Wielko¶æ emisji: 1.100.000 szt.
Data emisji monet w NBP: 21.04.2008 r.




Miasto Bielsko-Bia³a - trzydziesta druga moneta z rozpoczêtej we wrze¶niu 2005 r. serii "Historyczne Miasta w Polsce". Niepowtarzalna seria sk³ada siê z 32 monet, a wiêc moneta uwieczniaj±ca miasto Bielsko-Bia³a jest ostatni± monet± z tej serii. Na wyj±tkowych monetach upamiêtniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wnios³y szczególny wk³ad w rozwój poszczególnych regionów i pañstwowo¶ci Polski.

Na rewersie monety uwieczniono wizerunek Ratusza w Bielsku Bia³ej.


Bielsko-Bia³a (niem. Bielitz-Biala, czes. Bìlsko-Biala) - miasto w Polsce po³udniowej, w województwie ¶l±skim, u stóp Beskidu ¦l±skiego oraz Ma³ego, nad rzek± Bia³±. Obecnie liczy 176 987 mieszkañców, stopa bezrobocia nale¿y do najni¿szych w kraju i wynosi 6%. Miasto jest tak¿e znacz±cym o¶rodkiem miejskim w regionie o walorach kulturalnych oraz turystycznych, a tak¿e wa¿nym wêz³em drogowym i kolejowym.

Po³o¿enie
Miasto le¿y w po³udniowej czê¶ci województwa ¶l±skiego, na pograniczu ¦l±ska Cieszyñskiego i Ma³opolski, u stóp Beskidu ¦l±skiego oraz Ma³ego na Pogórzu ¦l±skim nad rzek± Bia³±. Centrum znajduje siê na wysoko¶ci oko³o 310 m n.p.m. Najni¿ej po³o¿onymi terenami s± Stawy Komorowickie - 262 m n.p.m., a najwy¿ej góra Klimczok - 1117 m n.p.m. Miasto graniczy z: Czechowicami-Dziedzicami, Kozami, Miêdzybrodziem Bialskim, Wilkowicami, Bystr± ¦l±sk±, Jaworzem, gmin± Jasienica oraz Brenn± i Szczyrkiem (przez góry).

Klimat
Klimat Bielska-Bia³ej ze wzglêdu na du¿e ró¿nice wysoko¶ci terenu nale¿y do bardzo zró¿nicowanych. Zim± oraz latem przewa¿aj± wiatry z kierunków zachodnich i po³udniowo-zachodnich. Miasto cechuj± wysokie opady atmosferyczne, które wynosz± ok. 1000 mm rocznie, a w górach przekraczaj± 1200 mm.Najwiêkszy wp³yw na pogodê w mie¶cie maj± masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego.
* Najcieplejszy miesi±c: lipiec (+18°C, w górach ok. +13°C).
* Najzimniejszy miesi±c: styczeñ (-2°C, w górach ok. -5°C).
* Okres bezprzymrozkowy: 175 dni.
* Pojawianie siê mgie³: 40-50 dni w roku.
* Najbardziej s³oneczny okres roku: pocz±tek lata, koñcówka jesieni.
* Utrzymywanie siê pokrywy ¶nie¿nej w mie¶cie: 70 dni.
* Utrzymywanie siê pokrywy ¶nie¿nej w górach: 200 dni.
* Utrzymywanie siê mg³y w mie¶cie(pa¼dziernik, listopad, marzec): 60 dni.

Nazwa miasta
Nazwa miasta pochodzi od po³±czenia nazw dwóch miast le¿±cych po przeciwleg³ych stronach rzeki Bia³ej - Bielska oraz Bia³ej, które 1 stycznia 1951 roku utworzy³y jeden spójny organizm miejski - Bielsko-Bia³±. Do g³ównych ulic Bielska-Bia³ej nale¿±: 3 Maja, Partyzantów, Krakowska, ¯ywiecka, Cieszyñska. Rolê "deptaka" - g³ównej ulicy handlowej miasta spe³nia ulica 11 Listopada. Do ciekawostek nale¿y dodaæ, ¿e jedn± z najd³u¿szych ulic miasta jest, ulica Jana III Sobieskiego, jak g³osi legenda: jecha³ ni± sam imiennik, udaj±c siê na "Odsiecz wiedeñsk±".

