Seria: "Kalendarz chiński"
Emitent:
Niue
Island
Producent: Mennica
Polska S. A.
Stan
zachowania monety: I
(menniczy)
Nominał: 1 dolar (1 dollar)
Srebro: Ag 925
Techniki dodatkowe:
tampodruk
Stempel: lustrzany
Średnica: 38,61 mm
Waga: 28,28 g
Wielkość
emisji: 6000
szt.
Rok emisji: 2009 r.
W zestawie:
srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, certyfikat
autentyczności Mennicy Polskiej
Rok
2010, czyli rok Tygrysa (Year
of the Tiger 2010) - upamiętniony
na srebrnej monecie kolekcjonerskiej z serii "Kalendarz
chiński" o limitowanym, niskim nakładzie 6000 sztuk!
Atrakcyjny
temat i sztuka w najlepszym wydaniu w Twojej kolekcji już od dziś!
Ta
srebrna moneta kolekcjonerska to symbol spełnienia nadziei i szczęścia
w Nowym Roku w tradycji księżycowego roku tygrysa, jak też ciekawy
prezent dla przyjaciół i rodziny.
Według
mitologii starożytnych Chin,
pod na pozór spokojną na zewnątrz osobowością
osób urodzonych w
Roku Tygrysa, leży odwaga i konkurencyjna osobowość, co czyni je
naturalnymi liderami.
Osoby, które urodziły się w znaku
Tygrysa są lubiani.
Postrzega się je jako uroczych, czułych i
namiętnych. Przygotowani do podejmowania ryzyka, pozostają
optymistyczni, wiedząc, że będą zawsze „lądować na własnych
nogach”. Jednak przede wszystkim - tygrys jest symbolem siły
i
odwagi.
Znane osoby urodzone w Roku Tygrysa to: Jej Wysokość
Królowa Elżbieta II (1926), Dwight D. Eisenhower (1890), Sir
Richard Branson (1950) i Steve Irwin (1962).
Zgodnie
z zodiakiem chińskim - cyklicznie - co
12 lat - dany rok poświęcony
jest innemu zwierzęciu, zatem:
- 1997 -
rok bawoła, 1998 - rok tygrysa,
1999 - rok królika, 2000 - rok smoka, 2001 - rok węża, 2002
- rok
konia, 2003 - rok kozy, 2004 - rok małpy, 2005 - rok koguta, 2006 - rok
psa, 2007 - rok świni, 2008 - rok szczura, 2009 - rok bawoła.
Lunar years of the
Tiger, czyli Rok Tygrysa,
to m.in. lata: 1914, 1926, 1938, 1950, 1962, 1974, 1986, 1998 i 2010.
Rok
2010 określany jest - jako rok tygrysa, zaś kolejny
rok 2011
- jako rok królika.
Chiński Kalendarz
Księżycowy
Najstarsze
chronologicznie zapisy dotyczące historii starożytnego
chińskiego kalendarza księżycowego sięgają ponad 2600 lat przed naszą
erą. Wówczas na
podstawie wyglądu księżyca w
12-letnim cyklu księżycowym kojarzono każdy rok z
poszczególnym zwierzęciem.
Tradycyjnie,
pierwszym rokiem księżycowym cyklu "rządzą"
myszy.
Według legendy, kolejność zwierząt w astrologii chińskiej została
określona w wyniku ich wyścigu przez rzekę. Myszka ukryła się na
plecach nieświadomego tego faktu pędzącego wołu, skacząc i zwyciężając
w ostatniej sekundzie.
Tygrys,
królik, smok, wąż, koń, koza, małpa, kogut, pies i świnia
były na
suchym lądzie dopiero następne po bystrej i szybkiej myszy
oraz
zdumionym wole.
Według
chińskiej kultury każde zwierzę ma wpływ na
osobowość ludzi urodzonych pod "rządami" danego zwierzęcia.
Rok tygrysa
obejmuje okres od 15 lutego 2010 r.
Tygrys (łac. Panthera tigris) -
duży, drapieżny ssak łożyskowy z rodziny kotowatych, największy z
żyjących współcześnie[1] czterech wielkich, ryczących
kotów z rodzaju Panthera, jeden z największych
drapieżników lądowych - wielkością ustępuje jedynie
niektórym niedźwiedziom. Dorosłe samce osiągają ponad 300 kg
masy ciała przy ponad 3 m całkowitej długości. Doskonale skacze, bardzo
dobrze pływa, poluje zwykle samotnie.
Dawniej liczny w całej Azji,
zawsze budzący grozę, stał się obiektem polowań dla sportu, pieniędzy
lub w odwecie - z powodu zagrożenia, jakie stanowi dla ludzi i zwierząt
hodowlanych[2]. Wytępiony w wielu regionach, zagrożony wyginięciem,
został objęty programami ochrony. Największa dzika populacja żyje w
Indiach. W niektórych regionach Indii tygrysy są uważane za
zwierzęta święte.
Słowo "tygrys" pochodzi od greckiego wyrazu
"tigris",
które z kolei ma najprawdopodobniej irańskie korzenie.
Został opisany przez Linneusza w 10. edycji Systema Naturae (1758),
jako Felis tigris[3]. W 1858 roku rosyjski naturalista Nikolai
Severtzov opisał tego dużego kota pod nazwą Tigris striatus. W 1929
Pocock zaliczył go do rodzaju Panthera.
