz wynikom badañ archeologicznych dowiadujemy siê, ¿e u pocz±tków chrze¶cijañstwa na ziemiach polskich, nad lewym brzegiem Wis³y, na niewielkim wzniesieniu istnia³ prawdopodobnie gród - osiedle, a w jego obrêbie ko¶ció³ wybudowany w miejscu dawniej zwi±zanym z kultami pogañskimi.

Nazwa tego wzniesienia - Ska³ka - jest znana ju¿ od XIII w. Ze Ska³k± ¶ci¶le wi±¿e siê postaæ ¶w. Stanis³awa ze Szczepanowa, biskupa krakowskiego, który 11 kwietnia 1079 r. poniós³ w tym miejscu mêczeñsk± ¶mieræ. Nast±pi³a ona na skutek konfliktu miêdzy biskupem a królem Boles³awem ¦mia³ym.

Z polecenia w³adcy biskup Stanis³aw zosta³ zabity w ko¶ciele ¶w. Micha³a w czasie sprawowania mszy ¶w. Po wnikliwym procesie kanonizacyjnym, 8 wrze¶nia 1253 r. papie¿ Innocenty IV uzna³ go za ¶wiêtego mêczennika.

Kolejny etap historii Ska³ki wyznacza budowa gotyckiej ¶wi±tyni oraz sprowadzenie paulinów. W okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego (1333–1370) wzniesiono na przywawelskim wzgórzu nowy ko¶ció³, w stylu gotyckim, w³±czaj±c w niego pierwotn± romañsk± rotundê, co potwierdzaj± dawne przekazy ikonograficzne.

Przez kilka stuleci opiekê nad miejscem mêczeñstwa ¶w. Stanis³awa sprawowali duchowni diecezjalni.

W roku 1472 kanonik krakowski ks. Jan D³ugosz sprowadzi³ z Jasnej Góry na Ska³kê zakonników pauliñskich. Odby³o siê to przy aprobacie króla Kazimierza Jagielloñczyka oraz biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego. Paulini przejêli ko¶ció³ ska³eczny, zamieszkali za¶ w klasztorze ufundowanym przez Jana D³ugosza.

Nastêpna epoka przynosi na Ska³ce znaczne zmiany architektoniczne. Dotychczasowy klasztor zostaje przebudowany. Prace zaczêto przed rokiem 1636 i trwa³y a¿ do 1723.

W ich wyniku powsta³ istniej±cy do dzi¶ kilkukondygnacyjny barokowy budynek zbudowany na planie czworoboku, z czterema wie¿yczkami na rogach i ma³ym dziedziñcem po¶rodku.

W latach 1733-1751 wybudowana zosta³a obecnie istniej±ca barokowa ¶wi±tynia. Szczególnym miejscem na Ska³ce jest Krypta Zas³u¿onych. Usytuowana pod ko¶cio³em by³a pierwotnie miejscem pochówku zmar³ych zakonników pauliñskich.

W latach 1876-1880 z inicjatywy prof. Józefa £epkowskiego zosta³a przebudowana i sta³a siê nekropoli± mieszcz±c± groby wybitnych przedstawicieli polskiej kultury. W roku 1880 dokonano powtórnego pogrzebu fundatora paulinów na Ska³ce, ks. Jana D³ugosza.

W nastêpnych latach odbywa³y siê na Ska³ce pogrzeby kolejnych wielkich Polaków: Lucjana Siemieñskiego, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Teofila Lenartowicza, Adama Asnyka, Henryka Siemiradzkiego, Stanis³awa Wyspiañskiego, Jacka Malczewskiego, Karola Szymanowskiego, Ludwika Solskiego, Tadeusza Banachiewicza oraz Czes³awa Mi³osza.

Wielce zas³u¿onym dla Ska³ki paulinem z prze³omu XIX i XX w. by³ ówczesny przeor - o. Ambro¿y Fedorowicz. Dziêki jego determinacji, pod kierunkiem krakowskiego architekta Karola Knausa dokonano w latach 1888-1897 gruntownej renowacji zabudowañ. W tym czasie wzniesiono równie¿ okaza³± bramê wjazdow± na dziedziniec klasztorny.

Ska³ka jest miejscem, które nieustannie przypomina o wielkim dziedzictwie narodu polskiego.

Postaci ¶wiêtych, na czele ze ¶w. Stanis³awem, przywo³uj± prawdê o chrze¶cijañskich korzeniach Polski, a spoczywaj±ce tu doczesne szcz±tki przedstawicieli kultury i nauki ¶wiadcz± o potêdze ducha i umys³u Polaków.

autorzy: OO. Paulini, ¼ród³o: folder emisyjny