Monety kolekcjonerskie i obiegowe wyemitowane przez NBP
o tematyce: "Wrzesieñ 1939 roku
- Warszawa, Wieluñ, Westerplatte"

● Wybuch II wojny ¶wiatowej by³ dla Polski wydarzeniem tragicznym w swych nastêpstwach - doprowadzi³ do zag³ady odrodzonego w 1918 r. pañstwa polskiego.
● 1 wrze¶nia 1939 r. Polska znalaz³a siê w stanie konfrontacji zbrojnej z potê¿n± machin± wojenn± III Rzeszy, a 17 wrze¶nia tak¿e z si³ami swego wschodniego s±siada - Rosji Sowieckiej. Dysproporcja si³ by³a przygniataj±ca. Mimo po¶wiêcenia walcz±cego wojska oraz patriotycznej postawy spo³eczeñstwa klêska by³a nieunikniona. Odsiecz sojuszniczej Francji i Wielkiej Brytanii nie nadesz³a.
● W tej sytuacji zdo³ano ewakuowaæ przez Rumuniê do Francji i Wielkiej Brytanii mo¿liwie du¿± liczbê ¿o³nierzy, by kontynuowaæ walkê.
● Polskê czeka³o d³ugie 5 lat okupacji, olbrzymie straty materialne, terytorialne i ludno¶ciowe oraz szczególnie bolesna zag³ada znacznej czê¶ci polskiej inteligencji.

Obrona Warszawy

● Ju¿ od 1 wrze¶nia stolica Polski by³a celem ataków niemieckiego lotnictwa.
● Bezpo¶rednie zagro¿enie dla Warszawy nadesz³o 3 wrze¶nia po prze³amaniu przez nacieraj±ce wojska niemieckie frontu w rejonie Czêstochowy. Powo³ano wtedy Dowództwo Obrony Warszawy z gen. bryg. Walerianem Czum± na czele. Utworzono te¿ Armiê „Warszawa” pod dowództwem gen. dyw. Juliusza Rómmla i liczne oddzia³y ochotnicze. Wa¿n± rolê odegra³ samorz±d miejski i prezydent Stefan Starzyñski, który obj±³ funkcjê komisarza cywilnego przy Dowództwie Obrony.
● 8 wrze¶nia niemieckie wojska pancerne dotar³y na przedpole Warszawy i z marszu zaatakowa³y miasto. Szturm ten i kolejny, 9 wrze¶nia, zosta³y odparte.
● 15 wrze¶nia Niemcy zamknêli pier¶cieñ okr±¿enia wokó³ Warszawy. Ogó³em w oblê¿onym mie¶cie znalaz³o siê oko³o 120 tysiêcy ¿o³nierzy. Walczy³a te¿ ludno¶æ cywilna. Miasto by³o systematycznie ostrzeliwane przez artyleriê i bombardowane. Szczególnie ciê¿kie naloty mia³y miejsce 17 i 25 wrze¶nia. 26 i 27 wrze¶nia Niemcy ponownie atakowali polskie pozycje, ale bez powodzenia.
● Tymczasem sytuacja obroñców pogarsza³a siê - brakowa³o wody, ¿ywno¶ci i amunicji. 28 wrze¶nia Warszawa skapitulowa³a. Dla miasta i jego mieszkañców rozpocz±³ siê d³ugi okres okupacji i walki konspiracyjnej.

Bombardowanie Wielunia

● Wieluñ by³ przed wojn± niewielkim miastem le¿±cym oko³o 20 km od ówczesnej granicy polsko-niemieckiej.
● 1 wrze¶nia 1939 r., oko³o godz. 4:40, miasto sta³o siê celem nalotu bombowców nurkuj±cych Luftwaffe. W gruzach leg³o oko³o 70% zabudowy. Zabytkowe ¶ródmie¶cie zniszczono niemal w 90%. Zginê³o oko³o 1200 osób cywilnych. Nalot na Wieluñ nie mia³ uzasadnienia wojskowego - w mie¶cie nie by³o oddzia³ów polskiego wojska. Strona niemiecka t³umaczy to zdarzenie b³êdem niemieckiego wywiadu, który meldowa³, ¿e w mie¶cie znajduje siê polska brygada kawalerii, co nie by³o prawd±. Strona polska uznaje ten nalot za zbrodniê wojenn±.

Obrona Westerplatte

● Od 1926 r. na pó³wyspie Westerplatte istnia³a polska sk³adnica amunicyjna zwana Wojskow± Sk³adnic± Tranzytow±. W 1939 r. jej za³oga liczy³a oko³o 180 ¿o³nierzy i oficerów.
● 1 wrze¶nia 1939 r. o godz. 4:45 pancernik Schleswig-Holstein rozpocz±³ ostrza³ Westerplatte. Do natarcia ruszy³y oddzia³y szturmowe wspierane przez ciê¿k± artyleriê i bombowce nurkuj±ce. Przewaga Niemców by³a przyt³aczaj±ca.
● Polska za³oga mia³a broniæ siê kilkana¶cie godzin - tymczasem walczy³a a¿ 7 dni. Poleg³o 15 ¿o³nierzy polskich, a oko³o 50 by³o rannych. Straty niemieckie wynios³y 300-400 poleg³ych i rannych.
● Obrona Westerplatte mia³a znaczenie nie tylko symboliczne, ale tak¿e wojskowe - obroñcy przez 7 dni wi±zali walk± powa¿ne si³y niemieckie, które przez ten czas nie mog³y byæ u¿yte w innych miejscach.

autor: Wojciech Krajewski, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, ¼ród³o: folder emisyjny NBP