HomeNowo¶ciO firmieRegulaminTwój koszykKontakt
Sklep numizmatyczny zaprasza, 28 marca 2024 r. U¿ytkownicy online: 564
Poleæ znajonemu  |  Dodaj do ulubionych
Nowo¶ci
1$, Anio³ ¿ycia - srebrna moneta
Mennica Polska: Numizmatyka

20 z³, Piêæ wieków Reformacji w Polsce, 2017
NBP
Cena brutto: 179.00 PLN

10 z³, 100. rocznica urodzin ¦wiêtego Jana Paw³a II, 2020
NBP


Informacje
Plan emisyjny monet
i banknotów w 2018 roku:


Polska Reprezentacja Olimpijska PyeongChang
- 200 zł, 10 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni August Emil Fieldorf „Nil”
- 10 zł

Wielcy polscy ekonomiści
Fryderyk Skarbek
- 10zł

Moneta okolicznościowa z napisem 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości
- 5 zł

Polskie Termopile - Hodów
- 10 zł

100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej
- 10 zł

Skarby Stanisława Augusta
Henryk Walezy
- 500 zł, 50 zł

Historia monety polskiej boratynka, tymf Jana Kazimierza
- 20 zł

760-lecie Towarzystwa Strzeleckiego Bractwa Kurkowego
w Krakowie
- 10 zł

100-lecie powstania Gimnazjum
i Liceum im. Stefana Batorego
w Warszawie
- 10 zł

POLONIA RESTITUTA
- 10 zł

125-lecie działalności Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
- 10 zł

Niepodległość
- 20 zł (banknot kolekcjonerski)

Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości – Ignacy Jan Paderewski
- 100 zł, 10 zł

100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości
- 1 zł, 2018 zł, 100 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni – Hieronim Dekutowski „Zapora”
- 10 zł

100. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego
- 200 zł, 10 zł

Wiadomo¶ci

Emisje NBP
Emisja monet NBP 2018

Emisja monet NBP 2017

Emisja monet NBP 2016

Emisja monet NBP 2015

Emisja monet NBP 2014

Emisja monet NBP 2013

Emisja monet NBP 2012

Emisja monet NBP 2011

Emisja monet NBP 2010

Emisja monet NBP 2009

Emisja monet NBP 2008

Emisja monet NBP 2007

Emisje monet NBP 1995 - 2006


 
10 z³, Historia Jazdy Polskiej - Rycerz ciê¿kozbrojny - XV wiek, 2007
Nazwa
10 z³, Historia Jazdy Polskiej - Rycerz ciê¿kozbrojny - XV wiek, 2007

Producent: NBP - srebrne monety

ID: 396

Seria: "Historia Jazdy Polskiej"

Stan zachowania:
I (menniczy)
Nomina³: 10 z³
Srebro: Ag 925
Techniki dodatkowe: kszta³t prostok±ta (klipa)
Stempel:
lustrzany
Wymiary:
32,00 mm x 22,00 mm
Waga:
14,14 g
Wielko¶æ emisji:
61.000 szt.
Cena emisyjna NBP:
64 z³
Data emisji monet:
24.10.2007 r.

Srebrna moneta z serii "Historia Jazdy Polskiej", która ³±cznie obejmowaæ bêdzie piêæ ciekawych okazów numizmatycznych - monety:
  • Je¼dziec piastowski, Rycerz ciê¿kozbrojny XV w., Husarz XVI - XVII w., Szwole¿er gwardii cesarza Napoleona I, U³an II Rzeczypospolitej.
W dniu 24.10.2007 r. Narodowy Bank Polski wprowadzi³ do obiegu monety z serii „Historia Jazdy Polskiej” przedstawiaj±ce rycerza ciê¿kozbrojnego z XV wieku, o nomina³ach:
• 200 z³ - wykonan± stemplem lustrzanym w z³ocie,
• 10 z³ - wykonan± stemplem lustrzanym w srebrze,
• 2 z³ - wykonan± stemplem zwyk³ym w stopie Nordic Gold.


Rycerz ciê¿kozbrojny - XV wiek

W XV w. rycerstwo polskie, wzorem europejskiego, przyjê³o nowy sposób noszenia zbroi. Rycerze przestali okrywaæ zbrojê szatami; teraz widaæ by³o l¶ni±c± powierzchniê polerowanej stali. Zmiana ta by³a mo¿liwa dziêki p³atnerzom, którzy stworzyli zbrojê z³o¿on± z p³yt stalowych okrywaj±cych ca³e cia³o rycerza.