Obecnie większość zoologów zgadza się z przynależnością
tygrysa do rodzaju Panthera. Dokładniej przeprowadzone badania
anatomiczne wykazały jednak, że tygrys może być blisko spokrewniony z
panterą mglistą. Przynależność rodzajowa tego kota jest więc niepewna.
Obecnie prowadzone są szczegółowe badania anatomiczne,
genetyczne oraz molekularne, których celem jest ustalenie
relacji pokrewieństwa pomiędzy przedstawicielami Pantheriinae.
Pochodzenie tygrysa
Filogeneza tygrysów nie została jednoznacznie wyjaśniona.
Współczesna wiedza o pochodzeniu tych
drapieżników opiera się na niewielkiej ilości materiału
kopalnego. Wszystkie żyjące współcześnie duże koty zaliczane
są do podrodziny Pantheriinae. Najstarszym znanym gatunkiem o możliwym
dużym stopniu pokrewieństwa jest znaleziony w północnych
Chinach i na Jawie wczesnoplejstoceński, mniejszy od tygrysa Panthera
palaeosinensis. Najprawdopodobniejszym prekursorem linii kotowatych, z
której powstał Panthera tigris, jest wymarły przed kilkoma
milionami lat Panthera schreuderi. Nie jest to jednak pewne, gdyż jego
skamieniałości nie wskazują jednoznacznie na pokrewieństwo ze znanym
współcześnie tygrysem. [4]
Kilka milionów lat temu niemal w całej Azji dominował P. t.
acutidens, od którego pochodzi tygrys chiński (Panthera
tigris amoyensis). Jedna z teorii zakłada, że wszystkie tygrysy,
które zasiedlają tereny inne niż Indonezja, pochodzą właśnie
od niego. wywodzą się właśnie od tego podgatunku. Około 1,2 miliona lat
temu w Indonezji pojawił się Panthera tigris trinilensis (tygrys z
Trinil) odkryty na stanowisku archeologicznym Trinil na Jawie. Według
większości zoologów jest on przodkiem wszystkich znanych
indonezyjskich podgatunków tygrysa i nie wywodzi się od
wcześniejszego P. t. acutidens.
Skamieliny tygrysów znajdowano również na Borneo,
we wschodniej Beringii i na Sachalinie. W Indiach i
północnej Azji tygrys pojawił się pod koniec plejstocenu.
Zasięg występowania i
siedlisko
Dawniej był spotykany w niemal całej Azji od wschodniej Turcji po Morze
Ochockie. Obecnie występuje w Azji południowej i wschodniej, a
właściwie w małych, izolowanych populacjach na obszarze między Indiami
a Wietnamem i Tajlandią oraz w Chinach, na wschodzie Rosji i na
Sumatrze. Zajmuje różnorodne siedliska od wiecznie zielonych
tropikalnych lasów deszczowych, przez namorzyny i południowe
zbocza Himalajów po zaśnieżoną tajgę syberyjską. Preferuje
tereny z dostępem do wody, gęsto porośnięte wysoką roślinnością,
zasobne w duże ssaki kopytne.
Charakterystyka
Tygrys jest najpotężniejszym przedstawicielem rodziny kotowatych i
jednym z największych drapieżników lądowych. Osiągana przez
dorosłe samce masa ciała - w zależności od podgatunku - może
przekraczać 300 kg przy całkowitej długości ciała ponad 3 m. Nieco
większe od niego były wymarłe lwy jaskiniowe, a współcześnie
jedynie pochodzące ze skrzyżowania tygrysicy z lwem lygrysy osiągają
większe rozmiary. Rozmiary tygrysów zmieniają się w
zależności od wysokości zajmowanych terenów, najmniejsze
żyją w terenach niżej położonych.[5]
Największym podgatunkiem jest tygrys syberyjski - notowany rekordowy
ciężar samca wynosi 384 kg, a najmniejszym tygrys sumatrzański.
Mniejszy od niego tygrys balijski został wytępiony przez człowieka w
1937. Był przeciętnie dwukrotnie mniejszy od swojego syberyjskiego
krewniaka.
Masywne ciało o silnej budowie, z krótkimi, bardzo
muskularnymi nogami zakończone jest długim ogonem ułatwiającym
utrzymywanie równowagi. Tygrysy mają bardzo dobrze
rozwiniętą tę zdolność.[6] Jak u wszystkich kotów przednie
łapy mają pięć, a tylne cztery palce. Wszystkie palce zakończone są
ostrymi pazurami o sierpowatym kształcie. Umiejętność chowania
pazurów umożliwia tygrysowi bardzo ciche stąpanie przy
podkradaniu się do ofiary, a wysunięcie ułatwia przytrzymywanie
zdobyczy i rozrywanie jej skóry. Wysunięte pazury tygrysa
stanowią bardzo groźną broń. Służą również do czyszczenia
futra, zachowywania równowagi przy pokonywaniu
nierównych przeszkód oraz zaznaczania terytorium
poprzez rysowanie śladów na ziemi i korze drzew.
Szkielet
Nieco dłuższe tylne łapy są doskonale przystosowane do skakania. Tygrys
jest drugim po pumie rekordzistą w skoku wzwyż - potrafi wskoczyć na
wysokość 5 m - i drugim po lwie w skoku w dal - jednym skokiem pokonuje
odległość 8-9 m.[7] Na wysokość 2 m wskakuje trzymając zdobycz ważącą
50 kg. Jednym uderzeniem łapy jest w stanie zabić zwierzę wielkości
dużego psa, a nawet człowieka.
