Srebrna dwudziestoz³otówka „Grosz Kazimierza Wielkiego” to siódma ju¿ pozycja w serii monet okoliczno¶ciowych „Historia monety polskiej”. W ramach serii uka¿e siê 20 srebrnych monet z wizerunkami historycznych monet: denarów, brakteatów, groszy, szel±gów, talarów, dukatów. W ten sposób NBP upamiêtni historiê polskiej monety, która liczy ju¿ przesz³o 1000 lat.

Kazimierz Wielki (1333–1370) wprowadzi³ zasadnicze zmiany do systemu polskiego mennictwa. Obok nadal wybijanych ró¿norodnych denarów emitowa³ te¿ trzy wiêksze, srebrne jednostki pieniê¿ne, zwane groszem, kwartnikiem i æwierægroszem albo kwartnikiem ma³ym. Ich chronologia, miejsce powstania i wzajemne relacje nie s± do koñca jasne i pozostaj± przedmiotem dyskusji. Najwiêksze zainteresowanie budzi jednostka najwiêksza i najbardziej okaza³a – grosz krakowski. By³ on wzorowany na groszu praskim a powsta³ – jak sugeruje ostatnio Borys Paszkiewicz – oko³o 1360 roku. Wa¿y³ 3,27 g i stanowi³ ekwiwalent a¿ 16 ma³ych denarów.

To w³a¶nie grosz zosta³ wybrany jako siódma moneta naszej serii obrazuj±cej historiê monety polskiej. Jako pierwszy du¿y pieni±dz srebrny otwiera epokê groszow± w Polsce. Najpierw trzeba jednak wyja¶niæ, sk±d siê wziê³a nazwa grosza, który obecnie kojarzy siê z monet± najdrobniejsz±. Inaczej by³o w ¶redniowieczu, kiedy by³a to moneta „gruba”. Grossus znaczy bowiem po ³acinie w³a¶nie gruby i pierwotnie odnosi³ siê do denara (denarius grossus, czyli gruby denar).

Na stronie g³ównej grosz Kazimierza Wielkiego nosi wyobra¿enie korony królewskiej. Wokó³ niej biegnie w dwóch otokach napis: +KAZIMIRVS PRIMVS /  +DEI GRACIA REX POLONIE. Na stronie odwrotnej widnieje Orze³ Bia³y w koronie. Otacza go napis: +GROSSI CRACOVIENSES. A wiêc okre¶lono emitenta – Kazimierz Pierwszy z Bo¿ej ³aski król Polski oraz nomina³ – grosze krakowskie. Zwraca uwagê liczba mnoga, podczas gdy spodziewaliby¶my siê tu liczby pojedynczej. W rzeczywisto¶ci nie chodzi tu jednak o tê konkretn± monetê, ale o przynale¿no¶æ do krakowskiego systemu pieniê¿nego.

Na naszej nowej monecie odwzorowano obie strony grosza króla Kazimierza. Akcent wspó³czesny stanowi metryka monety z god³em Rzeczypospolitej, dat± 2015 i nomina³em 20 z³otych. Elementami dodatkowymi s± klêcz±ca postaæ Kazimierza Wielkiego z modelem fundowanej przez siebie kolegiaty wi¶lickiej oraz fragment drzwi katedry na Wawelu z wielokrotnie powtarzaj±cym siê monogramem imienia króla Kazimierza (liter± K pod koron±).

 
warto te¿ zobaczyæ Kwartnik Kazimierza Wielkiego

Nowa seria „Historia monety polskiej”

„Historia monety polskiej” to wyj±tkowa seria srebrnych monet okoliczno¶ciowych adresowana do kolekcjonerów zainteresowanych nie tylko monetami wspó³czesnymi, ale równie¿ historycznymi. W ramach serii NBP przypomni najbardziej charakterystyczne dla danego okresu typy i nomina³y polskich monet. Ich wizerunki umieszczane bêd± zarówno na awersie, jak i na rewersie nowych monet. Bêd± one emitowane w porz±dku chronologicznym, wy³±cznie w srebrze.

Seriê rozpoczn± monety okresu denarowego (X–XIII w.), a w pierwszej kolejno¶ci denary trzech Boles³awów: Chrobrego, ¦mia³ego i Krzywoustego. Dwie kolejne monety tego okresu to tzw. brakteaty, czyli denary bite tylko jednostronnie na cienkich, ³amliwych blaszkach. Nastêpnie NBP przypomni monety z okresu groszowego (XIV i XV wiek), kiedy to Kazimierz Wielki wybi³ pierwsze polskie grosze, a W³adys³aw £okietek zainicjowa³ bicie monety z³otej.

Kolejny okres historii monety polskiej obejmuje czasy Rzeczypospolitej, tzw. okres z³otowy, w którym istnia³ ju¿ rozwiniêty system pieniê¿ny. W tym czasie pojawi³y siê monety o nomina³ach najmniejszych (szel±gi) i najwiêkszych (talary, dukaty). Pojawia siê te¿ pierwsza z³otówka – ju¿ nie tylko jako jednostka obrachunkowa, ale tak¿e w postaci konkretnej monety (tzw. tynf za panowania Jana Kazimierza). Jedna z monet serii po¶wiêcona bêdzie tak¿e najwiêkszej monecie polskiej o nominale stu dukatów, bitej przez Zygmunta III Wazê. Upamiêtniona zostanie równie¿ moneta najmniejsza – miedziany szel±g Jana Kazimierza.

Ponadto w serii uwzglêdniony bêdzie pieni±dz emitowany ju¿ po dokonaniu rozbiorów Polski – z czasów powstañ narodowych i Ksiêstwa Warszawskiego, a tak¿e po odzyskaniu niepodleg³o¶ci w 1918 r. Ostatni± upamiêtnion± w serii monet± bêdzie 5 z³otych z rybakiem z czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

¼ród³o: Mennica Polska / NBP/ Stanis³aw Suchodolski