Ulepszenie zbroi wi±za³o siê z dodatkowym wyposa¿eniem konia bojowego - skonstruowano zbrojê koñsk± (tzw. ladrowanie). W Polsce nie by³a ona zbyt rozpowszechniona zarówno z powodów wysokich kosztów, jak i ograniczonej u¿yteczno¶ci podczas bitew.

Ulepszono równie¿ siod³o, którego wysokie brzegi (tzw. ³êki), okute blach±, chroni³y rycerza zarówno przed broni± przeciwnika, jak i str±ceniem z wierzchowca. W boju zrezygnowano z tarcz, utrzymuj±c je jako element uzbrojenia turniejowego i znak heraldyczny.


Z powodu zwiêkszaj±cego siê ciê¿aru uzbrojonego je¼d¼ca zaczêto hodowaæ konie o odpowiedniej sile. Koni bojowych u¿ywano jednak wy³±cznie do bitwy lub turnieju. Konie te sz³y stêpa, k³us by³ wykluczony ze wzglêdu na ciê¿ar rycerza. W momencie ataku koñ przechodzi³ na krótkim dystansie w cwa³. Rozró¿niano trzy rodzaje koni bojowych, z których najcenniejszy by³ tzw. koñ wielki, kosztuj±cy zawrotne sumy.

Od pocz±tku najwa¿niejsz± broni± rycerstwa by³ miecz - bêd±cy zarówno orê¿em, jak i symbolem przynale¿no¶ci do stanu rycerskiego. W XV w., równolegle z udoskonaleniem zbroi, która sta³a siê odporniejsza na ciosy, powiêkszono miecz, wyposa¿aj±c go w dwurêczn± rêkoje¶æ. Przy prawym boku noszono sztylet (tzw. pugina³), u¿ywany w bezpo¶rednim starciu, do zadania ciosu miêdzy p³yty zbroi. Do ataku s³u¿y³a trzymana pod pach± kopia - d³uga na kilka metrów broñ drzewcowa zakoñczona grotem. Aby zmniejszyæ jej ciê¿ar, wykonywano j± z wydr±¿onej drewnianej rury. Kopia by³a broni± jednorazowego u¿ytku - po uderzeniu w przeciwnika ³ama³a siê (st±d znane przys³owie o kruszeniu kopii).

Zbrojê rycersk± udoskonalano przez ca³y XV w. Polskie rycerstwo najczê¶ciej przyjmowa³o wzory z s±siednich Niemiec, sk±d pochodzi³y popularne w tym stuleciu zbroje zwane obecnie gotyckimi. W swej formie odzwierciedla³y tendencje charakterystyczne dla sztuki gotyku - smuk³o¶æ sylwetki, wyd³u¿enie form (np. nosków trzewików), ostro¶æ konturów. Zbroje te nawi±zywa³y do ówczesnych ubiorów.

P³atnerze, pracuj±cy w polskich miastach, dostarczali wyrobów wysokiej jako¶ci. Najbogatsi rycerze kupowali zbroje tak¿e za granic±. Uzbrojenie polskiej jazdy w tamtym czasie nie ró¿ni³o siê w zasadzie od uzbrojenia rycerstwa zachodnioeuropejskiego. Zaprojektowanie, a nastêpnie wykucie pe³nej zbroi p³ytowej wymaga³o i wyobra¼ni, i wielkich umiejêtno¶ci p³atnerskich. Wiêkszo¶æ czynno¶ci przy wytwarzaniu zbroi robiono rêcznie, kuj±c p³yty na zimno. Od XV w. zaczêto korzystaæ z urz±dzeñ mechanicznych, m. in. wielkich m³otów s³u¿±cych do kucia i wiruj±cych tarcz do polerowania powierzchni p³yt.

Przywdzianie zbroi nie nale¿a³o do rzeczy ³atwych. Rycerz nie móg³ obyæ siê bez pomocy giermka, dobrze znaj±cego zasady zak³adania tego okrycia. Pisano nawet instrukcje zak³adania zbroi, w których wskazywano kolejno¶æ czynno¶ci - rycerz jako pierwsze nak³ada³ ¿elazne trzewiki i nagolenice, a na koñcu zak³ada³ na g³owê he³m. Waga pe³nej zbroi p³ytowej dochodzi³a w XV w. do oko³o 25 kilogramów. Taka masa roz³o¿ona równomiernie na ciele rycerza nie krêpowa³a ruchów i pozwala³a na wielogodzinny udzia³ w walce.

