Sokó³ wêdrowny (³ac. Falco peregrinus)
- to ¶redni ptak drapie¿ny z rodziny soko³owatych, zamieszkuj±cy ca³y
¶wiat z wyj±tkiem Antarktyki. Dawniej w Europie, w tym tak¿e w Polsce,
by³ to rozpowszechniony ptak lêgowy. Jednak¿e w latach 50. i 60. XX
wieku nast±pi³ drastyczny spadek jego liczebno¶ci, g³ównie z
powodu ska¿enia ¶rodowiska pestycydami.
W ostatnim okresie z powodzeniem prowadzona jest sztuczna hodowla
soko³a wêdrownego i jego reintrodukcja do odpowiadaj±cych mu
biotopów. W Polsce jest znów lêgowy, choæ bardzo
rzadki - ca³kowit± liczebno¶æ szacuje siê na 5-8 par. Jedna z nich
regularnie gniazduje na Pa³acu Kultury i Nauki w Warszawie.
Cechy gatunku
Du¿y sokó³, o krêpej sylwetce z d³ugimi, ostro zakoñczonymi
skrzyd³ami. Ptaki obu p³ci ubarwione podobnie, ale samica jest wiêksza
od samca. Wierzch stalowoszary, spód bia³y z ciemnym
pr±¿kowaniem. Na policzkach charakterystyczny czarny "w±s". Szyja i
ogon krótkie.
Wymiary ¶rednie
samiec: d³ugo¶æ cia³a: 41 cm,
rozpiêto¶æ skrzyde³: 95 cm,
waga: ok. 550 g,
samica: d³ugo¶æ cia³a: 49 cm,
rozpiêto¶æ skrzyde³: 114 cm,
waga: ok. 1200 g
Biotop
Rozleg³e obszary wszystkich kontynentów, poza pustyniami,
lasy w pobli¿u wód ze starodrzewem i wysokimi drzewami, jak
równie¿ tereny zurbanizowane.
Gniazdo
Przewa¿nie w wierzcho³ku najwy¿szych drzew, bardzo czêsto w koloniach
czapli. Nie buduje w³asnego gniazda, lecz wykorzystuje i zajmuje
gniazda innych ptaków: czapli siwej, kruka lub te¿ innych
ptaków drapie¿nych. Na terenach zurbanizowanych gniazdo
zak³ada w szczelinach lub wypustach wysokich budynków
(wie¿ach ko¶cielnych, dzwonnicach, kominach).
Jaja
Pod koniec marca lub na pocz±tku kwietnia samica sk³ada 2-4 (przewa¿nie
2) jaja, ma³o wyd³u¿one, prawie kuliste, mocno nakrapiane, tak ¿e
prawie nie widaæ bia³ego t³a, o wymiarach ¶rednich 52x40 mm. Jeden lêg
w roku.
Wysiadywanie
Przewa¿nie ok. 30 dni przez obydwoje rodziców. M³ode
przebywaj± w gnie¼dzie przez okres od 35-40 dni, a potem jeszcze przez
okres ok. 60 dni pozostaj± pod opiek± rodziców.
Po¿ywienie
G³ównie ptaki wielko¶ci go³êbia lub wiêksze, ³apane w locie.
Na ofiarê spada lotem nurkowym z bardzo du¿± prêdko¶ci± (ocenian± nawet
na 300-350 km/h), przek³uwaj±c ptaka ostrymi szponami.
Ochrona
Objêty ochron± gatunkow± ¶cis³±. Wymaga ochrony czynnej. Prowadzone s±
programy restytucji gatunku.
¼ród³o: NBP / Mennica Polska / Wikipedia