Moneta obiegowa 2 zł - 100. rocznica powstania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, 2009

Nominał: 2 zł

● Wzrost popularności Tatr i Zakopanego w drugiej połowie XIX w. prowadził do coraz częstszych zaginięć w górach i poważnych wypadków. Doraźnie organizowane akcje ratunkowe stawały się już niewystarczające.

● W lutym 1909 roku Mieczysław Karłowicz i Mariusz Zaruski zredagowali ostateczną wersję odezwy do społeczeństwa w sprawie konieczności powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Sam Karłowicz nie zdążył złożyć swego podpisu pod odezwą, ponieważ zginął w lawinie śnieżnej pod Małym Kościelcem 8 lutego 1909 roku, podczas samotnej wycieczki. Śmierć młodego kompozytora stała się ostatnim impulsem do powołania TOPR.

● „Wysokie c.k. Namiestnictwo we Lwowie reskryptem z dnia 29 października 1909 r. nie zakazało zawiązania stowarzyszenia”. TOPR rozpoczął oficjalną działalność jako czwarta organizacja ratownictwa górskiego na świecie, a pierwsza poza krajami alpejskimi.

● Naczelnikiem Straży Ratunkowej został Mariusz Zaruski, a jego zastępcą Klemens Bachleda. Za godło TOPR przyjęto niebieski krzyż na białym polu. Członkowie pierwszej drużyny ratowniczej potwierdzili przyrzeczenie składane na ręce naczelnika własnoręcznym podpisem. Byli to: Klemens Bachleda, Szymon Tatar mł., Jakub Wawrytko, Jędrzej Marusarz, Jan Pęksa, Wojciech Tylka Suleja, Stanisław Gąsienica Byrcyn, Stanisław Zdyb, Józef Lesiecki i Henryk Bednarski. Mariusz Zaruski złożył przyrzeczenie na ręce prezesa, dr. Kazimierza Dłuskiego.

● 6 sierpnia 1910 roku Klemens Bachleda zginął podczas akcji ratunkowej, która wyruszyła po rannego taternika na Małym Jaworowym Szczycie.

● W 1914 roku Zaruski zaproponował na swego zastępcę Józefa Oppenheima, a sam, na czele 14 Kompanii Piechoty, zwanej później I Kompanią Zakopiańską, wyruszył z Zakopanego. W 1918 roku Mariusz Zaruski wstąpił do Wojska Polskiego. W 1923 roku został powołany na stanowisko generalnego adiutanta prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego i wkrótce później awansowany na generała brygady.

● Józef Oppenheim pełnił funkcję kierownika TOPR do 1939 roku, uczestnicząc w ponad 70 wyprawach ratunkowych, najczęściej nimi kierując.

● Wybuch II wojny światowej przerwał działalność Straży Ratunkowej TOPR. Wypadki w Tatrach zdarzały się jednak nadal i władze okupacyjne poleciły Zbigniewowi Korosadowiczowi zorganizowanie Pogotowia, które pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht TOPR przeprowadziło w czasie okupacji 55 wypraw ratunkowych. Tuż po wyzwoleniu Podhala pogotowie przeprowadziło jedną z najtrudniejszych akcji ratunkowych. Spoza linii frontu z rejonu Przedniego Salatyna ewakuowano 4 rannych partyzantów, 4 zdrowych i 2 sanitariuszki.

● Na początku lat 50. ratownicy TOPR na czele z Tadeuszem Pawłowskim rozpoczęli prace nad organizacją służb ratownictwa górskiego poza Tatrami. Efektem było powołanie Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i przekształcenie w roku 1956 TOPR w Grupę Tatrzańską GOPR.

● W 1958 roku ratownicy otrzymali w darze zestaw alpejski umożliwiający prowadzenie akcji ratunkowych na najtrudniejszych ścianach tatrzańskich. W kolejnych latach zostali wyposażeni w sprzęt łączności. W 1963 roku Tadeusz Augustyniak za sterami śmigłowca SM-1 wykonał pierwszy udany lot ratowniczy do Doliny Pięciu Stawów Polskich. W 1974 roku ratowników zaczął wspierać pies Cygan, prowadzony przez niezwykle zasłużonego ratownika Józefa Uznańskiego. W 1975 roku rozpoczęły się pierwsze stałe dyżury śmigłowca ratowniczego w Zakopanem.

● 13 listopada 1991 roku Sąd Okręgowy w Nowym Sączu zarejestrował stowarzyszenie ratowników tatrzańskich pod nazwą Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, które pod swą tradycyjną nazwą działa do dziś.

Jan Krzysztof, Naczelnik Straży Ratunkowej TOPR