Kolejnym elementem doskonałego przystosowania do drapieżnego trybu
życia jest budowa szczęki tygrysa - uzębienie tnąco-kruszące z silnie
rozwiniętymi kłami i łamaczami. W szczęce osadzonych jest 30
zębów. Długie na 75 do 90 mm kły[6] służą do zabijania
ofiary i rozrywania mięsa.
Najlepiej rozwiniętym zmysłem tygrysów jest słuch.
Wychwytują dźwięki o częstotliwości od 200 Hz do 100 kHz, pięciokrotnie
wyższe niż słyszane przez człowieka (do 20 kHz). Prawdopodobnie tygrysy
potrafią rozpoznać gatunki zwierząt po wydawanych przez nie odgłosach,
co wyjaśniałoby dużą precyzję w odnajdywaniu ulubionych
gatunków.[7]
Zmysł węchu u tygrysa nie należy do wysoko rozwiniętych. Jest
zdecydowanie słabszy niż u psów. Do rozpoznawania
zapachów wykorzystywany jest pomocniczo narząd Jacobsona.
Podobnie do lwów, aby ułatwić dopływ powietrza do
receptorów węchowych tygrysy otwierają pysk i wysuwają język
w charakterystycznym grymasie.
Jak wszystkie wielkie koty z rodzaju Panthera, tygrys potrafi ryczeć.
Głos ryczącego króla dżungli słyszany jest z odległości 3
km. Tygrys potrafi też świetnie pływać, a płynąc może zabić ściganą
ofiarę. Bardzo dobrze czuje się w wodzie, potrafi przepłynąć rzekę o
szerokości 6-8 km, a z nurtem rzeki 29 km.[7]
Budowa siatkówki oka umożliwia tygrysom widzenie w
ciemnościach (widzą sześciokrotnie lepiej niż człowiek). Obecność
dobrze rozwiniętych pręcików wskazuje na możliwość widzenia
barw. Tygrysy mają okrągłe źrenice i żółte
tęczówki.[6][7] W nocy światło odbite od oczu tygrysa
przybiera kolor od czerwonożółtego do niebieskozielonego - w
zależności od źródła światła i kąta jego padania. Na
zdjęciach robionych w świetle lampy błyskowej powstaje tzw. efekt
czerwonych oczu. Tygrysy, jak wszystkie koty, mają oko osłonięte
przesłoną migawkową, tzw. trzecią powieką.
Podstawowe dane (samce są
większe od samic)
(dane liczbowe uśrednione z uwzględnieniem
poszczególnych podgatunków) [8]
Długość całkowita: 172-330 cm
Długość (bez ogona): 119-290 cm
Długość ogona: 53-116 cm
Wysokość: 80-115 cm
Masa ciała: 90-300 kg (samce); 65-160 kg (samice)
Liczba chromosomów: 2n=38
Pożywienie: duże i małe kręgowce - od młodych słoni po małpy i
gryzonie
Ciąża: 93-114 dni
Ubarwienie
Jest uzależnione od podgatunku i pory roku, od żółtawego do
czerwonopomarańczowego z czarnymi, wyrazistymi pręgami. Boki głowy i
strona brzuszna są białe. Kształt i rozmieszczenie pręg są zależne od
podgatunku, a szczegółowy układ - unikalny dla każdego
osobnika[8] - może stanowić podstawę do identyfikacji. Podgatunki
północne mają generalnie jaśniejsze futro.[7]
Owłosienie tygrysów pełni funkcję zmysłu dotyku. Wibryssy
występują na brwiach, policzkach i - najdłuższe, mierzące do 15 cm - na
górnej wardze po obydwu stronach pyska.[7] Włosy czuciowe
rozłożone są nierównomiernie na całej skórze
zwierzęcia. U podgatunków południowych przeciętna długość
włosów waha się od 7-20 mm na grzbiecie do 15-35 mm na
brzuchu. Gęstość futra jest zależna od czynników
geograficznych i pory roku.[6]
Białe tygrysy:
Jest to jeden z wielu wariantów ubarwienia
Panthera tigris. Jego cechami charakterystycznymi są: kremowe lub białe
umaszczenie sierści, różowy nos, niebieskie oczy oraz
czarne, szare lub czekoladowe pasy. Osobniki albinotyczne o
śnieżnobiałym kolorze futra, posiadające prawie nie widoczne pasy lub
ich brak nazywane są „Królowymi Śniegu”
(ang. Snow-White Tigers).
W naturze tygrysy te żyją jedynie w subtropikalnych lasach Bengalu. Nie
są one jednak innymi podgatunkami lecz wariantami kolorystycznymi
żyjącego tam podgatunku (Panthera tigris tigris). Rzadziej białe
osobniki występują u tygrysa amurskiego
(Panthera tigris altaica).
Wszystkie białe koty trzymane w ogrodach zoologicznych pochodzą od
jednego ojca o imieniu Mohman, którego schwytano w 1820
roku. Rodzicami białych tygrysów mogą być także dwa
normalnie ubarwione koty. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, jeśli co
najmniej jeden z nich jest nosicielem upośledzonego genu,
odpowiedzialnego za wytwarzanie odpowiedniej ilości melaniny.
