¯ubr
(³ac. Bison bonasus) jest
najwiêkszym ssakiem l±dowym Europy, o ciê¿arze cia³a dochodz±cym u
samców do niemal 1 tony. Gatunek ten ¿yje w stadach licz±cych do
kilkudziesiêciu osobników. Przewodnikami takich stad s± stare,
do¶wiadczone samice. ¯ubry od¿ywiaj± siê ro¶linami runa le¶nego,
trawami i turzycami rosn±cymi na polanach ¶ródle¶nych, a tak¿e li¶æmi,
pêdami i kor± drzew. Maj± bardzo dobry s³uch i wêch, nieco s³abszy
wzrok, potrafi± biec z szybko¶ci± do kilkudziesiêciu km/godz. i
przeskakiwaæ przeszkody do wysoko¶ci 2 m. ¯ubry w stadzie nie obawiaj±
siê ¿adnych drapie¿ników, ale pojedyncze, s³absze osobniki –
szczególnie pozostaj±ce poza stadem cielêta – mog± pa¶æ ofiar± wilków
lub nied¼wiedzi.
Gatunek ten by³ powszechnie spotykany w lasach Europy jeszcze w
¶redniowieczu, ale bêd±c bardzo atrakcyjn± zwierzyn± ³own± (w Polsce
zastrze¿on± dla w³adców) na zachodzie kontynentu zosta³ wcze¶nie
wytêpiony. Do koñca I wojny ¶wiatowej przetrwa³ jedynie w Puszczy
Bia³owieskiej, a do 1927 r. na Kaukazie. W dwudziestoleciu
miêdzywojennym w Bia³owie¿y – po zebraniu nielicznych osobników
ocala³ych w hodowlach i ogrodach zoologicznych – podjêto próbê hodowli
restytucyjnej ¿ubra. W rezultacie wszystkie ¿yj±ce obecnie ¿ubry
wywodz± siê zaledwie od 12 przodków. W¶ród wszystkich dziko ¿yj±cych
ssaków Europy gatunek ten odznacza siê zatem najwiêkszym stopniem
spokrewnienia swoich przedstawicieli.
Na wolno¶æ pierwsze ¿ubry wypuszczono ponownie w 1952 r. w Bia³owie¿y.
Polska mo¿e siê poszczyciæ najwiêksz± populacj± tego gatunku – oko³o 1
240 osobników z ponad 4 600 ¿yj±cych obecnie na ¶wiecie. W naszym
kraju, poza Bia³owie¿±, ¿ubry ¿yj± na swobodzie w Puszczy Knyszyñ-skiej
i Boreckiej, na Pomorzu Zachodnim i w Bieszczadach. Poza Polsk± wolno
¿yj±ce stada mo¿na spotkaæ: na Bia³orusi, Litwie, S³owacji, Ukrainie, w
Rosji i Rumunii. Uratowanie tego gatunku od niemal nieuchronnej zag³ady
jest wielkim osi±gniêciem naszych naukowców i le¶ników oraz wspania³ym
przyk³adem polskiego sukcesu w dziedzinie ochrony przyrody.
Dr hab. Kajetan Perzanowski
Stacja Badawcza Fauny Karpat
Muzeum i Instytut Zoologii PAN
