Piotr Micha³owski (1800–1855) by³ dla swoich wspó³czesnych wzorem m±drego obywatela, dobrego rolnika i urzêdnika pañstwowego; podkre¶lano jego dzia³alno¶æ spo³eczn±, zw³aszcza filantropijn±.

Oczywi¶cie, wszyscy wiedzieli, ¿e malowa³, a niektórzy potrafili nawet doceniæ jego malarstwo, ale nikomu nie przychodzi³o do g³owy, by traktowaæ to zajêcie jako co¶ wiêcej ni¿ prywatn± pasjê uprawian± po amatorsku w domowym zaciszu.

Dopiero w ostatnich latach XIX wieku odkryto fenomen jego twórczo¶ci i uznano za najwybitniejszego malarza polskiego romantyzmu, godnego zestawienia ze s³awami europejskimi tego czasu.

Malarz pochodzi³ z zamo¿nej rodziny szlacheckiej. Zdoby³ wszechstronne wykszta³cenie – studiowa³ nauki ¶cis³e i przyrodnicze, matematykê, filologiê klasyczn± i orientaln± oraz prawo. Odby³ liczne podró¿e po kraju i Europie, podczas których rozszerza³ swoj± wiedzê, a tak¿e pog³êbia³ znajomo¶æ sztuki w odwiedzanych muzeach.


Prowadzi³ w³asne studia, zwiedzaj±c Luwr i miejscowe rze¼nie, gdzie bada³ anatomiê konia. Pocz±tkowo malowa³ g³ównie akwarele przedstawiaj±ce konne zaprzêgi, z czasem podj±³ próby rze¼biarskie i coraz czê¶ciej pos³ugiwa³ siê technik± olejn±.

Po powrocie do Krakowa w 1835 r. nadal po¶wiêca³ siê twórczo¶ci, któr± kontynuowa³ do koñca ¿ycia – jednocze¶nie prowadzi³ wzorowo maj±tki ziemskie Krzy¿toporzyce i Bolestraszyce oraz podró¿owa³ po Europie. W ostatnich latach ¿ycia pe³ni³ wa¿ne funkcje administracyjne.

Twórczo¶æ Piotra Micha³owskiego trudno jest uporz±dkowaæ chronologicznie – nie datowa³ on swoich prac, a do wiêkszo¶ci pomys³ów i tematów wielokrotnie powraca³. Czêsto malowa³ nowe obrazy na studiach wcze¶niejszych, których fragmenty prze¶wituj± nieraz spod warstwy farby.

W¶ród zaledwie kilku w±tków tematycznych podejmowanych przez artystê do najistotniejszych nale¿y okres napoleoñski, przewa¿aj±c ilo¶ciowo nad nawi±zaniami do powstania listopadowego czy scenami z odleg³ej historii. Bitwê pod Somosierr± Micha³owski malowa³ w ró¿nych wersjach od lat trzydziestych XIX w. do koñca ¿ycia – przedstawiaj±c grupy je¼d¼ców zarówno w uk³adach poziomych, jak i pionowych.

Stworzy³ kilka konnych portretów wodza, z wieñcz±cym tê seriê monumentalnym p³ótnem Napoleon na siwym koniu. W latach 1845–1848 powsta³y najwybitniejsze ze studiów fizjonomicznych – Ch³op, Señko, Kardyna³ oraz portrety ¯ydów, jak równie¿ liczne przedstawienia rycerzy, lisowczyków i hetmanów.

W ostatnim okresie ¿ycia, mimo licznych obowi±zków i z³ego stanu zdrowia, Micha³owski osi±gn±³ maksymalnie syntetyczn± formê malarsk± oraz wirtuozeriê w operowaniu kolorem, czego przyk³adem mog± byæ konne portrety dzieci artysty – B³êkitny ch³opiec i Amazonka.

Micha³owski prawie nie pokazywa³ swoich prac publicznie. Jego sztukê kszta³towa³y bezb³êdnie zapamiêtane z muzeów dzie³a wielkich mistrzów, które pó¼niej kopiowa³ z rycin. Najwiêcej zawdziêcza³ inspiracji malarstwem Velázqueza, co znalaz³o wyraz w dominacji roli koloru nad innymi ¶rodkami ekspresji artystycznej.

Rezygnuj±c z konturu, sam± plam± sugestywnie budowa³ formê – konkretn±, materialn±, znajduj±c± swój odpowiednik w naturze. Ruch konia, czy py³ wzniesiony przez kawalkadê je¼d¼ców, kszta³t sylwetki ludzkiej, czy spojrzenie portretowanego zawieraj± prawdê, bêd±c± wynikiem wnikliwej obserwacji.

Jasne barwy, wibruj±ce lub st³umione, k³adzione ¶mia³ymi, a nieomylnymi poci±gniêciami pêdzla, wydobywaj± kszta³ty z mroku, unaoczniaj± je jakby w nag³ym b³ysku ¶wiat³a.

Nadaje to nawet zupe³nie statycznym kompozycjom jak±¶ wewnêtrzn± dynamikê. Dlatego obcuj±c z obrazami Micha³owskiego, ma siê do czynienia z czym¶ nieustannie ¿ywym, z wizj±, która zdaje siê powstawaæ na naszych oczach.