Timur, Tamerlan, Timur Chromy, Timur Lenk (ur. 9 kwietnia 1336 w Szahr-i-Sabiz koło Samarkandy, zm. 14 lutego 1405 w Szymkiencie, obecnie Kazachstan) - władca środkowoazjatycki pochodził z mongolsko-tureckiego plemienia Barłasów, był założycielem dynastii Timurydów. Po walkach z innymi chanami opanował w roku 1370 Mawarannahr i ogłosił się emirem w imieniu potomków Czyngis-chana.

Uznawany jest za jednego z największych wodzów w historii. Swoją karierę zaczynał jako dowódca tümenu, a w roku 1370 był już znacznym wodzem w zachodniej części ułusu Czagataja. Przez następne 35 lat swojego życia zajmował się licznymi wyprawami wojennymi i kolejnymi podbojami. W licznych wojnach z Persją (1383, 1386, 1392, 1399) podbił Chorezm, Chorasan, Irak i kraje Zakaukazia (Azerbejdżan, Armenię, Gruzję).

Zniszczył potęgę Złotej Ordy, organizując przeciw niej trzy wielkie wyprawy 1389, 1391 i 1395-1396. W 1398 zaatakował Indie a rok później zdobył Delhi. W latach 1400-1402 prowadził wojnę z osmańskim sułtanem Bajazydem I, którego zwyciężył i wziął do niewoli w bitwie pod Ankarą.

Jego głównym celem było zapewnienie dobrobytu Mawarannahrowi i stolicy, Samarkandzie. Zdobyciu bogactw służyły grabieżcze wyprawy na sąsiednie ziemie. Do stolicy, z podbitych krain, ściągał rzemieślników i ludzi utalentowanych. Timur był mecenasem sztuki, popierał rozwój architektury, rzemiosła i handlu, prowadził wielkie prace nawadniające. Miasto było jego dumą. Na przełomie XIV i XV wieku nastąpił rozkwit Samarkandy.

Imię Timura przez dziesiątki lat budziło grozę wśród sąsiednich narodów. Jego wojska słynęły z okrucieństwa. Stawał na czele wypraw i sam wszystko nadzorował. Wszędzie gdzie się pojawił siał śmierć. Ze ściętych głów kazał budować mury, wieże i drogi. Po zajęciu północnego Chorasanu i zdobyciu Sistanu i Kandaharu Timur kazał budować wieże ze ściętych głów. W czasie tłumienia powstania w Isfahanie każdy żołnierz musiał przynieść określoną liczbę odciętych głów. Ze zgromadzonych 70 tys. czaszek wybudowano wieże.

Kazał truć swoich przeciwników i sam szykował mikstury. Z takim samym zaangażowaniem oddawał się krzewieniu sztuki. Sam doglądał wszystkie prowadzone budowy. Nieudane budowle kazał usuwać. Rozważał różne warianty ornamentów, dbał o delikatność rysunku i czystość linii.

Timur zmarł, mając 69 lat w 1405 roku w czasie wyprawy wojennej na Chiny, którą podjął w 1404. Został pochowany w mauzoleum Gur Emir w Samarkandzie. W roku 1941 ekshumowano jego ciało i na podstawie przeprowadzonych badań potwierdzono ułomność, której zawdzięczał swój przydomek.

Na jednej z bram stolicy Timur kazał wypisać zdanie: "Jeżeli wątpisz w naszą potęgę - spójrz na nasze budowle." W  Samarkandzie przy wejściu do mauzoleum Timura jest wyryte zdanie jego autorstwa: "Szczęśliwy, kto wyrzekł się świata wcześniej, nim świat wyrzekł się jego."

źródło: Wikipedia