Miasto Stargard Szczeciñski - dwudziesta pi±ta moneta z rozpoczêtej we wrze¶niu 2005 r. serii Historyczne Miasta w Polsce.
Seria
32 monet obiegowych NBP
"Historyczne miasta w Polsce" (2005-2007)
Niepowtarzalna seria sk³adaæ siê bêdzie z 32 monet i ukazywaæ do kwietnia 2008 r. Na wyj±tkowych monetach upamiêtniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wnios³y szczególny wk³ad w rozwój poszczególnych regionów i pañstwowo¶ci Polski.Stargard Szczeciñski (pom.:
Stôrgard, ³ac.
Stargardia, niem.
Stargard in Pommern, Stargard an der Ihna) to miasto i gmina w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie nale¿a³o do województwa szczeciñskiego.
Nale¿y do najstarszych grodów na Pomorzu Zachodnim. Jego pocz±tki siêgaj± VIII - IX wieku. Rozwojowi osady sprzyja³o po³o¿enie przy krzy¿uj±cych siê szlakach handlowych, prowadz±cych z Santoka do Wolina i ze Szczecina do Ko³obrzegu. Miasto jest siedzib± powiatu stargardzkiego i gminy.
Historia nazwy Stargard SzczeciñskiNa przestrzeni prawie dziewiêciuset lat nazwa miasta zmienia³a siê wielokrotnie. Nazwa Stargard na ca³ej s³owiañszczy¼nie oznacza³a Stary Gród, forma ¶rodkowopomorska "grod" przekszta³ci³a siê w "gard". Nazwy tego rodzaju spotykane s± na terenie ca³ej Polski oraz w krajach s³owiañskich.
Po raz pierwszy wzmianka o nazwie miasta pojawi³a siê w 1124, kiedy to kronikarz Ebbo, opisuj±cy misjê ¶w. Ottona z Bambergu wspomnia³ jego pobyt w grodzie Zitarigroda. Kolejny zapis pochodzi z 1140, kiedy to castro Stargrod wymieniony by³ w bulli papie¿a Innocentego II, jako gród maj±cy nale¿eæ od tej pory do biskupstwa w Wolinie.
W pó¼niejszym czasie spotykamy wiele form podobnie brzmi±cych (m. in.: Stargard (1186), Starogard (1188), Starigart (1217). Przed 1945 niemiecka nazwa brzmia³a Stargard in Pommern (Stargard na Pomorzu) lub Stargard an der Ihna (Stargard nad In±). Pierwsz± powojenn± nazw± miasta by³ Starogród, a nastêpnie Starogard nad In±. W 1950 przyjêta zosta³a obecna nazwa miasta Stargard Szczeciñski.
Spór o przymiotnik szczeciñski w nazwie miastaW 1999 r. rozpoczêto kampaniê maj±c± na celu usuniêcie z nazwy miasta przymiotnika szczeciñski. Rada Miejska przeprowadzi³a konsultacje spo³eczne, w których wziê³o udzia³ nieco ponad 10% osób uprawnionych do g³osowania, z czego 67,01% bior±cych udzia³ - opowiedzia³o siê za zmian±. Rada Miejska w listopadzie 2000 r skierowa³a wniosek do Rady Ministrów o zmianê nazwy miasta, który rok pó¼niej zosta³ odes³any do Stargardu bez rozpatrzenia.
Argumentem za dodaniem przymiotnika szczeciñski mia³a byæ przede wszystkim chêæ unikniêcia b³±dzenia korespondencji miêdzy Stargardem a Starogardem w województwie pomorskim. Ten argument przesta³ mieæ znaczenie z chwil± wprowadzenia w 1975 roku w korespondencji kodów pocztowych. W chwili obecnej Stargard jest najwiêkszym miastem na ¶wiecie z przydomkiem pochodz±cym od innej miejscowo¶ci.
Historia Stargardu SzczeciñskiegoStargard Szczeciñski nale¿y do najstarszych grodów na Pomorzu Zachodnim. Pocz±tki jego powstania siêgaj± VIII - IX wieku, gdy to oko³o 1 km na po³udnie od dzisiejszego centrum rozwinê³a siê osada Osetno. Jej mieszkañcy przyczynili siê do budowy grodu w zakolu rzeki Iny - w okolicy obecnie istniej±cej Baszty Bia³og³ówki.
Gród otoczony zosta³ wa³ami drewniano-ziemnymi, a od wschodu i pó³nocy dodatkowo chroni³o go koryto rzeki Iny. W nastêpnych stuleciach pomiêdzy X a XII wiekiem, na po³udnie od umocnionego grodziska powsta³o otwarte podgrodzie. Rozwojowi osady sprzyja³o po³o¿enie przy krzy¿uj±cych siê szlakach handlowych, prowadz±cych z Santoka do Wolina i ze Szczecina do Ko³obrzegu. Przyspieszony rozwój o¶rodka grodowego nast±pi³ po nadaniu magdeburskich praw miejskich w 1243 roku przez ksiêcia pomorskiego Barnima I.
Od 1292 roku Stargard zosta³ przeniesiony na prawa lubeckie korzystniejsze dla warstwy kupców i rzemie¶lników. W mie¶cie zosta³y osadzone dwa zakony joannitów i augustianów, zaczêli przybywaæ liczni osadnicy z terenu Niemiec i Flandrii, Stargard sta³ siê cz³onkiem zwi±zku hanzeatyckiego, wspieraj±cego interesy kupców.