Historia
Bielsko-Bia³a jest miastem powsta³ym formalnie dopiero w styczniu 1951 roku, lecz historia miast, które by³y jego fundamentami jest du¿o d³u¿sza.

Historia Bielska
Bielsko (niem. Bielitz, czes. Bílsko) - do 1950 roku samodzielne miasto na ¦l±sku Cieszyñskim. Po po³±czeniu z Bia³± Krakowsk± stanowi dzi¶ zachodni± czê¶æ miasta Bielska-Bia³ej.

Bielsko przed uzyskaniem praw miejskich
Pierwszym ¶ladem osadnictwa na terenie dzisiejszego Bielska jest grodzisko z XII wieku, usytuowane w Starym Bielsku. Gród by³ osad± produkcyjn±, o charakterze obronnym. Otoczony podwójnym wa³em z fos±. Jego ¶rednica wynosi³a ok. 200 m, a powierzchnia 3,2 ha. Nie wiadomo do dzisiaj, jak nale¿y ³±czyæ tê osadê ze Starym Bielskiem i miastem Bielskiem. Grodzisko le¿±ce na szlaku handlowym Kraków - Cieszyn mog³o pe³niæ rolê warowni. Osada ta zosta³a doszczêtnie zniszczona po¿arem w 1400 r. W s±siedztwie grodziska powsta³a w II po³owie XIV wieku wie¶ Stare Bielsko z ko¶cio³em pw. ¦wiêtego Stanis³awa. Najstarsza osada w³a¶ciwego Bielska to okolice starówki. By³o to wzgórze stromo opadaj±ce w stronê wschodni±. Tam w XIII wieku dziêki staraniom ksiêcia cieszyñskiego, Kazimierza powsta³ zamek. Z czasem wokó³ niego powstawa³a osada, która miêdzy XIII a XIV wiekiem uzyska³a prawa miejskie. Nie zachowa³ siê przywilej lokacyjny, st±d nie znamy dok³adanej daty nadania praw miejskich. Pierwsza wzmianka o Bielsku pochodzi z 1312 r., kiedy to ksi±¿ê Mieszko III podarowa³ swym bielszczanom las miêdzy Mikuszowicami, a Kamienic±.

W latach 1316-1900
W roku 1316 dosz³o do podzia³u ziem bielskich. Powsta³o wówczas ksiêstwo Cieszyñskie oraz O¶wiêcimskie, z granic± na rzece Bia³ej. W 1327 r. Bielsko wesz³o do lenn czeskich Luksemburgów i odt±d granica na Bia³ej, by³a tak¿e granic± pañstwow±. Ta sytuacja mia³a znacz±cy wp³yw na rozwój miasta. Zaczê³o siê ono rozrastaæ na zachód od zamku. Domy najpierw drewniane umiejscowi³y siê wzd³u¿ rynku i okolicznych uliczek. W po³owie XV wieku powsta³ tu ko¶ció³ pw. ¦wiêtego Miko³aja. Granice miasta przebiega³y wzd³u¿ ulic: Zamkowej, Orkana, Sobieskiego, Schodowej, a chroni³ go system zamkowych fortyfikacji. W 1560 r. osady Bielsko, Skoczów, Frysztat, Frydek zosta³y wydzielone z ksiêstwa cieszyñskiego, przez co powsta³o hrabstwo bielskie. Miasto prê¿nie siê rozwija³o, uzyskuj±c nowe tereny. Zabudowa miejska wykracza³a powoli poza mury miejskie. W pó¼niejszym czasie Bielsko otrzymywa³o wiele nowych przywilejów, np. pozwolenie na handel miêsem, wolny sk³ad soli. Rzemios³o, tkactwo, rolnictwo to g³ówne zawody ówczesnych mieszkañców. Powstawa³o wiele przedmie¶æ, Przedmie¶cie ¯ywieckie, Przedmie¶cie Dolne oraz Górne.