Od XV w. na polach bitew rycerstwo coraz czê¶ciej spotyka³o przeciwnika uzbrojonego w broñ paln±. Spowodowa³o to stopniowe pogrubianie blach zbroi, granic± okaza³a siê wytrzyma³o¶æ cz³owieka i konia nosz±cych takie zbroje. W rezultacie u schy³ku XV w. rycerstwo zatraci³o impet i si³ê natarcia, które decydowa³y o sukcesie jazdy. Poza walkami bitewnymi rycerze u¿ywali zbroi tak¿e do turniejów, stanowi±cych zaprawê do rzeczywistego boju. Turnieje by³y równie¿ miejscem prezentacji uzbrojenia, rumaków i stroju. Obyczaj turniejowy rozkwit³ w pe³ni w³a¶nie w XV w. Bujnie rozwija³ siê ceremonia³ igrzysk turniejowych - uroczyste otwarcie, prezentacja zawodników, wymiana wyzwañ, wszystkie skomplikowane etapy walki oraz obrzêd wrêczania nagród zwyciêzcom. Rozwój p³atnerstwa spowodowa³, ¿e powsta³o nawet specjalne uzbrojenie turniejowe, które przewy¿sza³o ciê¿arem wszystkie inne typy uzbrojenia bojowego. Na takie zbroje mogli pozwoliæ sobie jedynie najbogatsi, przede wszystkim ksi±¿êta i królowie. Turnieje by³y aren± rywalizacji, oczekiwano nagród, s³awy i ³aski niewiast. Czêsto jednak koñczy³y siê powa¿nymi kontuzjami, a nawet ¶mierci± uczestników.

Rycerstwo polskie w tym czasie ¿ywo w³±czy³o siê w bieg miêdzynarodowych wydarzeñ, poszukiwa³o powodzenia i s³awy w obcej, czêsto dalekiej, s³u¿bie. Nios³o pomoc zagro¿onym s±siadom, bior±c udzia³ w ciê¿kich walkach z coraz gro¼niejszymi si³ami tureckimi. B³yszcza³o tak¿e na uroczysto¶ciach dworskich i turniejach szeroko poza granicami ojczystej ziemi.

Najs³awniejszym rycerzem polskim XV w. by³ Zawisza Czarny z Garbowa, herbu Sulima, starosta spiski, dyplomata na dworze cesarza Zygmunta Luksemburskiego, pose³ króla W³adys³awa Jagie³³y. Okryty chwa³a zwyciêzca wielu turniejów, cz³owiek nieposzlakowanie uczciwy i wyj±tkowo mê¿ny, bohater broni±cy ojczyzny m. in. w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r., poleg³y w obronie Europy w 1428 r. w walkach z Turkami pod zamkiem Golubac nad Dunajem, gdzie do koñca os³ania³ odwrót pokonanych przez Turków wspó³towarzyszy. Jego s³awa przetrwa³a do dzi¶ w powiedzeniu „Polegaj jak na Zawiszy”. Do tej tradycji odwo³uje siê tak¿e wspó³czesne harcerstwo.

Polska ciê¿kozbrojna jazda rycerska musia³a wielokrotnie w owym czasie stawiaæ czo³a przeciwnikom. W czasie wojen z zakonem krzy¿ackim naj¶wietniejsze zwyciêstwo odnios³a w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. W po³owie XV w., w czasie trwaj±cej trzyna¶cie lat wojny z zakonem krzy¿ackim (1454-1466), wskutek klêsk rycerskiego pospolitego ruszenia, rozpoczêto formowanie zawodowych, s³u¿±cych za pieni±dze, wojsk zaciê¿nych. By³o to konieczne - rozwój sztuki wojennej i techniki uzbrojenia, wymaga³ coraz wy¿szych kwalifikacji ¿o³nierskich i zwiêksza³ koszty uzbrojenia. Pospolite ruszenie rycerstwa, s³u¿±cego za darmo, z tytu³u posiadania maj±tku ziemskiego, nadal stanowi³o podstawê obronno¶ci pañstwa, ale niezbyt liczne, wysoko wykwalifikowane wojska zaciê¿ne, pe³ni³y rolê elity ca³ego stanu szlacheckiego. Umo¿liwi³y wprowadzenie rozwi±zañ, które przyczyni³y siê do triumfów polskiego orê¿a w nastêpnych wiekach. Wojska zaciê¿ne, staj±c siê z czasem g³ówna si³a zbrojn± pañstwa polskiego, kontynuowa³y rycerskie zasady patriotyzmu i mi³o¶ci ojczyzny. Zawsze gotowe do dzia³ania, by³y si³ami szybkiego reagowania, szko³a wojennego rzemios³a, wzorem dla ca³ego systemu obronno¶ci. Spo¶ród nich mianowano hetmanów, wojewodów i starostów, a w nastêpnych stuleciach wybrano nawet króla Jana III Sobieskiego.