Czarne tygrysy:
Czarny tygrys to jeden z wielu wariantów umaszczenia
tygrysa. Początkowo uznano go za nowy podgatunek tygrysa. Obecnie jest
on obiektem licznych teorii i badań kryptozoologów oraz
genetyków.
Pierwsze hipotezy na temat pochodzenia nietypowego umaszczenia tego
tygrysa zakładały, że czarny kolor futra to wynik anomalii genetycznej,
która powoduje nadmierne wytwarzanie melaniny. Chorobę taką
nazywa się melanizmem. W przypadku tygrysa jest to jednak pojęcie
nieprawidłowe, gdyż jego sierść pokrywają ciemne, pionowe pasy. Jedynym
wytłumaczeniem pochodzenia dziwnej cechy jest upośledzenie całkiem
odwrotne zwane pseudomelanizmem. Pasy rozszerzają się i pokrywają ze
sobą tworząc jednolite, smoliste umaszczenie. Najprawdopodobniejsza
hipoteza mówi o krzyżowaniu się podgatunków
Panthera tigris. Każdy z nich charakteryzuje się innym rozmieszczeniem
pasów oraz rozmiarami ciała. U potomka dwóch
podgatunków pasy te pokryją się ze sobą, pozostawiając
jednocześnie nieliczne, pomarańczowe znaczenia. Obecnie znanych jest
kilka osobników, będących mieszańcami kilku
podgatunków tygrysa. Pierwsze fotografie skór
tego tygrysa zostały opublikowane przez brytyjskiego kryptozoologa
Karla Shukera w książce pt.
"Mystery
Cats of the World".
Niebieskie tygrysy:
Niebieski tygrys (tygrys maltański) to prawdopodobnie polimorficzna
odmiana tygrysa bengalskiego, która żyje w Prowincji Fujian
w Chinach. Udokumentowane przypadki spotkania z tymi zwierzętami
pochodzą także z Korei, Birmy i Rosji.
W 1910 roku amerykański misjonarz Harry R. Caldwell podczas polowania
na tygrysy zauważył kilka osobników maści niebieskiej na
obrzeżach miasta Fuzhou. Swoją relację opisał w kronice "Blue Tiger"
(1924). Historia ta została także zapożyczona do książki Roya Chapmana
Andrewsa pt. "Camps & Trails in China cz. 4" (1925). Inne
raporty pochodzą z okresu wojny koreańskiej (1950-1953), podczas
której Dr. Karl Shuker obserwował ponoć w okolicach
dzisiejszej granicy Korei Północnej z K. Południową podobne
zwierzęta. Zoolog opisał to w swojej książce pt.
" Mystery Cats of the World".
Znane są także przypadki narodzin tygrysów
pseudomelanistycznych o sierści szaro-niebieskiej lub błękitnej w
ogrodach zoologicznych. Najwięcej takich przypadków
odnotowano w Oklahoma Zoo w roku 1964. Rodzicami tych nienaturalnie
ubarwionych tygrysów były zwykłe osobniki pochodzące z
Bengalu. Obecnie sądzi się, że niebieskie tygrysy to jedynie
polimorficzna odmiana Panthera tigris tigris, której
prawdopodobieństwo pojawienia się na wolności lub w niewoli jest
niewielkie. Określenie t. maltański pochodzi od rasy kota o
błękitno-szarej maści, który został wyhodowany na Malcie.
"Golden Tabby":
Tygrysy "Golden Tabby" to odmiana kolorystyczna tygrysa występującą
stosunkowo często, zarówno na wolności, jak i w niewoli.
Charakterystyczną cechą tych tygrysów jest rude,
jasno-kakaowe lub buro-złote umaszczenie z czekoladowymi pasami.
Wszystkie należą do podgatunku Panthera tigris tigris i Panthera tigris
altaica. Otrzymuje je się w wyniku kojarzenia białych i zwykłych
tygrysów.
Tryb życia
Większość tygrysów żyje w lasach tropikalnych oraz na
terenach porośniętych przez zarośla trawiaste, trzcinowe i bambusowe.
Jest bardzo aktywnym drapieżnikiem naziemnym, rzadko wchodzi na drzewa.
Na miejsce odpoczynku najchętniej wybiera cień pod drzewami, a na
stepach syberyjskich - rozpadliny skalne.
Pokarm i strategia
polowania
Tygrys jest mięsożernym drapieżnikiem stojącym na najwyższym poziomie
piramidy ekologicznej. Poluje na wszelkie zwierzęta niezależnie od
wielkości. Jedynie dorosłe, zdrowe nosorożce i słonie potrafią
skutecznie obronić się przed jego żarłocznością, a mimo tego zdarzają
się utarczki pomiędzy nimi a tygrysem. Podobnie wyglądają konfrontacje
z większymi od tygrysa niedźwiedziami brunatnymi. Chociaż obydwa
olbrzymy wzajemnie się unikają (obecnie obydwa gatunki są bardzo
rzadkie) dochodzi między nimi do walk, w których niedźwiedź
nierzadko zostaje pokonany. Zwykle tygrysy zabijają niedźwiedzie młode
lub te, które zapadły w sen zimowy lub dopiero się z niego
wybudziły. Notowano jednak przypadki, gdy dorodny i doświadczony tygrys
pokonał dorosłego samca niedźwiedzia.
