- ochotnicza organizacja
(stowarzyszenie) zajmująca się niesieniem pomocy poszkodowanym w
wypadkach górskich na obszarze Tatr. TOPR powstał w 1909
roku. Założycielem i pierwszym naczelnikiem był
Mariusz Zaruski.
tel. (+48 18) 2014731
● Wzrost popularności
Tatr i Zakopanego w drugiej połowie XIX w.
prowadził do coraz częstszych zaginięć w górach i poważnych
wypadków. Doraźnie organizowane akcje ratunkowe stawały się
już niewystarczające.
● W lutym 1909 roku Mieczysław Karłowicz i Mariusz Zaruski zredagowali
ostateczną wersję odezwy do społeczeństwa w sprawie konieczności
powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Sam
Karłowicz nie zdążył złożyć swego podpisu pod odezwą, ponieważ
zginął w lawinie śnieżnej pod Małym Kościelcem 8 lutego 1909 roku,
podczas samotnej wycieczki. Śmierć młodego kompozytora stała się
ostatnim impulsem do powołania TOPR.
● „Wysokie c.k. Namiestnictwo we Lwowie reskryptem z dnia 29
października 1909 r. nie zakazało zawiązania stowarzyszenia”.
TOPR rozpoczął oficjalną działalność jako czwarta organizacja
ratownictwa górskiego na świecie, a pierwsza poza krajami
alpejskimi.
● Naczelnikiem Straży Ratunkowej został Mariusz Zaruski, a jego
zastępcą Klemens Bachleda. Za godło TOPR przyjęto niebieski krzyż na
białym polu. Członkowie pierwszej drużyny ratowniczej potwierdzili
przyrzeczenie składane na ręce naczelnika własnoręcznym podpisem. Byli
to: Klemens Bachleda, Szymon Tatar mł., Jakub Wawrytko, Jędrzej
Marusarz, Jan Pęksa, Wojciech Tylka Suleja, Stanisław Gąsienica Byrcyn,
Stanisław Zdyb, Józef Lesiecki i Henryk Bednarski. Mariusz
Zaruski złożył przyrzeczenie na ręce prezesa, dr. Kazimierza Dłuskiego.
● 6 sierpnia 1910 roku Klemens Bachleda zginął podczas akcji
ratunkowej, która wyruszyła po rannego taternika na Małym
Jaworowym Szczycie.
● W 1914 roku Zaruski zaproponował na swego zastępcę Józefa
Oppenheima, a sam, na czele 14 Kompanii Piechoty, zwanej
później I Kompanią Zakopiańską, wyruszył z Zakopanego. W
1918 roku Mariusz Zaruski wstąpił do Wojska Polskiego. W 1923 roku
został powołany na stanowisko generalnego adiutanta prezydenta RP
Stanisława Wojciechowskiego i wkrótce później
awansowany na generała brygady.
● Józef Oppenheim pełnił funkcję kierownika TOPR do 1939
roku, uczestnicząc w ponad 70 wyprawach ratunkowych, najczęściej nimi
kierując.
● Wybuch II wojny światowej przerwał działalność Straży Ratunkowej
TOPR. Wypadki w Tatrach zdarzały się jednak nadal i władze okupacyjne
poleciły Zbigniewowi Korosadowiczowi zorganizowanie Pogotowia,
które pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht TOPR
przeprowadziło w czasie okupacji 55 wypraw ratunkowych. Tuż po
wyzwoleniu Podhala pogotowie przeprowadziło jedną z najtrudniejszych
akcji ratunkowych. Spoza linii frontu z rejonu Przedniego
Salatyna ewakuowano 4 rannych partyzantów, 4
zdrowych i 2 sanitariuszki.
● Na początku lat 50. ratownicy TOPR na czele z Tadeuszem Pawłowskim
rozpoczęli prace nad organizacją służb ratownictwa górskiego
poza Tatrami. Efektem było powołanie Górskiego Ochotniczego
Pogotowia Ratunkowego i przekształcenie w roku 1956 TOPR w
Grupę Tatrzańską GOPR.
● W 1958 roku ratownicy otrzymali w darze zestaw alpejski umożliwiający
prowadzenie akcji ratunkowych na najtrudniejszych ścianach
tatrzańskich. W kolejnych latach zostali wyposażeni w sprzęt łączności.
W 1963 roku Tadeusz Augustyniak za sterami śmigłowca SM-1 wykonał
pierwszy udany lot ratowniczy do Doliny Pięciu Stawów
Polskich. W 1974 roku ratowników zaczął wspierać pies Cygan,
prowadzony przez niezwykle zasłużonego ratownika Józefa
Uznańskiego. W 1975 roku rozpoczęły się pierwsze stałe dyżury śmigłowca
ratowniczego w Zakopanem.
● 13 listopada 1991 roku Sąd Okręgowy w Nowym Sączu zarejestrował
stowarzyszenie ratowników tatrzańskich pod nazwą Tatrzańskie
Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, które pod swą tradycyjną
nazwą działa do dziś.
Jan Krzysztof
Naczelnik Straży Ratunkowej TOPR
*****