Bursztyn - okre¶lany
tak¿e jako Jantar, Z³oto Pó³nocy, Z³oto Ba³tyku, Dobry
Kamieñ, ¦wiêty Kamieñ, Amber, Elektrum - to budz±ca zachwyt kopalna
¿ywica sprzed 40 mln lat, niezwyk³a i tajemnicza, posiadaj±ca
dobroczynne w³a¶ciwo¶ci, które doceniono ju¿ w wiekach
¶rednich. Ta kopalna ¿ywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach
¿ywicuj±cych li¶ciastych drzew z grupy bobowców, wystêpuje
a¿ w oko³o 60 gatunkach.
Bursztyn znany by³ od
dawna:
- Grecy nazywali ten kamieñ elektron, co oznacza ¶wiec±cy i
b³yszcz±cy,
- Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia,
albowiem
wed³ug legendy z³ocisty kamieñ powsta³ ze skamienia³ego moczu tego
drapie¿nika,
- succinum
to ³aciñska nazwa bursztynu u¿ywana w farmacji, powsta³a od
³ac. succus
(sok),
- sukcynit - nazwa geologiczna, pochodzi od succinum (sok,
¿ywica drzewna),
- Egipcjanie nazywali bursztyn sokal,
- Arabowie nazywali
bursztyn anbar,
poniewa¿ zapach pocieranego bursztynu kojarzy³ siê z zapachem ambry,
- Persowie nazywali kamieñ karuba
- z³oty rabu¶,
- W³osi - ambra
gialla,
- za¶ Szwedzi - raf,
co oznacza znaczy chwytaæ,
- s³owiañska nazwa jantar zosta³a przejêta od
Litwinów, a ta
od fenickiej nazwy jainitar - ¿ywica morska.
Bursztyn ba³tycki (sukcynit,
„ba³tyckie z³oto”) to odmiana bursztynu, substancja
organiczna, ¿ywica kopalna, która powsta³a w warunkach
naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat; pochodzi z
utworów trzeciorzêdowych (od eocenu po miocen dolny).
Ciekawostki na temat
bursztynu ba³tyckiego:
- jako jedyny w¶ród ¿ywic kopalnych zawiera du¿o
(od 3-8%)
kwasu bursztynowego, najwiêcej w korze, swojej zewnêtrznej warstwie,
- wyj±tek stanowi znajdowany w okolicach Gdañska gedanit,
- w dotyku jest ciep³y, a ogrzany w d³oni przyjemnie pachnie,
- w s³onej wodzie p³ywa, za¶ w s³odkiej tonie,
- ma zdolno¶æ do uzyskiwania ³adunku elektrycznego,
- przy potarciu ³aduje siê ujemnie, korzystnie dla cz³owieka,
- pali siê jasnym p³omieniem,
- ³atwo poddaje siê obróbce,
- zmienia siê pod wp³ywem dzia³ania ¶wiat³a,
- gwa³townie podgrzany pêka,
- temperatura miêknienia bursztynu to oko³o 150°C,
- topi siê on przy temperaturze 350°C,
- poddaje siê barwieniu przy pomocy substancji organicznych,
a tak¿e
syntetycznych,
- mo¿na go poddawaæ termicznemu procesowi klarowania oraz
barwienia, a
tak¿e prasowania.
Znaczenie bursztynu:
- niekiedy zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i
wyj±tkowo
atrakcyjne dla kolekcjonerów inkluzje, czêsto doskonale
zachowanych organizmów zwierzêcych i ro¶linnych,
- bursztyn ba³tycki od najdawniejszych czasów by³
u¿ywany
jako kamieñ ozdobny i leczniczy, ozdoby i amulety wyrabiano z niego ju¿
w paleolicie,
- handlowano nim w ca³ej Europie,
- niezwyk³ym powodzeniem cieszy³ siê w Cesarstwie Rzymskim,
wyprawy po
niego by³y organizowane od V w. p.n.e. i wiod³y tzw. szlakiem
bursztynowym od Adriatyku do wybrze¿y Morza Ba³tyckiego,
- fascynuj±cy od lat bursztyn wykorzystywany jest w sztuce i
rzemio¶le,
ci±gle nale¿y do wysoko cenionych kamieni ozdobnych, wykonuje siê
bowiem z niego przedmioty u¿ytkowe i ozdobne oraz bi¿uteriê, czêsto o
du¿ej warto¶ci artystycznej,
- ceniony ju¿ w ¶redniowieczu, przez Greków i
Rzymian, za
walory
dekoracyjne, stanowi ¼ród³o inspiracji jubilerskich do dnia
dzisiejszego, obecnie wyroby z bursztynu, s± najbardziej po¿±dan±
pami±tk± z pobytu w Polsce,
- najbardziej znanym dzie³em jest Bursztynowa komnata,
która
zaginê³a bez wie¶ci podczas II wojny ¶wiatowej,
- jest wykorzystywany w przemy¶le kosmetycznym,
farmaceutycznym i
medycynie,
- najwiêksza znana bry³a wa¿±ca 9,75 kg zosta³a znaleziona w
1860 r. w
okolicach Kamienia Pomorskiego, obecnie okaz ten znajduje siê w Muzeum
Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie,
- najciekawsze kolekcje mo¿na podziwiaæ w Muzeum Ziemi PAN w
Warszawie
i Muzeum Zamkowym w Malborku.
Szlak bursztynowy - w szerszym znaczeniu - to okre¶lenie
powi±zañ handlowych pomiêdzy europejskimi krajami basenu Morza
¦ródziemnego, a ziemiami le¿±cymi na po³udniowym wybrze¿u
Ba³tyku. Natomiast w znaczeniu wê¿szym - szlak bursztynowy oznacza
przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn, nasilonych od I w.
naszej ery.
Wspó³czesny Szlak Bursztynowy - Amber Route - to
podró¿ przez
wielowiekow± tradycjê, która na Pomorzu odcisnê³a
swój ¶lad, gdzie
bursztyn ma szczególn± warto¶æ, stanowi±c dumê
mieszkañców,
rzemie¶lników, czy bursztynników.