Wa¿nym aspektem miasta Bielska by³a ró¿norodno¶æ religijna, która doprowadzi³a w koñcu do staræ pomiêdzy katolikami, a protestantami. Pierwszym przyk³adem jest wojna trzydziestoletnia (1618-1648), zwyciêska dla katolików - Habsburgów, przegrana przez protestantów. Przyczyni³o siê to jednak do ogromnych strat w ludno¶ci oraz w urbanistyce. Po tym zdarzeniu miasto trzeba by³o odbudowywaæ praktycznie na nowo. W 1752 r. pojawi³ siê po poprzednich nowy w³a¶ciciel miasta, blisko zwi±zany z Wiedniem - Aleksander Józef Su³kowski.

Z przebudow± miasta wzrasta³a liczba ludno¶ci, co równoznaczne by³o ze zwiêkszon± liczb± inwestycji budowlanych. Wiêkszo¶æ budynków by³a ju¿ murowana, ale architektura by³a skromna i pow¶ci±gliwa. Dopiero czasy industrializacji przynios³y Bielsku najwspanialsze zabytki. W drugiej po³owie XVIII wieku miasto by³o znanym sk³adem sukna w Rzeczypospolitej. Uprzemys³owienie miasta by³o mo¿liwe dziêki wspania³ym warunkom do wyrobu tkanin. Szybko zaczêto budowaæ nowe fabryki, a manufaktury odesz³y w zapomnienie. Nast±pi³ najazd inwestorów, którzy budowali nowe mieszkania i fabryki, piêknie wkomponowuj±ce siê w charakter miasta. Mieszkañcy stali siê bur¿uazj± finansow±. Stan rzeczy doprowadzi³ do rozwiniêcia intelektualnego i kulturalnego o¶rodka miejskiego.

Pierwsze fabryki budowano nad Bia³±, ze wzglêdu na napêd wodny. Dopiero w 1826 r. zastosowano maszynê parow±. Na pocz±tku XIX wieku wyró¿niano trzy g³ówne o¶rodki: Stare Miasto, Dolne Przedmie¶cie oraz Bielski Syjon, ewangelicki kwarta³ na zachód od Starego Miasta. XIX wiek to energiczny rozwój miasta. Bielsko zosta³o w³±czone do powstaj±cej kolei ¿elaznej (1855 - bezpo¶rednie po³±czenie z Wiedniem). Pod³±czono go do pañstwowej sieci telegraficznej, uruchomiono gazowniê 1861 i rozpoczêto gazowe o¶wietlanie ulic, a w 1893 elektrowni; w 1895 r. za³o¿ono elektryczn± liniê tramwajow± (w tym czasie po Warszawie i Wiedniu je¼dzi³y tramwaje konne; linia istnia³a do 1971 roku). W 1883 pojawi³y siê pierwsze telefony, a rok pó¼niej automatyczna centrala telefoniczna (pierwsza w Austrii).

W latach 1900-1939
Na pocz±tku XX wieku w Bielsku najliczniejsz± grupê mieszkañców stanowili Niemcy, ¯ydzi to 15% mieszkañców. Polacy w 1910r. stanowili tylko 15% mieszkañców. Po zakoñczeniu I wojny ¶wiatowej, Niemcy próbowali w³±czyæ Bielsko do tzw. Niemieckiej Austrii. Nie uda³o im siê to, poniewa¿ 17 wrze¶nia miasto zajê³y wojska polskie. Na prze³omie 1919, a 1920 r. Bielsko obsadzi³y wojska angielskie, w zwi±zku ze sporem Polski i Czechos³owacji o ¦l±sk Cieszyñski. Mia³ odbyæ siê plebiscyt, ale wysz³o inaczej i decyzj± Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. Bielsko przy³±czono do odradzaj±cej siê Polski. Niemcy w okresie miêdzywojennym stanowili nadal ponad po³owê mieszkañców miasta. Jednak powoli wzrasta³y wp³ywy polskie. W roku 1930 pojawi³ siê pierwszy od setek lat polski burmistrz. ¯ydzi stanowili ok. 20% mieszkañców. Taka mieszanka kulturowa uczy³a jednak tolerancji i wzbogaca³a kulturê miasta. W 1938 w³±czono w granice administracyjne miasta s±siednie Aleksandrowice.