Pod koniec XIII wieku wyburzono obramowania starego grodziska i przyst±piono do budowy murów kamienno - ceglanych, obejmuj±cych zarówno teren dawnego grodu, jak i rozbudowanego podgrodzia. Ina sta³a siê wa¿n± drog± komunikacyjn±, po której barkami p³ynê³o zbo¿e i inne towary z ziemi pyrzyckiej i stargardzkiej do krajów zachodnich i nadba³tyckich.
Podczas wojny trzydziestoletniej miasto zosta³o zdziesi±tkowane z powodu g³odu, chorób i po¿arów, wskutek czego liczba ludno¶ci spad³a o oko³o 90 %. Na mocy Traktatu Westfalskiego Stargard od 1648 roku dosta³ siê pod panowanie Brandenburgii, a w 9 lat pó¼niej przez miasto przeje¿d¿a³ hetman Stefan Czarniecki na czele konnicy, w pogoni za wycofuj±c± siê armi± szwedzk±.
Druga po³owa XVII i XVIII wieku to okres powolnej odbudowy zniszczonego grodu.
W po³owie XIX wieku nast±pi³ prze³om gospodarczy. Stargard w 1846 roku uzyska³ po³±czenie kolejowe ze Szczecinem i Berlinem, a nieco pó¼niej z Poznaniem i Koszalinem. Oddzielny rozdzia³ w historii stanowi okres II wojny ¶wiatowej.
Ca³a produkcja przemys³owa zosta³a ukierunkowana na potrzeby wojny. W mie¶cie ju¿ od 1939 roku powsta³ du¿y obóz jeniecki, tzw. Stalag II-D. W wyniku dzia³añ wojennych Stargard zosta³ zniszczony w 72%, a jego zabytkowa czê¶æ (Starówka) sp³onê³a ca³kowicie.
Powojenne straty zosta³y szybko naprawione, zabytki odbudowane, a gospodarka piê³a siê w górê. Otwierano liczne zak³ady przemys³owe. Na pocz±tku lat 90. XX wieku Stargard jak i inne miasta prze¿y³ kryzys gospodarczy zwi±zany ze zmian± ustroju oraz z postêpuj±c± komputeryzacj± przedsiêbiorstw. W 2003 r. rozpocz±³ dzia³anie Stargardzki Park Przemys³owy.
Zabytki Stargardu SzczeciñskiegoNa terenie Starego Miasta w jego okolicy znajduj± siê 22 zabytki. Zespó³ ten ma wielk± warto¶æ zarówno z uwagi na wysok± rangê artystyczn± poszczególnych obiektów, jak i wobec faktu, ¿e na obszarze Starego Miasta zachowa³y siê w niewiele zmienionym stanie prawie wszystkie architektoniczne dominanty z naj¶wietniejszego okresu jego dziejów. Panuj±cym tu stylem jest pó¼ny gotyk w mniejszej czê¶ci barok. Przewa¿aj±cym materia³em budowlanym jest du¿a ¶redniowieczna ceg³a, nadaj±ca najczê¶ciej nietynkowanym elewacjom charakterystyczn±, ciemnoczerwon± barwê. Pomimo znacznych zniszczeñ wojennych, w mie¶cie jest wiele wartych obejrzenia zabytków.
Najcenniejsze zabytki miasta to:
* kolegiata pw. Naj¶wiêtszej Marii Panny - zabytek rangi ¶wiatowej, najcenniejszy na Pomorzu Zachodnim. Pochodzi z XIII wieku, zbudowany w stylu gotyckim przez Heinricha Brunsberga,
* Ko¶ció³ ¶w. Jana pochodzi z XV wieku, ko¶ció³ ten posiada najwy¿sz± wie¿ê na Pomorzu Zachodnim (99 m),
* Historyczny, barokowy ratusz,
* mury obronne - pochodz±ce z II po³. XIII wieku,
* Brama Pyrzycka,
* Brama Wa³owa,
* Brama M³yñska - jedyna w Polsce i jedna z nielicznych w ¶wiecie brama po³o¿ona nad korytem rzeki,
* Brama ¦wiêtojañska,
* Baszta Morze Czerwone - najokazalsza baszta miejska w Polsce,
* Baszta Tkaczy,
* Baszta Bia³og³ówka,
* Krzy¿ pokutny - powsta³y w 1542 roku, najwiêkszy krzy¿ pokutny w Polsce.
Najstarszym obszarem zieleni wysokiej jest Park Chrobrego.
Piêtnasty po³udnikStargard jest po³o¿ony dok³adnie 15 stopni na wschód od po³udnika zerowego, przebiegaj±cego przez przedmie¶cie Londynu Greenwich. Stanowi to dok³adnie 1 godzinê ró¿nicy miêdzy astronomicznym czasem londyñskim a ¶rodkowoeuropejskim, przyjêtym w Polsce i w krajach s±siednich. Taki umowny przebieg po³udników i wynikaj±cy z niego podzia³ ¶wiata na strefy czasowe obowi±zuje od 1884 r.
Fakt po³o¿enia Stargardu na 15 po³udniku d³ugo¶ci geograficznej wschodniej upamiêtnia kamienny obelisk znajduj±cy siê przy ulicy Szczeciñskiej nieopodal ronda 15. Po³udnik. Obelisk ustawiony zosta³ przez Niemców prawdopodobnie w okresie miêdzywojennym. W ostatnich latach uleg³ on dewastacji, ale dziêki staraniom s³u¿b miejskich i cz³onków PTTK, wiosn± 1996 roku zosta³ odremontowany.
Przez Pomorze Zachodnie prowadzi trasa wycieczkowa szlakiem 15 po³udnika. Wiedzie ona od Trzêsacza nad Morzem Ba³tyckim przez Stargard do Trzcinnej ko³o My¶liborza.
¼ród³o: NBP / Wikipedia - wolna encyklopedia