29 sierpnia 1944 r. odjecha³ ostatni transport z getta w £odzi, nazwanego przez Niemców Litzmannstadt Ghetto. To bardzo wa¿na data w historii narodów - ¿ydowskiego i polskiego.

Getto w £odzi by³o najwiêkszym po Warszawie skupiskiem ludno¶ci ¿ydowskiej na okupowanych ziemiach polskich oraz najd³u¿ej dzia³aj±cym gettem w Europie. W latach 1940-1944 Niemcy deportowali tu ponad 200 tysiêcy osób.

Przed drug± wojn± ¶wiatow± £ód¼ by³a miastem wieloetnicznym. Najliczniejsz± mniejszo¶æ narodow± (ponad 200 tysiêcy osób) stanowili ¯ydzi. Okupacyjne w³adze niemieckie na pocz±tku 1940 r. utworzy³y w £odzi getto, w którym osadzono ¯ydów z £odzi i okolicznych miasteczek oraz ponad 20 tysiêcy ¯ydów z Austrii, Czechos³owacji, Luksemburga i Niemiec. Getto by³o wielk± fabryk±, pracuj±c± na rzecz III Rzeszy Niemieckiej. W obozach zag³ady ¶mieræ ponios³o ponad 180 tysiêcy ¯ydów. Ocala³o oko³o 13 tysiêcy, czyli 5 procent dawnej populacji ¯ydów ³ódzkich.

Organizacja wewnêtrzna getta w £odzi pos³u¿y³a Niemcom jako model przy tworzeniu getta w Warszawie, a potem sta³a siê wzorem dla innych organizowanych przez nich gett. Jesieni± 1941 r. Niemcy rozpoczêli przesiedlanie do £odzi ¯ydów: z Pragi, Wiednia, Luksemburga oraz z Niemiec - Berlina, Düsseldorfu, Emden, Frankfurtu, Hamburga, Kolonii. W ci±gu miesi±ca do getta trafi³o 19 954 ¯ydów z Europy Zachodniej, a w nastêpnych miesi±cach Niemcy przywie¼li tu 18 tysiêcy ¯ydów ze zlikwidowanych gett prowincjonalnych.

W getcie funkcjonowa³o 100 fabryk i warsztatów (bran¿a w³ókiennicza, skórzana, drzewna, metalowa i inne). Po masowych wysiedleniach od stycznia do po³owy wrze¶nia 1942 r., w trakcie których do obozu zag³ady w Che³mnie nad Nerem (Kulmhof am Ner) wywieziono ponad 72 tysi±ce niepracuj±cych lub nienadaj±cych siê do pracy mieszkañców getta (tzw. „elementu zbêdnego”), getto sta³o siê jednym wielkim obozem pracy, zatrudniaj±cym ponad 60 tysiêcy ¿ydowskich robotników. Dni od 5 do 12 wrze¶nia 1942 r. nale¿± do najtragiczniejszych w historii getta. Okres ten zwany jest „wielk± szper±”, czyli deportacj± dzieci do lat dziesiêciu i osób powy¿ej 65. roku ¿ycia. Po tych masowych wysiedleniach pracê niewolnicz± wykonywali niemal wszyscy mieszkañcy getta.

W getcie panowa³ g³ód, a ¶mieræ zbiera³a obfite ¿niwo tak¿e z powodu wyniszczenia prac± ponad si³y i szerz±cych siê chorób. Sprzyja³y temu prymitywne warunki mieszkaniowe i sanitarne, bêd±ce przyczyn± ¶mierci ponad 40 tysiêcy mieszkañców getta.

Zgodnie z polityk± Niemców w getcie mogli pozostawaæ tylko ci, którzy nadawali siê do pracy. Niezdolnych do pracy wysy³ano na ¶mieræ do obozu w Che³mnie nad Nerem. Niemcy zg³adzili w nim oko³o 80 tysiêcy ¯ydów. Pierwszy transport do O¶wiêcimia (Auschwitz) odjecha³ 9 sierpnia 1944 r. Deportowanym wmawiano, ¿e jad± w g³±b III Rzeszy. Tak naprawdê ten pierwszy transport oraz nastêpne trafia³y do komór gazowych obozu w O¶wiêcimiu- Brzezince (Auschwitz-Birkenau). Do 29 sierpnia 1944 r. Niemcy wywie¼li z getta ponad 67 tysiêcy pozosta³ych mieszkañców. Z tej liczby, wed³ug szacunków Arnolda Mostowicza, prze¿y³o oko³o 12-15 tysiêcy osób. Getto w £odzi przesta³o istnieæ. Pozosta³o w nim oko³o 800-osobowe komando sprz±taj±ce. Wiêkszo¶æ cz³onków komanda prze¿y³a.

Rysunek Abrahama Koplowicza, czternastoletniego ch³opca, który w 1944 roku zgin±³ w komorze gazowej, móg³ byæ odwzorowany na rewersie monety 2 z³ Nordic Gold dziêki uprzejmo¶ci pana Eliezera Grynfelda, przyrodniego brata Abrahama Koplowicza. (Urz±d Miasta £odzi i Narodowy Bank Polski)