Czesław Juliusz Niemen,
właśc. Czesław Juliusz Wydrzycki (ur. 16 lutego 1939 w Starych
Wasiliszkach koło Nowogródka, zm. 17 stycznia 2004 w
Warszawie) - polski piosenkarz, kompozytor, multiinstrumentalista.
Obdarzony był głosem o szerokich możliwościach, zarówno
jeśli chodzi o skalę, jak i możliwości intonacyjne i brzmieniowe; był
jedną z największych indywidualności polskiej sceny rockowej,
wielokrotnie w awangardzie docierających do Polski kolejnych
stylów muzycznych, tworząc równolegle swoją
własną, całkowicie autonomiczną muzykę.
Życiorys
Urodził się w Starych Wasiliszkach koło Nowogródka na
należącej wtedy do Polski Grodzieńszczyźnie, jako Czesław Juliusz
Wydrzycki. Przesiedlony do powojennej Polski w 1958 roku w ramach tzw.
drugiej repatriacji. Rodzina Wydrzyckich zamieszkała w Gdańsku, gdzie
Czesław rozpoczął naukę w szkole średniej muzycznej.
Równocześnie występował w klubie studenckim Żak w Gdańsku,
śpiewając po hiszpańsku i polsku piosenki latynoamerykańskie
akompaniując sobie na gitarze. Dwie z tych piosenek pojawiły się potem
na jego pierwszej płycie.
W początkach kariery, po odniesieniu pierwszych sukcesów w
konkursach wykonawców amatorów, zaczął w nagrodę
występować z zespołem Niebiesko-Czarni . W 1963 roku wystąpił na
pierwszym festiwalu w Opolu z piosenką Wiem że nie wrócisz.
Pomimo że nie dostał żadnej nagrody, stał się dzięki temu utworowi oraz
piosence Czy mnie jeszcze pamiętasz? bardzo popularny (1964).
Występował na koncertach w Polsce oraz we Francji. Zaczął też za namową
żony oraz Franciszka Walickiego zamiast swojego nazwiska posługiwać się
pseudonimem artystycznym Niemen, jako nie tylko atrakcyjniejszym
marketingowo w Polsce, ale także łatwiejszym do wymówienia
dla cudzoziemców. Z czasem uczynił z tego pseudonimu swoje
oficjalne, urzędowe nazwisko.
Debiutował na początku lat sześćdziesiątych jako piosenkarz big bitowy
- m.in. wokalista zespołu Niebiesko-Czarni, śpiewając rock and rollowe
i rockowe piosenki w stylu The Beatles. Do największych
przebojów pierwszego okresu należały dynamiczny
utwór Czy wiesz? i sentymentalna ballada Pod papugami.
Wkrótce jednak Niemen zaczął zmierzać w stronę ambitniejszej
muzyki adresowanej do bardziej wymagającej młodzieży akademickiej.
Piosenka Dziwny jest ten świat - najbardziej znany z polskich
protest-songów - stała się hymnem młodzieży końca lat
sześćdziesiątych. Niemen jednak nie poprzestał na tym. W swej
twórczości włączał się w kolejne dominujące na świecie w
muzyce rockowej prądy, tworząc własne, indywidualne i charakterystyczne
odmiany muzyki - od psychodelicznego rocka, przez symfonicznego rocka
progresywnego (album Niemen Enigmatic z monumentalnym Bema pamięci
żałobny rapsod do tekstu Norwida), aż po awangardowy jazz-rock - albumy
Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2 oraz muzyki elektronicznej.
Niemen początkowo grający na organach Hammonda, z wolna rozbudował
swoje klawiszowe instrumentarium, dodając najpierw melotron, a potem
jako pierwszy polski muzyk, syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie
wówczas wyposażenie, pozwoliło mu nagrać w 1975 całkowicie
elektroniczny album Katharsis, stawiający go w jednym rzędzie z takimi
awangardowymi muzykami i grupami jak Tangerine Dream, Klaus Schulze i
Vangelis.
Czesław Niemen zdobył pewną popularność na Zachodzie, zwłaszcza w
krajach anglosaskich (gdzie nagrał kilka awangardowych
albumów), lecz mimo swego wielkiego potencjału
artystycznego, nigdy nie zdołał się przedrzeć do pierwszej ligi
progresywnego rocka. Pozostał czynnym muzykiem także w latach
osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku koncertując, komponując
i sporadycznie nagrywając, zajmując się głównie pisaniem
muzyki filmowej i teatralnej. W latach 90. zajął się również
malarstwem oraz grafiką komputerową. Był wegetarianinem.
Zmarł 17 stycznia 2004 w szpitalu onkologicznym w Warszawie na raka
jelita grubego. Jego zwłoki, zgodnie z ostatnią wolą artysty, zostały
spopielone. 30 stycznia urna z prochami została złożona w katakumbach
na Starych Powązkach w Warszawie. Żegnało go ok. 2,5-3 tysięcy ludzi, w
tym oficjalni przedstawiciele władzy. W momencie rozpoczęcia pogrzebu,
o godzinie 13:00, z inicjatywy Marka Niedźwieckiego, wiele stacji
radiowych w Polsce wyemitowało "Dziwny jest ten świat" oddając w ten
sposób hołd Niemenowi.
Od 2004 imię Czesława Niemena nosi Promenada w Częstochowie i rondo w
Bielsku-Białej a także w Sopocie. Dnia 31 maja 2008 Publicznemu
Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich zostało nadane imię Czesława
Niemena, jak dotąd jest to pierwsza niemuzyczna placówka
oświatowa, która nosi imię Czesława Niemena. Podczas
uroczystości, w której uczestniczyła żona artysty -
Małgorzata Niemen - odsłonięto również pomnik piosenkarza.
Pomnik Czesława Niemena
w Opolu
Dyskografia
* 1967 Dziwny jest ten świat (LP) -
pierwsza złota płyta w Polsce
* 1968 Sukces (LP)
* 1969 Czy mnie jeszcze pamiętasz? (LP)
* 1970 Enigmatic (LP)
* 1971 Niemen (2 LP, tzw. "Czerwony
Album")
* 1972 Strange Is This World (LP,
wyd.RFN)
* 1973 Ode to Venus (LP, wyd. RFN)
* 1973 Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2 (2
LP, tzw. "Marionetki")
* 1973 Russische Lieder (LP, wyd. RFN)
* 1974 Mourner's Rhapsody (LP, wyd. RFN,
Wielka Brytania, USA)
* 1975 Niemen Aerolit (LP)
* 1976 Katharsis (LP, całkowicie
elektroniczna muzyka)
* 1978 Idee Fixe (2 LP + SP)
* 1979 The Best of Niemen (LP)
* 1980 Postscriptum (LP)
* 1982 Przeprowadzka (MC)
* 1989 Terra Deflorata (LP)
* 1991 Terra Deflorata (wersja
rozszerzona) (CD)
* 1991 Gwiazdy mocnego uderzenia:
Czesław Niemen (LP)
* 1993 Mouner's Rhapsody (wersja
poprawiona i uzupełniona) (CD, wyd. USA)
* 1995 Sen o Warszawie (CD)
* 1997 Moja i twoja nadzieja'97 (CD)
* 2001 Czas jak rzeka (CD)
* 2001 spodchmurykapelusza (CD)
* 2002 od początku I (6 CD)
* 2003 od początku II (6 CD)
* 2007 41 Potencjometrów Pana
Jana
* 2008 Spiżowy krzyk
źródło: NBP /
Mennica Polska S.A. / Wikipedia