Tygrys najchętniej poluje na duże ssaki kopytne (sambary, gaury,
bawoły, dzikie świnie), nie gardzi młodym słoniem lub nosorożcem,
który oddalił się od stada, zdarza mu się zabijać krokodyle,
a nawet duże ryby, na które czatuje przy brzegu. Poluje z
ukrycia. Wykorzystując doskonały słuch i wzrok oraz gęstwiny podkrada
się do ofiary. Stąpa bardzo cicho, ponieważ - jak większość
kotów - potrafi chować pazury i przyczajony wyczekuje, aż
cel ataku zbliży się do niego. Potrafi biec z prędkością 60 km/h.
Przednimi łapami powala atakowane zwierzę na ziemię i wbija kły w jego
kark często przerywając tym uderzeniem rdzeń kręgowy, tchawicę, żyłę
lub tętnicę szyjną ofiary. Dużym zwierzętom rozrywa gardło i czeka, aż
ofiara skona. Tylko 1 na 10-20 ataków kończy się sukcesem
drapieżnika. Duża zdobycz wystarcza mu na klika dni. Jednorazowo zjada
20-35 kg mięsa[8], wygłodniały - nawet do 50 kg.[9]
Podchodzi pod osiedla ludzkie. Stare tygrysy czasami wybierają na swoje
ofiary ludzi i zwierzęta domowe, zwłaszcza bydło. Jest to spowodowane
prawdopodobnie utratą sprawności łowieckiej, np. przez wady uzębienia.
Osłabiony osobnik zmuszony jest do opuszczenia swojego terytorium w
poszukiwaniu łatwiejszej zdobyczy. Zdarza się, że młody tygrys napada
na człowieka, ale takie zdarzenia tłumaczone są jako przypadkowe.
Poluje zarówno w dzień, jak i w nocy, przy czym największą
aktywność wykazuje przed i po zachodzie słońca, nocą zwykle patrolując
zajmowane terytorium. Zbiorowe polowania w małych grupach rodzinnych -
podobnie jak to robią lwy - zdarzają się tygrysom, ale należy to do
rzadkości.[5] Wodę pije pobierając ją lekko wywiniętym językiem -
sposobem stosowanym jedynie przez kotowate i psowate.
Terytorium
Samce obejmują tereny o powierzchni 60-100 km², a samice do 20
km². Wielkość terytorium zależy od warunków
środowiska, a szczególnie od ilości pokarmu jaką może
dostarczyć tygrysowi. Im mniej pokarmu tym większe terytorium.
Terytoria są znakowane moczem, odchodami i wydzieliną
gruczołów zapachowych. Znakowanie przyczynia się do
ograniczania liczby starć pomiędzy gospodarzem terenu, a przybyszami
poszukującymi nowych, nieobjętych we władanie terytoriów.
Obszar kontrolowany przez jednego samca może zawierać areały osobnicze
kilku samic. Zarówno samce jak i samice obejmują areały
osobnicze nienakładające się z areałami innych przedstawicieli tej
samej płci. Areał osobniczy samicy jest mniejszy, ponieważ w czasie
polowania nie może się ona zbytnio oddalać od miejsca, w
którym ukryła swoje młode.
Zachowania socjalne
Zachowania socjalne tygrysów nie należą do skomplikowanych.
Podstawową jednostkę rodzinną stanowi samica z młodymi. Samce czasem
przebywają w towarzystwie samicy i swoich młodych. Spotykane czasami
dorosłe tygrysy wędrujące w małych grupach są ze sobą spokrewnione. W
przypadku samic jest to zwykle matka z córką. W warunkach
naturalnych nie spotyka się grup niespokrewnionych ze sobą
osobników. Sytuacje takie mają miejsce w niewoli i na
terenach o wymuszonym, nienaturalnym dla tych zwierząt zagęszczeniu.[7]
Dorosły samiec jest najczęściej samotnikiem z wysoko rozwiniętym
terytorializmem. Tylko w okresie rozrodu tworzy rodziny, dzieląc
swój rozległy rewir z kilkoma samicami. W konfrontacji z
innymi osobnikami wykazuje silną agresję bez względu na to, czy ma do
czynienia z samcem, czy z samicą. Z reguły dochodzi do demonstracji
kłów i wymiany odgłosów. W skrajnych przypadkach
- choć zdarza się to stosunkowo rzadko - konfrontacje między tygrysami
kończą się śmiercią jednego z jej uczestników. Czasami
obserwowano przypadki wzajemnej tolerancji.[8]
Do komunikowania się pomiędzy sobą tygrysy używają
różnorodnych dźwięków. Rycząc informują inne
tygrysy o zajmowanej pozycji. Częściej od głośnego ryczenia wydają
różnego rodzaju pomruki, warczenie, parskanie, prychanie i
miauczenie. Wśród obserwatorów nie ma zgody co do
tego, czy tygrysy potrafią mruczeć.[7] W komunikacji bezpośredniej dużą
rolę odgrywają ruchy ogona.
Rozród i
rozwój
Samice osiągają dojrzałość płciową pomiędzy 3-4 rokiem życia, samce
średnio o rok później. W ciepłej strefie klimatycznej samice
mogą przystępować do rozrodu o każdej porze roku, ale najczęściej (oraz
w strefie zimnej) następuje to od końca listopada do początku kwietnia.
