Miasto Che³m - dziewi±ta moneta z rozpoczêtej we wrze¶niu 2005 r. serii Historyczne Miasta w Polsce.



Niepowtarzalna seria sk³adaæ siê bêdzie z 32 monet i ukazywaæ do kwietnia 2008 r. Na wyj±tkowych monetach upamiêtniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wnios³y szczególny wk³ad w rozwój poszczególnych regionów i pañstwowo¶ci Polski.

Na rewersie monety uwieczniony zosta³ stylizowany wizerunek Bazyliki pod wezwaniem Narodzenia NMP.

Che³m - miasto na pograniczu polsko-ruskim, którego nazwa pochodzi od ruskiego s³owa cho³m, oznaczaj±cego pagórek. Za³o¿ycielem Che³ma by³ ksi±¿ê halicko-w³odzimierski Daniel Romanowicz, który przeniós³ tu na pewien czas stolicê swego pañstwa z zagro¿onego przez Tatarów po³udnia. Zbudowa³ te¿ na Górze Zamkowej zamek (istnia³ jeszcze pod koniec XVIII wieku) i ufundowa³ biskupstwo prawos³awne.

Samo miasto wzniesione zosta³o równie¿ oko³o 1233 r. Szybki rozwój w XIII wieku, którego nie powstrzyma³ po¿ar w 1251 r., zawdziêcza³o po³o¿eniu na g³ównym trakcie handlowym z Rusi do Polski. Pod koniec stulecia o¶rodek polityczny Rusi Halickiej przeniós³ siê jednak znów na po³udnie, do Halicza i Lwowa, a w XIV wieku szlak handlowy zacz±³ omijaæ Che³m. W 1377 r. Che³m zosta³ przy³±czony do Polski jako stolica ziemi che³miñskiej.

Upadku miasta nie powstrzyma³a lokacja nowego miasta na prawie magdeburskim w 1392 r. - u stóp Góry Zamkowej od strony zachodniej. W 1358 r. utworzono drugie biskupstwo - rzymsko-katolickie, które ostateczny kszta³t uzyska³o dziêki fundacjom W³adys³awa Jagie³³y w 1417 r.

Ponowny rozwój miasta nast±pi³ w XVI wieku, kiedy Che³m znów znalaz³ siê na g³ównych szlakach handlowych. W 1596 r. prawos³awny biskup Che³ma podpisa³ akt unii brzeskiej i Che³m sta³ siê wa¿nym o¶rodkiem cerkwi unickiej (greko-katolickiej). W 1735 r., po kolejnej przebudowie, katedra unicka zyska³a obecny, barokowy kszta³t.

Po utworzeniu w 1805 r. diecezji lubelskiej przeniós³ siê tam ostatecznie biskup rzymsko-katolicki. Natomiast diecezja unicka w 1874 r. - po likwidacji unii przez w³adze rosyjskie - przesz³a w rêce prawos³awnych. W wyniku III rozbioru w 1795 r. Che³m przeszed³ w rêce austriackie. W 1809 r. zosta³ w³±czony do Ksiêstwa Warszawskiego, a w 1815 r. - Królestwa Polskiego.

W XIX wieku miasto prze¿y³o okres prosperity dziêki rozwojowi przemys³u i budowie linii kolejowych. W 1912 r. w³adze rosyjskie, mimo protestów polskich, wydzieli³y z Królestwa Polskiego guberniê che³miñsk± i w³±czy³y j± bezpo¶rednio do Rosji. W lipcu 1944 r. Che³m sta³ siê pierwszym - na zachód od linii Curzona - miastem wyzwolonym i, zgodnie z tradycj± celebrowan± w PRL, tu w³a¶nie wydrukowany zosta³ Manifest PKWN.

Najwiêkszym zak³adem przemys³owym zbudowanym w okresie powojennym jest uruchomiona w 1960 r. cementownia. Dzi¶ Che³m, urzekaj±cy urod± swej Góry Zamkowej, wi±¿e nadzieje rozwoju ze wspó³prac± polsko-ukraiñsk±.
¼ród³o: NBP / Mennica Polska