Awers: Na awersie monety zosta³
przedstawiony fragment pomnika Pamiêci Ludno¶ci Woli Wymordowanej w
Czasie Powstania 1944 r., autorstwa Ryszarda Stryjeckiego.
Rewers: Na rewersie monety
przedstawiono postaæ klêcz±cej kobiety, symbolizuj±cej ofiarê wydarzeñ
sierpnia 1944 r., oraz – zarysowane za jej plecami – fragmenty
wizerunków dwóch mêskich postaci, symbolizuj±cych oprawców.
Moneta wybita w bardzo niskim nak³adzie 15.000 tysiêcy sztuk.!
Rze¼ Woli i Ochoty
Niemiecki
mord na cywilnej ludno¶ci
Woli i Ochoty by³ jedn± z najwiêkszych masowych zbrodni podczas
II wojny ¶wiatowej. Na wiadomo¶æ o wybuchu powstania w Warszawie (1
VIII 1944 r.) Hitler wyda³ rozkaz
zniszczenia
Warszawy i zg³adzenia wszystkich jej mieszkañców. Do dzie³a
ruszyli funkcjonariusze SS, policji i ¿o³nierze Wehrmachtu, morduj±c
schwytanych powstañców oraz ludno¶æ cywiln±. Ju¿ 1 VIII Niemcy
zamordowali grupy Polaków na rogu ulic Sowiñskiego i Karliñskiego, przy
ul. Okopowej 20 oraz Wolskiej 165. Do 4 VIII ¿o³nierze dywizji
pancernej „Hermann Goering” zamordowali oko³o 400 osób, a ¿o³nierze
608. Pu³ku Ochrony wypêdzali ludno¶æ cywiln± z domów, dokonuj±c mordów,
grabie¿y i gwa³tów na kobietach. Od 4 VIII trwa³a „odsiecz”, w której
od zachodu na Warszawê ruszy³ pu³k specjalny SS pod dowództwem
SS-Oberfuehrera Oskara Dirlewangera, z³o¿ony ze zwolnionych z wiêzieñ
kryminalistów, grupa policyjna SS-Gruppenfuehrera Heinza Reinefahrta i
wieloetniczna brygada SS RONA (Rosyjska Wyzwoleñcza Armia Ludowa) SS
Brigadefuehrera Bronis³awa Kamiñskiego.
5 VIII
oddzia³y te rozpoczê³y masakrê
cywilnej ludno¶ci Woli. Mordercy zabijali przy pomocy karabinów
maszynowych bez wzglêdu na p³eæ i wiek ofiar. Zbiorowym egzekucjom
towarzyszy³y rabunki i gwa³ty na kobitach, a nawet nieletnich
dziewczynkach. Niektóre ofiary prowadzono jako „¿ywe tarcze” na pozycje
powstañcze. W rejonie ulic Górczewskiej i Moczyd³a wymordowano od 5 do
10 tys. osób, w tym personel i pacjentów Szpitala Wolskiego. W fabryce
„Ursus” zamordowano oko³o 6 tys. osób, w tym troje dzieci Wandy Lurie
(1911–1989), która ciê¿ko ranna prze¿y³a pod zwa³ami cia³ i by³a wa¿nym
¶wiadkiem masakry. W fabryce Franaszka zamordowano oko³o 4 tys. osób,
przy ulicy Górczewskiej 9 – oko³o 3 tys., w zajezdni tramwajowej przy
ulicy M³ynarskiej, na ulicy Wolskiej oraz na terenie Parku Sowiñskiego
– po oko³o tysi±c osób. W niektórych miejscach palone stosy cia³
siêga³y 25 metrów wysoko¶ci. 6 VIII masakrê kontynuowano w sk³adzie
maszyn rolniczych przy ulicy Wolskiej, gdzie rozstrzelano oko³o 2 tys.
osób, a tak¿e w fabryce Franaszka, w rejonie Górczewskiej, Moczyd³a i w
okolicy klasztoru redemptorystów przy Karolkowej. Jeden z batalionów
azerskich wymordowa³ oko³o 200 chorych w Szpitalu Karola i Marii. Oko³o
7 tys. osób zamordowano 7 VIII, g³ównie w Halach Mirowskich.
Jednocze¶nie tysi±ce ludno¶ci cywilnej wyrzucano z domów i pêdzono
w¶ród po¿arów i stosów trupów w kierunku Dworca Zachodniego i W³och. W
ci±gu nastêpnych dni rozmiary masakry zmala³y, lecz do po³owy sierpnia
trwa³y wysiedlenia, mordy, rabunki i gwa³ty. Ogó³em liczbê ofiar
masakry na Woli ocenia siê na oko³o 50 tys. osób.
Masakra na Ochocie rozpoczê³a siê 4 VIII, gdy do akcji wkroczy³y
oddzia³y RONA pod ogólnym dowództwem niemieckim. 5 VIII utworzono obóz
przej¶ciowy dla wysiedlanych na terenie targu warzywnego, tzw.
Zieleniaka (obecne Hale Banacha), gdzie zgromadzono w ci±gu
nastêpnych dni kilkadziesi±t tysiêcy osób, stopniowo wypêdzanych do
obozu w Pruszkowie. W drodze na „Zieleniak” i na miejscu esesmani oraz
pijani RON-owcy mordowali i gwa³cili wysiedlanych. Cia³a tych, którzy
zostali tam zamordowani lub zmarli z wycieñczenia, uk³adano w sterty
przy murze obozu. 5 i 6 VIII oddzia³y RONA wymordowa³y ponad 150
osób w Instytucie Radowym przy ulicy Wawelskiej. Innym miejscem
masowych mordów by³a Kolonia Staszica, gdzie RON-owcy systematycznie
gwa³cili, rabowali i mordowali kryj±cych siê tam cywilów. Zw³oki ofiar
palono na terenie Liceum im. Hugo Ko³³±taja. Ogó³em liczbê ofiar rzezi
Ochoty ocenia siê na oko³o 10 tys. osób.
Podobnie jak pomnik Pamiêci Ludno¶ci
Woli Wymordowanej w Czasie Powstania 1944 r. przy rozwidleniu Alei
„Solidarno¶ci” i ulicy Leszno w Warszawie, emisja ta ma na celu
upamiêtnienie niewinnych ofiar tej zbrodni.
Prof. Wojciech Roszkowski