Moneta obiegowa z nordyckiego złota,która uwiecznia Jędrzejów - druga z serii "Miasta w Polsce"
Nowa seria okolicznościowych monet obiegowych "Miasta w Polsce" składa się
z cykli
tematycznych. Pierwszym z nich są miasta ze słynnymi
klasztorami. Na drugiej monecie z serii „Miasta w
Polsce” znalazł się wizerunek Klasztoru Cystersów
w Jędrzejowie.
„Miasta w Polsce” to nieformalna
kontynuacja serii "Historyczne miasta
w Polsce", którą NBP wyemitował w latach
2005-2008. Na serię składały
się 32 dwuzłotowe monety obiegowe ze stopu Nordic Gold,
które ukazywały
się w cyklu miesięcznym. Cała seria cieszyła się ogromną popularnością
wśród kolekcjonerów, którzy ocenili ją
jako bardzo udaną.
Rewers dwuzłotowej monety,
zaprojektowany przez Andrzeja Nowakowskiego,
przedstawia symbole Jędrzejowa:
stylizowane wizerunki fasady kościoła
Cystersów oraz fragment ich klasztoru, jednej z najstarszych
w Polsce budowli sakralnych, datowanych na połowę XII wieku. Klasztor
Cystersów w Jędrzejowie był pierwszym klasztorem tego zakonu
na ziemiach polskich. Pochowany jest w nim m.in. słynny kronikarz
Wincenty Kadłubek. W klasztorze znajdują się także jedne z
najciekawszych organów w Europie, datowane na lata
1745-1754, dzieło polskiego organmistrza Józefa Sitarskiego.
"Jędrzejów - Klasztor
Cystersów" jest drugą monetą w nowej serii
„Miasta w Polsce”, która poświęcona jest
najpiękniejszym polskim miastom i ich najbardziej znanym zabytkom. Jej
emisję Narodowy Bank Polski rozpoczął 21 września 2009 roku, kiedy to
jako pierwsza w tej serii ukazała się dwuzłotówka poświęcona
Częstochowie z wizerunkiem Klasztoru Jasnogórskiego. Trzecia
moneta upamiętnia
Trzebnicę i jej słynne Sanktuarium św.
Jadwigi.*****
Początki Jędrzejowa wiążą się z rodem
Jaksów - Gryfitów, który w początkach
XII w. w Brzeźnicy wzniósł kościół pod wezwaniem
św. Wojciecha. Następnie możni przedstawiciele rodu w osobach kanonika
krakowskiego Janika Jaksy, późniejszego biskupa
wrocławskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego, oraz jego brata, Klemensa,
palatyna krakowskiego, ufundowali w tej miejscowości pierwszy na
ziemiach polskich klasztor Cystersów.
W 1140 r. rozpoczął
się proces fundacyjny, a między rokiem 1147 a 1153 przybył z Francji
konwent cystersów i nadał nowej filii szczytną nazwę
Morimondus Minor (Morimond Mniejszy) dla podkreślenia związku z
macierzą w Morimond we Francji. Misją klasztoru była chrystianizacja
Europy.
Przez pierwsze 200 lat funkcjonowania konwent składał się wyłącznie z
mnichów z Francji. Wyjątkiem było przyjęcie do zakonu w 1218
r. Wincentego zwanego Kadłubkiem, który porzuciwszy
krakowski urząd biskupi w zaciszu jędrzejowskiego klasztoru spędził
ostatnie pięć lat życia.
Była to postać niezwykła, wybitny erudyta i
humanista, który dzięki studiom w Paryżu i Bolonii zdobył
najwyższe możliwe wówczas wykształcenie. Dowodzi tego Mistrz
Wincenty na kartach swego dzieła Kroniki Polskiej
(łac. Chronica
Polonorum), która jest świadectwem przeniesienia do Polski
przełomu XII i XIII w. tradycji prawa rzymskiego i kanonicznego oraz
odkrytych na nowo wartości literatury antycznej.
Na przełomie 1166 i 1167 r. z okazji konsekracji kościoła klasztornego
odbył się wielki zjazd książąt i możnowładztwa. W tym czasie osadę
nazywano Jędrzejowem. 16 II 1271 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał
cystersom przywilej dający prawo lokacji miasta na prawie magdeburskim.
W XV i XVI w. królowie Polski rozszerzali przywileje miasta,
nadając mu m.in. prawo organizowania jarmarków i
targów.
Wnętrze jędrzejowskiego klasztoru zdobi wspaniały
prospekt organowy.
O wyjątkowości klasztornego instrumentu można się przekonać w
miesiącach wakacyjnych, kiedy to 42 - głosowe organy rozbrzmiewają pełnią
swej mocy. Dzieje się tak za sprawą artystów koncertujących
podczas letniego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej.
Konstrukcja instrumentu jest nietypowa, bowiem kute w brązie klucze
rejestrowe nie mają odpowiednika w całej Europie. Wczesnobarokowe
organy wykonane w latach 1745–1754 wraz z XVIII-wieczną
bazyliką cysterskiego klasztoru przydają koncertom wyjątkowego
nastroju. W dwóch odrestaurowanych kamienicach południowej
pierzei Rynku znajduje się państwowe Muzeum im. Przypkowskich.
Twórcą trzonu kolekcji dzisiejszego muzeum był Feliks
Przypkowski (1872–1951). Miłośnik astronomii i gnomoniki, od
roku 1895 konsekwentnie gromadził zegary słoneczne i literaturę
dotyczącą ich budowy i historii.
W dziale zegarów słonecznych muzeum obejrzeć można wszystkie
ich rodzaje konstruowane od XV w. oraz rozmaite przyrządy służące do
pomiaru czasu - klepsydry, zegary ogniowe i mechaniczne, a
także przyrządy astronomiczne.
Ozdobą kolekcji jest zegar słoneczny
– dzieło Erazma Habermela oraz zegar słoneczny z armatką,
według tradycji własność Stanisława Leszczyńskiego.
W dziale starodruków, liczącym około 600 tomów,
wśród których najcenniejsze jest wydanie z roku
1566 dzieła Kopernika
De
revolutionimbus orbium coelestium, znajdują się
egzemplarze z autografami Heweliusza, Kartezjusza i Huyghensa.
Część
księgozbioru poświęcona gnomonice uznawana jest za jeden z
najcenniejszych zespołów tego typu na świecie.
Ważnym
okresem w historii jędrzejowskiego domu Przypkowskich były lata I wojny
światowej. W sierpniu 1914 r. przyjmowano w nim strzelców z
I Kompanii Kadrowej, zaś w 1915 r. stacjonował tam Józef
Piłsudski ze swoim sztabem. Pozostały po nich liczne pamiątki, listy z
frontu i podziękowania za serdeczną gościnność.
Jędrzejów jest ważnym ośrodkiem administracyjnym –
od początku XIX w. jest siedzibą powiatu. Obecnie w skład powiatu
jędrzejowskiego wchodzi 9 gmin, zaś samo miasto zajmuje powierzchnię 12
km2 i zamieszkuje je około 18 tysięcy mieszkańców.
autor: Burmistrz Miasta Jędrzejowaźródło: NBP