Wchodząc w okres rui samice nawołują samca głośnym ryczeniem i
spryskują moczem okoliczne drzewa i skały, sygnalizując w ten
sposób gotowość do rozpoczęcia okresu godowego.[10]Takie
zachowania powtarza do czasu kopulacji lub zakończenia rui. Przy
malejącej liczbie tygrysów zdarza się, że samica nie
znajduje partnera do rozrodu. Do ponownej rui dochodzi po 10-60 dniach,
okres ten jest różny u poszczególnych samic.[11]
Ciąża trwa 93-114 dni (najczęściej 104-106 dni), w miocie rodzi się
zwykle 3-4[8], ale zdarzają się mioty od 1-7 młodych. Młode tygrysię po
urodzeniu jest ślepe i bezradne. Waży ok. 1 kg. Śmiertelność młodych w
pierwszym roku życia sięga 1/3, a w dwóch pierwszych latach
życia może przekroczyć 50%. Szacuje się, że tylko jedno tygrysię z
miotu osiągnie dojrzały wiek.[11] Najsłabsze w miocie często ginie tuż
po urodzeniu.[7] Wiele młodych ginie na skutek powodzi, a także
pożarów wzniecanych przez ludzi przy wyrębie
lasów pod uprawy rolne.[5] Samiec obejmujący nowe
terytorium, na którym znajdują się samice z młodymi zabija
wszystkich potomków swojego poprzednika, aby przyspieszyć
gotowość samicy do kopulacji. Po utracie młodych samica wchodzi w
estrus w ciągu kilku miesięcy, a wychowując młode - po 2-3 latach od
poprzedniej rui.
Około 8 tygodnia życia młode są zdolne do opuszczenia
kryjówki i podążania za matką, która wychowuje je
bez pomocy samca. Jego udział w wychowaniu potomstwa ogranicza się do
obrony terytorium przed intruzami, czasem do zabawy z młodymi. W
okresie wychowywania potomstwa tygrysica jest najbardziej niebezpieczna
dla każdego potencjalnego wroga.[9] Wiele z dokonanych przez tygrysicę
ataków na człowieka miało miejsce w wyniku zaskoczenia jej w
okresie opieki nad młodymi.[11]
Wymiana zębów mlecznych na zęby stałe rozpoczyna się ok. 6
miesiąca życia.[7] Młode tygrysy wdrapują się na drzewa, ale z wiekiem
stają się cięższe i robią to coraz rzadziej. Samodzielność młode
tygrysy uzyskują około 18 miesiąca życia, ale pozostają z matką do
2-2,5 roku.[8] Młode samice obierają sobie nowe terytorium w pobliżu
matki, natomiast samce wyruszają na poszukiwanie nowych
terenów wdając się w walki z innymi samcami. Na wolności
żyją 10-15 lat, w niewoli 16-20.[6] Zanotowano jeden przypadek
26-letniego tygrysa.[7]
Zagrożenia dla tygrysa
Wysoka śmiertelność młodych, zwyczaje obejmowania terytorium poprzez
walkę między samcami, upodobanie do polowania na duże ssaki kopytne,
które broniąc się potrafią zabić tygrysa oraz walki z
niedźwiedziami lub stadami wilków – to naturalne
przyczyny śmierci tygrysów. Jednak największym wrogiem
tygrysa jest człowiek i azjatycka medycyna ludowa[7] uznawana obecnie
za "przekleństwo tygrysów". Nowell i Jackson z Cat
Specialist Group (IUCN) za największe zagrożenia dla istnienia gatunku
uznali profesjonalnie zorganizowane kłusownictwo, zmniejszającą się na
skutek przełowienia liczebność zwierząt stanowiących bazę pokarmową
tygrysów oraz utratę siedlisk.[12]
Futro z tygrysa - uważane za cenne trofeum myśliwskie - służy do
zdobienia ubiorów, m.in. tybetańskie stroje ludowe
chuba,[13] a kości, wibryssy[7] i inne części ciała są wykorzystywane w
chińskiej medycynie ludowej i jako afrodyzjaki, na które
rośnie popyt wraz ze wzrostem zamożności w niektórych
krajach azjatyckich.[2] Małe tygrysy są szczególnie chętnie
zabijane przez kłusowników, z powodu wysokiej ceny
uzyskiwanej na czarnym rynku.[11]
Działania wojenne na terenie Kambodży, Laosu i Wietnamu to kolejny
czynnik, który zredukował liczbę zwierząt w południowej Azji.
Tygrysy są również zabijane lub otruwane z powodu
ataków na ludzi i na żywy inwentarz. W większości
przypadków ataków na ludzi dokonują osobniki
zranione, nierzadko przez kłusowników. [14]
Liczba żyjących obecnie tygrysów nie jest znana. Nowell i
Jackson (1996) oraz Seidensticker i inni (1999) szacowali, że dawna
populacja licząca ok. 100 000 tygrysów została zredukowana
do 2500 dorosłych osobników, z czego żadna z subpopulacji
nie przekraczała 250 osobników zdolnych do rozrodu,[15] a
większość nie przekracza 120 osobników. Populacje te są zbyt
nieliczne, aby zapewnić reprodukcję i wymianę genetyczną. World
Wildlife Fund szacuje łączną liczbę dorosłych i młodych
tygrysów na 5000-7000.[16] Informacje rządu indyjskiego o
szacowanej liczbie 3100-4500 osobników tygrysa bengalskiego
(dane z 2002) są już prawdopodobnie nieaktualne. P.K. Sen, dyrektor WWF
India's tiger and wildlife program ocenia indyjską populację
tygrysów na mniej niż 2000 osobników. Szacuje
się, że najliczniejszy - "królewski" tygrys bengalski (Royal
Bengal tiger) - może wyginąć przed rokiem 2010, według chińskiego
horoskopu - Rokiem Tygrysa.
