Awers: Na awersie monety srebrnej
znajduje siê wizerunek kopu³y Zak³adu Narodowego im. Ossoliñskich we
Wroc³awiu od strony pó³nocno-zachodniej, z zarysem dachu budynku w tle.
Rewers: Na rewersie widoczne
jest popiersie Józefa Maksymiliana Ossoliñskiego z twarz± skierowan± w
prawo wed³ug litografii Karla Mahnkego sprzed 1836 r., na tle
barokowych zdobieñ wnêtrza kopu³y.
200-lecie
istnienia Zak³adu Narodowego im. Ossoliñskich
W czerwcu 1817 r. cesarz
Austrii Franciszek I zatwierdzi³ przed³o¿ony przez Józefa Maksymiliana
Ossoliñskiego akt
Ustanowienia
familijnego Biblioteki Publicznej pod imieniem Ossoliñskich we Lwowie, tym
samym do istnienia powo³ana zosta³a instytucja, która odegra³a znacz±c±
rolê w dziejach polskiej kultury. W zamy¶le Ossoliñskiego mia³a byæ
skarbnic± narodowych pami±tek. Dzie³o Ossoliñskiego rych³o
wspar³ swymi bogatymi zbiorami Henryk
Lubomirski. Jego kolekcje, na mocy umowy zawartej w grudniu 1823
r., utworzy³y Muzeum Lubomirskich, wchodz±ce w sk³ad
Ustanowienia. Mimo oporu w³adz
austriackich
instytut Ossoliñskiego
sta³ siê Zak³adem Narodowym, czyli Ossolineum. Upadek powstania
listopadowego wyra¼nie ukaza³, jak wa¿na jest jego rola – po zamkniêciu
uniwersytetów w Wilnie i Warszawie,
Ossolineum
zosta³o drug± po Uniwersytecie Jagielloñskim najwa¿niejsz± polsk±
placówk± kultury. Dzia³alno¶æ Zak³adu wspierali od pocz±tku istnienia
liczni darczyñcy, którzy w poczuciu patriotycznego obowi±zku
nieprzerwanie zasilali jego zbiory.
W
dwudziestoleciu miêdzywojennym Zak³ad powiêkszy³ siê o wydawnictwo
(znane przede wszystkim z serii „Biblioteka Narodowa” ).
Po klêsce 1939 r. zbiory Zak³adu, zw³aszcza muzealia, zosta³y
rozparcelowane, bibliotekê za¶ przekszta³cono w sowieck±, a pó¼niej
niemieck± instytucjê. W 1946 r. czê¶æ ksiêgozbioru ossoliñskiego
zosta³a przetransportowana do Wroc³awia, gdzie postanowiono odtworzyæ
Zak³ad Narodowy. W 1953 r. sta³ siê on czê¶ci± Polskiej Akademii Nauk.
Po 1989r. Zak³ad powróci³ do swej
przedwojennej struktury. Dzisiaj, tak jak przed laty we Lwowie, sk³ada
siê z Biblioteki, Muzeum Ksi±¿±t Lubomirskich i Wydawnictwa, a od 2016
r. tak¿e z Muzeum „Pana Tadeusza”, prezentuj±cego publiczno¶ci m.in.
rêkopis tej narodowej epopei. Nie ma drugiej polskiej instytucji, która
przetrwa³a tyle dziejowych burz i kataklizmów co Ossolineum. Przez 200
lat s³u¿y³o Polakom i gromadzi³o dla kolejnych pokoleñ bezcenne
pami±tki polskiej kultury.
dr £ukasz Koniarek