W czasie II wojny ¶wiatowej
W dniu 3 wrze¶nia 1939 r. do Bielska wst±pi³y wojska III Rzeszy, wspierane przez mieszkañców narodowo¶ci niemieckiej. W pa¼dzierniku tego roku Bielsko i ca³y ¦l±sk Cieszyñski w³±czono do III Rzeszy. W czasie wojny miasto têtni³o ¿yciem, a przemys³ pracowa³ na rzecz III Rzeszy. W lutym 1945 r. do Bielska wkroczy³a Armia Czerwona. Bielsko z wojny wysz³o bez wiêkszych strat. W³adzê przejêli komuni¶ci. Niemcy albo uciekli, albo zostali wysiedleni. Miasto zamieszkiwali warszawiacy, Polacy z kresów wschodnich oraz ¿ydzi z ca³ej Polski. W 1946 roku zak³ady przemys³owe zosta³y upañstwowione. Od 1951 roku wraz z Bia³± tworzy jedno miasto. Miasto Bielsko-Bia³a ma przydomek "Miasto Stu Przemys³ów" ze wzglêdu na tak du¿± ró¿norodno¶æ bran¿ zak³adów produkcyjnych. A niejako potwierdzeniem tego do dzi¶ jest najmniejsze w Polsce bo wynosz±ce 8% bezrobocie. Do lat 1990 dominowa³ przemys³ w³ókienniczy, (drugi o¶rodek po £odzi), i przemys³ elektrotechniczny.

Historia Bia³ej Krakowskiej
Bia³a Krakowska - do 1950 roku samodzielne miasto le¿±ce w Ma³opolsce. Prawa miejskie otrzyma³a w 1723 roku od króla Augusta II Mocnego. Miasto by³o znanym o¶rodkiem polsko¶ci w czasach zaborów i po nich (w Bia³ej dzia³ali m.in. ks. Stanis³aw Stoja³owski i Adam Asnyk) w przeciwieñstwie do s±siedniego Bielska, które by³o miastem zamieszkiwanym w wiêkszo¶ci przez Niemców. Bia³a od pocz±tku swojej historii nie dorównywa³a Bielsku, w którym mieszka³a wy³±cznie elita i arystokracja. Przed wojn± by³a wielokulturowa (zamieszkiwana by³a oprócz Polaków przez Niemców, Austriaków, ¯ydów, Czechów, S³owaków), choæ przewa¿a³a w niej kultura polska. Od 1951 tworzy z Bielskiem jedno miasto.

Zabytki Bieska-Bia³ej
* Zamek ksi±¿±t Su³kowskich - to najstarszy, najwiêkszy i najbardziej reprezentacyjny zabytek, znajduj±cy siê w Bielsku-Bia³ej. Znajduje siê na wschodnim skraju wzgórza staromiejskiego. Jego historyczne pocz±tki siêgaj± koñca XII wieku, kiedy to zbudowano drewnian± stra¿nicê.
* Inne zabytki: * Dom Tkacza, * Katedra pw. ¶w. Miko³aja, * Ratusz w Bia³ej, * Kamienica "Pod ¯abami", * Stary Rynek, * Grodzisko w Starym Bielsku, * Teatr Polski, * Hotel "Prezydent", * Ko¶ció³ ewangelicko-augsburski pw. Marcina Lutra w Bielsku-Bia³ej, * Ko¶ció³ ewangelicko-augsburski pw. Jana Chrzciciela w dzielnicy Stare Bielsko, * Ko¶ció³ pw. Opatrzno¶ci Bo¿ej, * Hotel "Pod Or³em", * Pomnik Marcina Lutra (jedyny w Polsce), * Dworzec g³ówny PKP, * Ko¶ció³ pw. ¶w. Barbary, * Ko¶ció³ pw. ¶w. Stanis³awa, * Ko¶ció³ ewangelicko-augsburski pw. Zbawiciela w Bielsku-Bia³ej - katedra, * "Bielski Syjon" - czê¶æ miasta zlokalizowana pomiêdzy ulicami Modrzewskiego i Orkana.