Ochrona
Tygrys jest objęty konwencją CITES (załącznik I).[17] W Czerwonej
Księdze IUCN został wpisany w kategorii gatunków zagrożonych
wyginięciem EN jako Panthera tigris, trzy podgatunki - w kategorii
krytycznie zagrożonych CR, i trzy w kategorii wymarłych EX.[15]
Za rządów Indiry Gandhi tygrys został objęty ochroną rządu
indyjskiego, w Parku Narodowym Corbett utworzono 23 rezerwaty w ramach
"Project Tiger".
W ramach programu Conserving Tigers in the Wild: A WWF Framework
Strategy for Action 2002-2010 określono siedem najważniejszych
regionów oraz cztery dodatkowe obszary ochrony
tygrysów. Na terenach tych World Wildlife Fund zamierza
ustanowić i prowadzić obszary skutecznej ochrony, zredukować
kłusownictwo i wyeliminować handel częściami ciała
tygrysów.[2]
Programy ochrony przewidują przenoszenie szczególnie
agresywnych osobników na tereny oddalone od ludzkich osiedli
(dotyczy osobników uznanych za niestanowiące bezpośredniego
zagrożenia dla ludzi) lub umieszczane w ogrodach zoologicznych (uznane
za szczególnie niebezpieczne dla ludzi). Złapane i
wypuszczane ponownie na wolność tygrysy są wyposażane w nadajniki
umożliwiające ich monitorowanie.[14]
Świątynia
tygrysów
Jednym z najbardziej znanych miejsc ochrony tygrysów jest
założona w 1994 Świątynia Tygrysów Wat Pa Luangta Bua
Yanasampanno Forest Monastery - buddyjski klasztor położony w Prowincji
Kanchanaburi (zachodnia Tajlandia), ok. 300 km od Bangkoku. Mnisi z
klasztoru opiekują się tygrysimi sierotami przyniesionymi przez
okolicznych wieśniaków. Pierwsze tygrysię trafiło do
świątyni w 1999 roku. Tygrysy wychowane wśród ludzi są na
wpół oswojone i akceptują mnichów jako
członków swojej społeczności. Od czasu rozpoczęcia
działalności Świątyni nie zanotowano żadnego ataku wielkiego kota na
człowieka. Obecnie w klasztorze żyje kilkanaście tygrysów i
wiele innych zwierząt, takich ja pawie, krowy czy jelenie. Świątynia
jest otwarta dla turystów. Obecnie budowany jest jednak
teren, na którym młode tygrysy będą rosnąć przy minimalnym
kontakcie z ludźmi. Dzięki temu tygrysy z nowego pokolenia będzie można
przywrócić naturze.[18]
Podgatunki
Większość autorów wyróżnia 11
podgatunków Panthera tigris z czego pięć uznano za wymarłe,
a jeden prawdopodobnie wymarł w stanie dzikim. Podgatunki te zostały
tradycyjnie zdefiniowane na podstawie rozmieszczenia geograficznego,
wielkości ciała, budowy czaszki, różnic ubarwienia, kształtu
i rozmieszczenia pręg. Dwa wymarłe wiele tysięcy lat temu zostały
zdefiniowane na podstawie nielicznych skamieniałości.
Hybrydy lwa i tygrysa
Pokrewieństwo pomiędzy przedstawicielami rodzaju Panthera jest na tyle
bliskie, że mogą się krzyżować pomiędzy sobą. Hybryda tygrysicy i lwa
nazywana jest lygrysem. Lygrysy osiągają rozmiary większe niż tygrysy.
Są największymi współcześnie żyjącymi kotami i zachowują
cechy fizyczne oraz behawioralne obojga rodziców. Osobniki
płci męskiej są bezpłodne, ale lygrysice zwykle zachowują płodność.
Ze skrzyżowania lwicy i tygrysa pochodzi tigon (inaczej tyglew).
Tygrys w kulturze
Mitologia i religia
Tygrys jest powszechnym symbolem w kulturze i mitologii Dalekiego
Wschodu. Zazwyczaj oznacza wojowniczość, piękno, odwagę,
nieśmiertelność ale i krwiożerczość, chciwość i gniew. Często ukazywany
jako symbol ziemi, w opozycji do smoka - symbolu nieba.
Szczególną czcią otaczane są białe tygrysy - w Chinach
królowie zwierząt, w buddyzmie symbole gościnności i
pobożności, w Japonii jeden z czterech dobrych duchów (obok
Ciemnego Rycerza, Czerwonego Ptaka, i Lazurowego Smoka). Części ciała
tego drapieżnika były uważane za talizmany chroniące przed złymi mocami
- pazury dodawały odwagi, a także, tak jak wąsy, były amuletem
miłosnym, zęby przynosiły szczęście, zwłaszcza w hazardzie.
