Polskie Termopile –
Zadwórze 17 sierpnia 1920 r. – w tym
samym czasie gdy Wojska Polskie odpiera³y atak bolszewików spod
Warszawy – na przedpolach Lwowa przy stacji kolejowej w Zadwórzu polscy
obroñcy ¶mia³ym atakiem zaczepnym przez kilkana¶cie godzin, a¿ do
wyczerpania amunicji, zwi±zali przewa¿aj±ce si³y Pierwszej Konnej Armii
Siemiona Budionnego.
W starciu
zgin±³ prawie ca³y oddzia³ kpt. Boles³awa Zaj±czkowskiego –
z 330 ¿o³nierzy poleg³o 318, a sam dowódca, aby nie wpa¶æ w rêce
bolszewików, zdecydowa³ siê wraz z ostatnimi obroñcami pope³niæ
samobójstwo. Mimo wygranej pod Zadwórzem Budionny, choæ znajdowa³ siê
30 km od Lwowa, nie zdecydowa³ siê na zajêcie miasta, lecz pospieszy³,
jak siê okaza³o spó¼niony, w stronê Wis³y i Wie
-prza, by wesprzeæ wojska Tuchaczewskiego. Tym samym heroiczna walka
polskich obroñców wp³ynê³a na losy ca³ej wojny polsko-bolszewickiej.
Jesieni± 1920 r.
na miejscu bitwy
usypano kurhan-mogi³ê, a w³adze II Rzeczypospolitej ustanowi³y Krzy¿ Zadwórza,
którym uhonorowano obroñców Kresów. Z kolei jedna z
trumien, w których znajdowa³y siê cia³a obroñców Lwowa z 1918 r.,
zosta³a z³o¿ona z honorami do Grobu Nieznanego ¯o³nierza podczas
uroczysto¶ci jego ods³oniêcia 2 listopada 1925 r.
By³o to symboliczne oddanie czci tym
wszystkim, którzy we Lwowie i pod Zadwórzem walczyli ofiarnie „o
jedno¶æ ziem kresowych”.
Na rewersie monety
przedstawiono
wizerunek jednego z
obroñców Zadwórza 19-letniego sier¿anta Konstantego Zarugiewicza oraz
Order Virtuti Militari, którym zosta³ po¶miertnie odznaczony.
Zarugiewicz (1901–1920), polski Ormianin, ju¿ 1 listopada 1918 r., jako
uczeñ 7 klasy pierwszej szko³y realnej, zg³osi³ siê na ochotnika do
oddzia³u kpt. Romana Abrahama i broni³ Lwowa. Walczy³ nastêpnie z
Ukraiñcami i bolszewikami do koñca lata 1919 r., wielokrotnie
odznaczony. Po powrocie do domu rozpocz±³ studia na Politechnice
Lwowskiej, ale ju¿ wiosn± 1920 r. przerwa³ je, by s³u¿yæ Ojczy¼nie. By³
komendantem w czasie plebiscytu na Spiszu, a nastêpnie ponownie wst±pi³
do Oddzia³u Ochotniczego kpt. Romana Abrahama. Po¶miertnie zosta³
odznaczony najwy¿szym polskim odznaczeniem wojskowym, Krzy¿em Srebrnym
Orderu Wojennego Virtuti Militari (ustanowionym przez króla Stanis³awa
Augusta Poniatowskiego w 1792 r., przywróconym przez Sejm Ustawodawczy
w 1919 r.) oraz Krzy¿em Walecznych i Krzy¿em Niepodleg³o¶ci.
Moneta po¶wiêcona
bitwie pod
Zadwórzem – zwanej polskimi Termopilami – otwiera seriê monet pod tym
tytu³em. W dziejach naszej Ojczyzny mieli¶my liczne przyk³ady
bitewnych zmagañ, w których – w imiê wolno¶ci i niepodleg³o¶ci – polski
¿o³nierz by³ gotów oddaæ zdrowie i ¿ycie, nawet wtedy gdy przewa¿aj±ce
si³y przeciwnika od pocz±tku nie dawa³y szans na wygran±.
Konstanty Zarugiewicz i pozostali ¿o³nierze oddali ¿ycie w bitwie pod
Zadwórzem. Czy byli straceñcami, mierz±cymi si³y na zamiary? Czy
raczej kolejn± generacj± daj±c± ¶wiadectwo: „Jeszcze Polska
nie zginê³a, póki my ¿yjemy”. Krew przelewana przez pokolenia ju¿
na zawsze buduje zobowi±zanie dla ¿yj±cych.
St±d na awersie wszystkich monet z serii
„Polskie Termopile” bêdzie widnia³a Atena, bogini sprawiedliwej
wojny i m±dro¶ci. Polska historia bitew i wojen wskazuje bowiem,
¿e m±dro¶æ niejedno ma imiê. A ¿ycie nie zawsze ma warto¶æ wiêksz±
ni¼li godna ¶mieræ.
Prof. Jan ¯aryn