Turystyka
Miasto jest znacz±cym o¶rodkiem turystycznym o znaczeniu ponadregionalnym. Sieæ szlaków turystycznych w rejonie Koziej Góry, Szyndzielni oraz Klimczoka nale¿y do najgêstszych w kraju. Zim± zbocza tych gór zamieniaj± siê w narciarski raj, a dotarcie tam umo¿liwia wybudowana w 1953 roku, gruntownie zmodernizowana na prze³omie lat 1993/94 jedna z najnowocze¶niejszych kolei gondolowych w Polsce, która w swoich gondolach wwozi turystów z Olszówki na wysoko¶æ 960 m n.p.m. tu¿ pod szczytem Szyndzielni. Mi³o¶nicy bia³ego szaleñstwa mog± skorzystaæ z nartostrady prowadz±cej z Klimczoka przez Szyndzielniê na Dêbowiec i do dolnej stacji kolei gondolowej, na stokach tych gór przewa¿nie od koñca listopada do pocz±tku kwietnia dzia³aj± wyci±gi talerzykowe. ¦wietne warunki do uprawiania narciarstwa biegowego panuj± na grzbietach Hrobaczej £±ki, Gaików i Magurki Wilkowickiej (Beskid Ma³y), a tak¿e Szyndzielni, Klimczoka oraz B³atniej (Beskid ¦l±ski). Obecnie planowana jest budowa o¶rodka narciarskiego na Szyndzielni, z po³±czeniem jej kolejami krzese³kowymi ze Szczyrkiem oraz Brenn±.

Ciekawostki dotycz±ce Bieska-Bia³ej:
* Z Lipnika pochodzi ojciec Karola Wojty³y (ur. 1879), a z Bia³ej jego matka Emilia Kaczorowska (ur. 1884).
* Ostatnie lata swojego ¿ycia spêdzi³ w Bielsku Edmund Wojty³a, brat Karola Wojty³y.
* W Bielsku-Bia³ej tramwaje elektryczne pojawi³y siê wcze¶niej ni¿ w Krakowie, Warszawie, a nawet Wiedniu.
* Bielsko-Bia³a jest miastem, w którym zamiast jednego rynku s± a¿ cztery (Rynek, plac Boles³awa Chrobrego, plac Wojska Polskiego i plac Wolno¶ci).
* Codziennie co trzy godziny z wie¿y bielskiego ratusza mo¿na us³yszeæ hejna³ Bielska-Bia³ej.
* Aby poszerzyæ ul. 3 Maja i ci±g Zamkowa - Partyzantów, wyburzono zabytkowe podzamcze (rok 1974).
* W Studiu Filmów Rysunkowych powstawa³y kreskówki Bolek i Lolek oraz Reksio.
* Miasto jest stolic± diecezji bielsko-¿ywieckiej Ko¶cio³a katolickiego i diecezji cieszyñskiej Ko¶cio³a Ewangelicko-Augsburskiego w RP (w Bielsku-Bia³ej s± 4 zbory (ko¶cio³y) i 2 kaplice ewangelickie).
* Bielsko-Bia³a jest jedynym miastem w Polsce, w którym stoi pomnik Marcina Lutra.
* Bielsko-Bia³a by³o drugim (zaraz po Wiedniu) najlepiej prosperuj±cym miastem cesarstwa Austro-Wêgierskiego.
* Bielsko-Bia³a jest jedynym tej wielko¶ci miastem w Polsce które posiada tak du¿± wzglêdn± ró¿nicê wysoko¶ci po³o¿enia terenu - wynosz±c± a¿ 852 m n.p.m. (najwy¿ej po³o¿ona jest góra Klimczok 1117 m n.p.m., najni¿ej - stawy komorowickie - 268 m n.p.m.).
* W maju 2006 roku pojawi³y siê w prasie artyku³y dotycz±ce prób odzyskania maj±tku bielskiego, podejmowanych przez ksiêcia Aleksandra Józefa Su³kowskiego, syna Aleksandra Karola Ludwika Su³kowskiego.
¼ród³o: NBP / Mennica Polska / Wikipedia - wolna encyklopedia