Tygrys jest jednym z dwunastu chińskich znaków zodiaku.
Zwierzęta te symbolizowały najwyższego generała armii w Cesarstwie
Chińskim, jak również Indyjską kastę wojowników.
W Grecji tygrys był symbolem pijaństwa, gdyż zwierzęta te ciągnęły
wóz Dionizosa.
Literatura
Tygrys od dawna był przedstawiany w literaturze. Zarówno
Rudyard Kipling w Księdze dżungli, jak i William Blake w Pieśniach
doświadczenia przedstawiają tygrysa jako groźne i przerażające
stworzenie.W Księdze Dżungli tygrys Shere Khan jest śmiertelnym wrogiem
głównego bohatera - Mowgliego. Jednakże inne przedstawienia
są bardziej życzliwe: Tygrysek z Kubusia Puchatka A. A. Milne'a jest
bardzo sympatyczną i lubianą przez dzieci postacią. Słynny komiks
Kelvin i Celsjusz opowiada o przygodach chłopca Kelwina i jego
pluszowego tygrysa Celsjusza.
Kultura masowa
Tygrys jest jedną z najpopularniejszych maskotek drużyn sportowych.
Przykładami są choćby amerykańska drużyna baseballowa Detroit Tigers,
angielska drużyna rugby Leicester Tigers i angielska drużyna piłki
nożnej Hull City.
Plik:141 - hu1 - tiger.svg
W większej części Azji tygrys jest uważany za króla dżungli,
gdyż pasy na jego głowie układają się w znak 王, co w chińskim alfabecie
oznacza króla.[7] W związku z tym w chińskich filmach
animowanych tygrysy zwykle są rysowane ze znakiem 王 na czole.
Dwa tygrysy w godle Malezji
Tygrys Hodori, był oficjalną maskotką Letnich Igrzysk Olimpijskich w
1988 w Seulu.
Tygrysem jest popularnie zwany najsłynniejszy niemiecki czołg II wojny
światowej - PzKpfw VI Tiger
Mianem tygrys gospodarczy określa się firmy szybko zdobywające rynek.
Porównanie szybkiego wzrostu gospodarczego w kilku państwach
wschodnioazjatyckich do skoku tygrysa przyczyniło się do nadania im
nazwy azjatyckich tygrysów.
Nazewnictwo biologiczne
W nawiązaniu do pionowych ciemnych pręg, a czasem do innych cech
tygrysa w nazwach zwyczajowych wielu gatunków nadawany jest
epitet gatunkowy tygrysi, np. żarłacz tygrysi, rekin tygrysi, wąż
tygrysi, pyton tygrysi, gekon tygrysi, bocja tygrysia, żaba tygrysia,
ambystoma tygrysia, rozdymka tygrysia, a nawet lilia tygrysia. W
nazwach systematycznych używany jest epitet tigrinum. Wymarły wilk
workowaty nazywany jest tygrysem workowatym.
Przypisy
1. ↑ Wymarły lew jaskiniowy osiągał
większe rozmiary od współczesnych tygrysów.
Również hybrydy tygrysicy z lwem - lygrysy osiągają większe
rozmiary, ale nie stanowią odrębnego gatunku.
2. ↑ 2,0 2,1 2,2 WWF, Zwierzęta na
krawędzi: Tygrys (format pdf)
3. ↑ Linnaeus, C. 1758. Syst. Nat. ed.
10. 1.:41
4. ↑ Mammalian species No. 152, pp. 1-8,
3 figs. Panthera tigris. By Vratislav Mazák, 8 May 1981, The
American Society of Mammalogists (en)
5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Big Cat Rescue, Tigers
(en)
6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Project Tiger,
India (en)
7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06
7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 Tiger Territory (en)
8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Sinor, S.
2001. "Panthera tigris" (On-line), Animal Diversity Web. (en)
9. ↑ 9,0 9,1 Serafiński Włodzimierz,
Wielgus-Serafińska Ewa: Ssaki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
1976.
10. ↑ Panthera tigris factsheet (en)
11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Tiger Territory, Habits
(en)
12. ↑ Nowell K., Jackson P., 1996. Wild Cats.
Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Cat Specialist
Group. IUCN, Gland, Switzerland. (en)
13. ↑ Belinda Wright, Tibet – The End of
the Tiger Trail by Belinda Wright (format pdf), (en)
14. ↑ 14,0 14,1 Wildlife Conservation Society,
Alleviating Tiger-Human Conflicts (en)
15. ↑ 15,0 15,1 Cat Specialist Group 2002. Panthera
tigris. In: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. (en).
[dostęp 22 lipca 2007].
16. ↑ World Wildlife Fund, Tigers (en)
17. ↑ CITES, Appendices I, II and III (en)
18. ↑ Strona domowa Wat Pa Luangta Bua Yanasampanno
Forest Monastery (en)
19. ↑ za McKenna & Bell, 1997
20. ↑ Luo SJ, Kim JH, Johnson WE, Walt Jvd,
Martenson J, et al. (2004) Phylogeography and Genetic Ancestry of
Tigers (Panthera tigris). (en)
21. ↑ J.H. Mazák and C.P. Groves A
taxonomic revision of the tigers (Panthera tigris) of Southeast Asia
(format pdf), (en)
źródło:
Mennica Polska / Wikipedia