Rycerz (z niem. ritter) - termin wywodz±cy siê ze ¶redniowiecza okre¶laj±cy opancerzonego wojownika walcz±cego konno za pomoc± ró¿norakiej broni bia³ej. Rycerze posiadali specjalny status spo³eczny i byli przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Jako wasale - osoby podlegaj±ce zwierzchno¶ci swojego suwerena, zobowi±zani byli do pe³nienia s³u¿by wojskowej w zamian za przywileje i ochronê swojego pana. Ich postêpowanie opiera³o siê na specjalnym etosie z uwzglêdnieniem kodeksu rycerskiego. Godno¶æ rycerza by³a nadawana giermkowi, podczas ceremonii pasowania.

Obraz rycerza zosta³ bardzo silnie ukszta³towany przez ¶redniowieczn± sztukê m.in. francuskie pie¶ni rycerskie zwane chansons de geste oraz legendy (Król Artur i Rycerze Okr±g³ego Sto³u), a tak¿e przez wyidealizowan± rolê rycerstwa podczas wypraw krzy¿owych, kiedy to przedstawiani byli jako nieskazitelni wojownicy w b³yszcz±cych zbrojach szerz±cy S³owo Bo¿e. Za ramy czasowe epoki rycerskiej w Europie, historycy na ogó³ przyjmuj± okres pomiêdzy wiekiem X a XV. W pó¼niejszych czasach pos³ugiwanie siê okre¶leniem rycerz (rycerski) ma ju¿ raczej charakter symboliczny okre¶laj±c zazwyczaj szlachcica lub ¿o³nierza ze stanu rycerskiego.

W wiêkszo¶ci pañstw europejskich tytu³ rycerski sta³ siê jednym z ni¿szych tytu³ów szlacheckich, np. we Francji - jako chevalier, w Niemczech i monarchii austro - wêgierskiej - ritter, w Wielkiej Brytanii - knight. W Polsce z uwagi na zasadê równo¶ci szlacheckiej rycerstwem tytu³owano ogó³ szlachty, stosuj±c te¿ okre¶lenia kawaler (tytu³ szlachecki) lub formê ³aciñsk± - equitus. W dzisiejszych czasach, tradycjê rycersk± kultywuj± m.in. bractwa rycerskie. Patronem rycerzy by³ ¶wiêty Jerzy, dzi¶ opiekun harcerzy.

S³awni polscy rycerze: Powa³a z Taczewa, Spytko II z Melsztyna, Zawisza Czarny z Garbowa, Zyndram z Maszkowic.
S³awni rycerze zagraniczni: Bayard, Boucicaut, Cyd, Gotfryd z Bouillon, Peregryn z Wissenburga, Rajmund z Tuluzy, Roland - hrabia marchii bretoñskiej, Skanderbeg, Tankred, Konrad von Wallenrode, William Marschal, William Wallace, Sir Roland.
S³awni rycerze fikcyjni: Anakin Skywalker, Obi-Wan Kenobi, Yoda, Aben-Hamet Abensera¿e, Don Kiszot z La Manczy, Erek, Galahad, Ivanhoe, Jurand ze Spychowa, król Artur, Lancelot, Andrzej Kmicic (Babinicz), Melik Daniszmendname, Parsifal, Tristan, Zbyszko z Bogdañca, Maæko z Bogdañca.

Rycerstwo w okresie wczesnego pañstwa polskiego
Obok pospolitego ruszenia dzia³aj±cego podobnie jak w okresie przedpañstwowym, którego obowi±zkiem by³a obrona bezpo¶redniego terenu w razie agresji, pojawi³a siê dru¿yna ksi±¿êca. U¿ywana by³a dla szerzej zakrojonych dzia³añ zbrojnych, tak¿e ofensywnych. By³a to sta³a si³a zbrojna przy ksiêciu. ¯o³nierze tworz±cy dru¿ynê otrzymywali od ksiêcia ¿o³d, udzia³ w ³upach, uzbrojenie i wy¿ywienie. Doskonale zorganizowana, zdyscyplinowana, dobrze wyszkolona i liczna dru¿yna da³a pierwszym Piastom zasadnicz± przewagê nad innymi o¶rodkami plemiennymi. Pozwoli³o im to na szybk± ekspansjê pañstwa piastowskiego, a tak¿e na prowadzenie wojen z s±siednimi pañstwami. Dru¿yna sk³ada³a siê z oddzia³ów pieszych i jazdy. Piechota podzielona by³a na oddzia³y: piechota strzelcza - wyposa¿ona by³a w ciê¿kie ³uki, a tarczownicy - w tarcze, w³ócznie i miecze. Jazda dzieli³a siê na: jazdê ciê¿kozbrojn± (¿o³nierz konny wyposa¿ony by³ w miecz, topór, ³uk, tarczê, he³m i pancerz) oraz jazdê lekkozbrojn± (¿o³nierz wyposa¿ony jak ¿o³nierz ciê¿kozbrojny z pominiêciem pancerza).

