Ludwik I Wielki (wêg. Lajos I Nagy) urodzi³ siê dniu 5 marca 1326 r. w Wyszehradzie, zmar³ 10 wrze¶nia 1382 r. w Trnawie. By³ królem Wêgier w latach 1342-1382 oraz królem Polski (jako Ludwik Wêgierski) w latach 1370-1382.

Ludwik pochodzi³ z rodu Andegawenów d'Anjou (ga³±¼ Kapetyngów) - dynastii rz±dz±cej Wêgrami od 1308 do 1382 r. Jego ojcem by³ król Wêgier - Karol Robert, a matk± - El¿bieta £okietkówna, córka W³adys³awa I £okietka i siostra Kazimierza III Wielkiego. El¿bieta by³a g³ównym doradc± Ludwika, a jej pozycja na Wêgrzech by³a bardzo silna.

Pierwszym krokiem w polityce Ludwika by³a próba opanowania Neapolu w latach 1343-1344. Po niepowodzeniu dzia³añ dyplomatycznych, król podj±³ dwie wyprawy wojenne w latach 1347/1348 i w 1350 r. Uda³o mu siê opanowaæ kraj, ale nie zdo³a³ siê w nim utrzymaæ. Ostatecznie wiêc tron przypad³ Karolowi z Durazzo, kuzynowi Ludwika. Lata 1351-1352 przynios³y z kolei zaanga¿owanie siê Ludwika w sprawy Rusi halicko-w³odzimierskiej. Pomóg³ on królowi Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu jej i przy³±czeniu do Polski, przy czym zastrzeg³ sobie prawo jej wykupu w razie gdyby po Kazimierzu dziedziczy³ by jego legalny potomek. By³o to zwi±zane z planami dynastycznymi obu królów. Na mocy szeregu postanowieñ Ludwik i jego mêscy potomkowie zyskiwali prawa do tronu polskiego po ¶mierci Kazimierza, gdyby ten nie mia³ mêskiego potomka.

W dniu 24 stycznia 1355 roku wydano te¿ w tej sprawie tzw. akt budziñski, na mocy którego mo¿now³adztwo ma³opolskie potwierdzi³o prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdzi³ wszystkie dotychczasowe przywileje. Zapewniwszy sobie prawa sukcesyjne w Polsce Ludwik powróci³ do aktywnej polityki na Ba³kanach i jeszcze w grudniu tego samego roku (1355) zho³dowa³ Serbiê, czê¶æ Bu³garii oraz na pewien czas równie¿ Bo¶niê. Po wojnach z Republik± Weneck± Ludwik opanowa³ tak¿e Dalmacjê z Dubrownikiem i wzmacnia³ sw± pozycjê na Adriatyku.

Po ¶mierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370 r.), Ludwik przyby³ do Krakowa i w dniu 17 listopada 1370 r. w katedrze wawelskiej zosta³ koronowany przez arcybiskupa gnie¼nieñskiego Jaros³awa Bogoriê na króla Polski. Zawi±zano wiêc wówczas uniê personaln± pomiêdzy oboma królestwami. Po obje¼dzie kraju wróci³ on na Wêgry a w³adzê powierzy³ regentom (m.in. El¿biecie £okietkównej i Sêdziwojowi Pa³uce). Jako król Polski Ludwik w 1372 roku zrzek³ siê praw do ¦l±ska, co zapewni³o mu dobre stosunki z Czechami.

W dniu 17 wrze¶nia 1374 roku wyda³ on dla szlachty polskiej przywilej koszycki. Na jego mocy w Polsce dziedziczyæ mog³a jedna z jego córek, a szlachta zwolniona zosta³a m.in. z podatku gruntowego poza 2 groszami z ³ana. W 1381 roku przywilej ów zosta³ rozszerzony równie¿ na duchowieñstwo (przy poradlnym wynosz±cym 4 grosze z ³ana).

Ludwik Wêgierski zmar³ w Trnawie w nocy z 10 na 11 wrze¶nia 1382 r. Pochowany zosta³ w Bia³ogrodzie na Wêgrzech. Na Wêgrzech Ludwik otrzyma³ przydomek "Wielki" i uchodzi za jednego z najwybitniejszych w³adców tego kraju. W polityce wewnêtrznej doprowadzi³ do zrównania w prawach magnatów i szlachty wêgierskiej za pomoc± tzw. decretum unicum wydanego w dniu 11 grudnia 1351 roku. Za³o¿y³ te¿ uniwersytet w Pecsu. W Polsce nie cieszy³ siê nigdy zbytni± popularno¶ci±, ale doprowadzi³ m.in. do rozwoju handlu i zapobieg³ rozpadowi królestwa.

¼ród³o: Mennica Polska / Wikipedia