Projekt nawiązuje do serii monet „Poczet
Królów i Książąt Polski” emitowanej
przez NBP w latach 1979-2005. W tym czasie wybito w Mennicy monety
poświęcone 23 królom i książętom. Inspiracją były rysunki
Jana Matejki. Nie wszystkie portrety władców opracowane
przez słynnego malarza zostały wyemitowane.
Biorąc pod uwagę opinię kręgów numizmatycznych Mennica
Polska pragnie przedstawić Państwu pozostałe wizerunki koronowanych
głów. Projekty do serii wykonują ci sami artyści,
którzy projektowali wcześniejsze monety. Przy tłoczeniu
powtarzane są także zasady i średnice obowiązujące przy produkcji monet
kolekcjonerskich.
Na awersach umieszczone są popiersia i półpostaci władcy, po
drugiej stronie znajdują się historyczny herb i łaciński zapis imienia
oraz tytulatury królewskiej. Stanowi to nawiązanie do
oryginalnych monet Polski Królewskiej.
Koronowani królowie
Polski upamiętnieni w serii:
- Anna Jagiellonka
- Mieszko II
- Wacław II
- Ludwig Węgierski
- Jan Olbracht
- Aleksander
Jagiellończyk
Zapowiedzi kolejnych
emisji:
- Henryk Walezy (I połowa 2010 r.)
- Michał Korybut Wiśniowiecki (II połowa 2010 r.)
- August III Sas (I połowa 2011 r.).
W serii oferowane są:
- zestawy złote
o nakładzie 100
kompletów,
- zestawy
srebrne o nakładzie 500
kompletów,
- blistry
o nakładzie 1000
kompletów.
Aleksander Jagiellończyk - obraz
Jana Matejki
Aleksander Jagiellończyk
(lit. Aleksandras Jogailaitis białorus. Аляксандар Ягелончык, ur. 5
sierpnia 1461 w Krakowie, zm. 19 sierpnia 1506 w Wilnie) - od 20 lipca
1492 wielki książę litewski, od 1501 Król Polski.
Wielki książę Litwy
Aleksander
Jagiellończyk, czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety
Habsburskiej, brat króla Jana Olbrachta, po śmierci
Kazimierza
Jagiellończyka od 1492 r. władał Wielkim Księstwem Litewskim, co
równoznaczne było z zerwaniem unii personalnej pomiędzy
Litwą i Koroną.
Książę dbał o rozwój stołecznego Wilna, jak i o sprawy ważne
dla całego
państwa. Korzystał z pomocy najlepszych litewskich doradców
oraz
zapewnił Wielkiemu Księstwu Litewskiemu samodzielność w prowadzeniu
polityki zagranicznej. Także nigdy nie doszło do konfliktu między
starszym bratem na tronie polskim.
W
latach 1492-1494 stoczył wojnę z Wielkim Księstwem Moskiewskim,
zakończoną stratą Wiaźmy i utratą kontroli nad częścią Księstw
Wierchowskich. Starając się o ułożenie pokojowych stosunków
Litwy z
Rosją, 18 lutego 1495 ożenił się z Heleną, córką wielkiego
księcia
moskiewskiego Iwana III Srogiego i Zofii Paleolog.
Jednakże w
1500 r. wojska rosyjskie zajęły część Zadnieprza i zagroziły
Smoleńskowi, rozpoczynając nową wojnę litewsko-moskiewską. 3 marca 1501
zawarł w Wilnie sojusz przeciwko Rosji z mistrzem krajowym Inflant
zakonu krzyżackiego Wolterem von Plettenbergiem. Po śmierci Jana
Olbrachta, pilnie podążył do Krakowa po koronę polską, licząc na
polskie wsparcie w wojnie z Moskwą.
Król Polski
12
grudnia 1501 w katedrze na Wawelu koronowany został na króla
Polski
przez najmłodszego syna Kazimierza Jagiellończyka, swojego brata -
arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski kardynała Fryderyka
Jagiellończyka w obecności m.in. Elżbiety Rakuszanki. Żona Aleksandra
nie została koronowana na królową polski, gdyż wyznawała
wiarę
prawosławną, czemu sprzeciwiali się biskupi.
Koronę uzyskał
dopiero po podpisaniu dwóch aktów ustrojowych,
przygotowanych przez
możnowładców polskich: o zrzeczeniu się swych praw
dziedzicznych do
Litwy i zacieśnieniu unii polsko-litewskiej (unia mielnicka 1501) oraz
przyznaniu władzy w kraju senatowi na mocy przywileju mielnickiego, co
rychło nastąpiło. Było to równoznaczne z poddaniem
króla kontroli
magnatów.
Pieczęcie Aleksandra I
Jagiellończyka
W dniu 28 marca 1503 podpisano sześcioletni rozejm,
kończący wojnę moskiewską. Na jego mocy 1/3 terytorium Wielkiego
Księstwa Litewskiego znalazła się pod okupacją rosyjską. Sobiepańskiej
władzy magnaterii przeciwdziałała jednakże szlachta, uchwalając na
Sejmie w Radomiu w 1504 r. ustawy, zabraniające łączenia wysokich
urzędów w jednym ręku i ograniczające rozdawnictwo
dóbr królewskich.
Sejm ten ustalił też organizację i kompetencje najwyższych
urzędów
państwowych. Lekkomyślne dysponowanie zasobami skarbu doprowadziło do
jego opustoszenia, co uniemożliwiało odpieranie najazdów
tatarskich i
wołoskich.
Nihil novi
Z kolei w 1505 r. kolejny sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw
Nihil novi, uzupełnioną przez monarchę zapisem:
"Gdybyśmy
cokolwiek przeciw wolnościom, przywilejom, swobodom i prawom
Królestwa
uczynili, uznajemy to ipso facto (łac. tym samym) za nieważne i żadne.",
według której król praktycznie nie
mógł nic nowego postanowić bez zgody
izby poselskiej i senatu. Na tymże sejmie zatwierdzono
również tzw.
"Statut Łaskiego" spisany przez kanclerza wielkiego koronnego Jana
Łaskiego, stanowiący zbiór przywilejów
szlacheckich i kościelnych oraz
praw miejskich, obowiązujących w Królestwie.
Schyłek życia
Wiele
kłopotów sprawiały także Aleksandrowi Prusy Zakonne, lenna
Mołdawia, a
zwłaszcza Tatarzy krymscy, którzy kilkakrotnie najeżdżali
Litwę. W 1506
r. doszli oni aż pod Lidę, gdzie 5 sierpnia 1506 pod Kleckiem zostali
rozbici przez Litwinów.
Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506 roku bezpotomnie w
wieku 45 lat w Wilnie, został pochowany w katedrze wileńskiej. Wielkim
księciem litewskim, a następnie królem polskim obrany został
wtedy
jego, młodszy o 6 lat, brat Zygmunt I Stary (1506-1548).
Ciekawostki
*
Zwłoki Aleksandra Jagiellończyka nie zostały wywiezione z Wilna -
złożono je w katedrze wileńskiej, co było sprzeczne z wolą zmarłego
wyrażoną w testamencie. Fakt ten został upamiętniony przez
współczesnego monarsze kronikarza:
"Oto ten jedyny król
Polski, który spoczywa na ziemi litewskiej".
źródło:
Mennica Polska S.A. / Wikipedia