Rycerstwo w okresie rozwiniêtego pañstwa piastowskiego i rozbicia dzielnicowego
W wieku XII i XIII jako g³ówna si³a wojskowa pañstwa pojawia siê rycerstwo. Proces jego formowania jest d³ugi i trudny do uchwycenia. Jednym z jego elementów jest zmiana organizacji dru¿yny ksi±¿êcej. Z czasem, wraz z utwierdzaniem siê administracji piastowskiej na wcze¶niej podbitych terenach, ¿o³d zostaje stopniowo zastêpowany nadaniami maj±tków ziemskich, które staj± siê g³ównym ¶rodkiem utrzymania wojów. W zamian za prawo do u¿ytkowania ziemi rycerz mia³ obowi±zek stawiaæ siê na wezwanie ksiêcia. W tym samym czasie nastêpuje drugi proces. Inni w³a¶ciciele ziemscy, którzy weszli w taki czy inny sposób w jej posiadanie, obarczani s± tym samym obowi±zkiem. W ten sposób powstaje klasa rycerzy, której wspólnota oparta jest na tych samych prawach i obowi±zkach.

Z czasem z tej ró¿norodnej grupy wykszta³ci³ siê wzglêdnie homogeniczny stan szlachecki. Posiadaj±cy dobra zobowi±zani byli stawiaæ siê na wezwania ksiêcia. Bogaty rycerz stawia³ siê do walki wraz z pocztem, który stanowi³ najmniejsz± jednostkê organizacyjn±. Biedniejsi stawiali siê w pojedynkê. Grupa rycerzy pochodz±ca z jednego terytorium, lub rzadziej spokrewnionych z sob±, ³±czy³a siê w chor±giew. Gdy mobilizacja obejmowa³a wiêksz± czê¶æ kraju, chor±gwie ³±czono w hufce. Mobilizacja odbywa³a siê przez rozpuszczenie wici informuj±cych o terminie i miejscu zbiórki. W tym te¿ czasie wykszta³ci³ siê zwyczaj, ¿e rycerstwo mia³o stawaæ na wezwania tylko w sytuacjach bezpo¶redniego zagro¿enia kraju lub dzielnicy. W przypadku wyprawy poza w³asn± dzielnicê ksi±¿ê by³ zobowi±zany pokrywaæ koszta kampanii ze swojego skarbca. Naczelne dowództwo nad zmobilizowanym rycerstwem sprawowa³ ksi±¿ê lub zastêpuj±cy go wojewoda. Chor±gwiami dowodzili kasztelanowie maj±cy do pomocy urzêdników nazywanych wojskimi. Ch³opi, aczkolwiek nie mieli obowi±zków militarnych, to w sytuacjach wyj±tkowych byli tak¿e zaci±gani do wojska. Na mieszczan spada³ obowi±zek obrony miast.

Na pocz±tku XVI wieku Rzeczpospolita dysponowa³a kilkutysiêcznym sta³ym wojskiem zaciê¿nym sk³adaj±cym siê w 90% z jazdy oraz potencjalnym 50-60 tysiêcznym pospolitym ruszeniem szlachty.
¼ród³o: NBP, Mennica Polska / Wikipedia


Pobierz opis w formacie PDF
Dostêpno¶æ: brak




 |  Strona g³ówna  |  Nowo¶ci  |  O firmie  |  Regulamin  |  Aktualny stan koszyka  |  Kontakt  | 
oprogramowanie Sklepy internetowe

Sklep numizmatyczny - Polskie i zagraniczne monety kolekcjonerskie, banknoty polimerowe
Monety z³ote, monety srebrne, monety Kanonizacja Jana Paw³a II, monety okolicznoœciowe 5 z³
Numizmatyka: Z³oto lokacyjne: Z³ote sztabki: Abonament numizmatyczny 2015
Skarby Stanis³awa Augusta, Kanonizacja Jan Pawe³ II
Sitemap