Majestat Polski w
Insygniach Królewskich
Powaga i dostojeñstwo kraju zale¿a³y kiedy¶ od tego, czy mia³ on rangê
królestwa.
Przyznanie
prawa do korony oznacza³o uznanie suwerenno¶ci, podniesienie do rzêdu
krajów koronnych i w³±czenie w³adcy w orbitê
dworów królewskich (jako
monarchy chrze¶cijañskiego), funkcjonuj±cych w przestrzeni
polityczno-kulturowej, której prawno-sakralne granice w
Europie
okre¶lali
papie¿e i
cesarze.
Atrybutami godno¶ci królewskiej by³y insygnia w³adzy i ich
wyobra¿enia
na monetach,
pieczêciach, herbach, w tym zw³aszcza pierwsza
spo¶ród nich -
korona.
Wokó³ tego symbolu skupiali siê poddani, on te¿
reprezentowa³ majestat pañstwa na
zewn±trz.
Wyrazem
tego by³y okre¶lenia: „Korona ¶w. Ludwika” -
stosowane w odniesieniu do
Królestwa Francji - „Korona ¶w. Wac³awa”
- okre¶laj±ce Królestwo Czech,
Moraw, £u¿yc i ¦l±ska - „Korona ¶w. Stefana” -
oznaczaj±ce Królestwo
Wêgier - i Korona Królestwa Polskiego (Corona Regni
Poloniae) - od XIV
wieku pe³na urzêdowa nazwa naszego pañstwa.
Polska za spraw± Boles³awa Chrobrego ju¿
w 1025 roku znalaz³a
siê w symbolicznej rodzinie królestw Europy.
Przez
stulecia kultywowa³y one i rozbudowywa³y rytua³y oraz wprowadza³y
zwi±zane z nimi przedmioty wyró¿niaj±ce koronowanych,
legitymizuj±ce
ich w³adzê i prawa, takie jak:
korona,
ber³o, jab³ko, miecz, naramienniki, pier¶cieñ.
Nie
by³y one w³asno¶ci± w³adcy, lecz nale¿a³y do pañstwa. Wykonywano je z
najwy¿sz± wirtuozeri±, z rzadkich i trudno dostêpnych
materia³ów, gdy¿
obok ich
sakralnego,
magicznego, historycznego, czy alegorycznego znaczenia,
istotna by³a te¿ ich
drogocenno¶æ.
Warto¶æ
materialna klejnotów, przek³adaj±ca siê na ich spektakularny
splendor,
by³a no¶nikiem bogactwa, dobrobytu pañstwa i niejednokrotnie
wyznacznikiem poziomu kulturowego.
Polskie insygnia królewskie prezentowa³y siê
niezwykle okazale.
Skarbiec
królewski zape³nia³y przedmioty o najwy¿szej materialnej i
artystycznej
randze, gromadzone ku pospolitej potrzebie, ku ozdobie potê¿nej i
potrzebnej - jak napisa³ w swym testamencie
król Zygmunt August.
W¶ród
piêciu
szczeroz³otych koron zdobionych szafirami, rubinami,
szmaragdami, per³ami, znajdowa³a siê ta najwa¿niejsza, korona
koronacyjna zwana
Koron±
Chrobrego. Królowie mieli j± tylko raz na
g³owie, podczas obrzêdu koronacji.
Do najwa¿niejszych precjozów skarbca nale¿a³y
równie¿:
korona
koronacyjna królowych i korona s³u¿±ca do przyjmowania
ho³dów. Dwie pozosta³e u¿ywane by³y do innych
funkcji pe³nionych przez monarchów. Komplety z koronami
stanowi³y ber³a i jab³ka.
Ponadto w skarbcu przechowywano
cztery
miecze, pier¶cieñ koronacyjny, ³añcuchy i oraz inne cenne regalia i
klejnoty wykorzystywane w ceremoniale królewskim.
Przedmioty te w wiêkszo¶ci zosta³y niestety zagrabione
w 1795 roku
przez Prusaków okupuj±cych Kraków i prawie
wszystkie zniszczone. Wiedzê
na ich temat czerpiemy ze ¼róde³ pisanych i XVIII wiecznej
ikonografii.
Wybiórczo,
poza skarbcem zachowa³y siê nieliczne królewskie insygnia i
stroje
pochodz±ce z ró¿nych epok, w tym komplet
insygniów króla i królowej z
koronacji
Augusta III,
która odby³a siê
w
1734 roku.
Wobec
niewielkiej ilo¶ci dochowanych do dzi¶ regaliów, wyj±tkowego
znaczenia
nabieraj± wizerunki królewskie. A zw³aszcza majestatyczne
wyobra¿enia
w³adców na tumbach grobowych z katedry wawelskiej.
Ukazane z królewskim splendorem, odkute w kamieniu insygnia
na wieczno¶æ demonstruj±
dostojeñstwo
monarchy, wielko¶æ kraju i wspania³o¶æ naszej historii.
Dr Ewa Letkiewicz,
Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie