Kolekcja: Złote monety o tematyce historycznej

Waga: 8,00 g

Cena emisyjna NBP: 1142 zł

W zestawie: złota moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej i zielonym etui, certyfikat autentyczności NBP, folder emisyjny


Złota moneta kolekcjonerska projektu Roberta Kotowicza.

Szlachetny kruszec, walory artystyczne oraz bezcenny walor historyczny związany z udokumentowaniem ważnego wydarzenia - 65. rocznicy oswobodzenia KL Auschwitz-Birkenau.


Awers: z lewej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Z prawej strony napis: KL AUSCHWITZ-/BIRKENAU. Poniżej napis: 100/ZŁ oraz oznaczenie roku emisji: 2010. Nad orłem stylizowane wizerunki trzech słupów ogrodzeniowych. W tle stylizowany wizerunek krematorium obozowego i kontur budynku z bramą wjazdową. U dołu półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

Rewers: centralnie wizerunek chłopca, w czapce i płaszczu, z gwiazdą Dawida na piersi. W tle stylizowany wizerunek budynku z bramą wjazdową do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau oraz prowadzących do niego torów kolejowych. U góry półkolem napis: FABRYKA ŚMIERCI. U dołu napis: BIRKENAU.

Zgodnie z oficjalnymi zapowiedziami NBP tylko "niewielka część" nakładu miała być przeznaczona na - cytat ze strony NBP: "cele własne NBP związane z promocją i reprezentacją, a także na cele reprezentacyjne organów władzy publicznej oraz na potrzeby własne instytucji i organizacji, których zakres działania związany jest z tematyką danej emisji. Takie zasady obowiązują obecnie i nie ulegną one zmianie".

Auschwitz-Birkenau - niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady - 27 stycznia 1945 r. oswobodzili żołnierze Armii Czerwonej. W walkach o wyzwolenie miasta i obozu poległo ponad 230 żołnierzy sowieckich.

Obóz koncentracyjny Auschwitz (Oświęcim) założyli Niemcy w połowie 1940 r., ponieważ zwiększała się liczba aresztowanych Polaków. Najstarsza część obozu, tak zwany obóz macierzysty (lub Auschwitz I) powstał w budynkach dawnych koszar.

Jesienią 1941 r. w pobliskiej wsi Birkenau (Brzezinka) Niemcy rozpoczęli budowę drugiej części obozu. Nazwano go Auschwitz II (lub Birkenau). Okresowo więziono w nim blisko 100 tys. osób. To tam zbudowano większość urządzeń masowej zagłady komór gazowych i krematoriów. Obóz Birkenau odegrał główną rolę w programie zbrodni, określonej przez nazistów jako "ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej.

Oprócz obozów Auschwitz I i Auschwitz II istniały też podobozy. Powstawały one przy zakładach przemysłowych i gospodarstwach rolnych. Ich celem było wyzyskanie niewolniczej pracy więźniów. Największy był podobóz przy zakładach Buna w Monowitz (Monowice). Od końca 1943 r. określano go mianem Auschwitz III lub KL Monowitz. W ten sposób powstał rozległy kompleks trzech połączonych ze sobą obozów: Auschwitz-Birkenau-Monowitz, z siecią podobozów. Obozy i podobozy otoczone były drutem kolczastym i wieżami strażniczymi.

W pierwszym okresie istnienia obozu trafiali do niego głównie Polacy, ale również więźniowie niemieccy, z reguły funkcyjni. Z czasem przysyłano tu mieszkańców innych krajów okupowanych.

Od początku 1942 r. Auschwitz był głównym ośrodkiem zagłady Żydów. Decydowała o tym bliskość głównych skupisk ludności żydowskiej. Do Auschwitz-Birkenau kierowano transporty z gett całej okupowanej Europy. Jeszcze w 1944 r. Niemcy zagazowali tu setki tysięcy Żydów, głównie węgierskich.

Stosowano także inne metody mordowania. Esesmani rozstrzeliwali więźniów np. pod "ścianą śmierci", a także zabijali zastrzykami z fenolu. W odwecie za ucieczkę z obozu kierowali więźniów na śmierć głodową. W taki sposób w 1941 r., ratując życie współwięźnia, dobrowolnie zginął franciszkanin Maksymilian Maria Kolbe. Dziesiątki tysięcy więźniów zmarło w wyniku warunków bytowania, zwłaszcza głodu, chorób i wyniszczającej pracy. Wiele osób zginęło na skutek prowadzonych przez lekarzy SS eksperymentów pseudomedycznych.

Do Auschwitz deportowano łącznie przypuszczalnie około 1 300 tys. osób (w tym około 1 100 tys. Żydów i 140-150 tys. Polaków), jednak zarejestrowano tylko około 400 tys. osób. Bez rejestrowania skierowano do komór gazowych setki tysięcy Żydów. Końcowa liczba ofiar Auschwitz wyniosła około 1 100 tys. osób. Wśród nich około 1 mln (90 %) stanowili Żydzi. W obozie zginęło około 70-75 tys. Polaków, 21 tys. Cyganów, 15 tys. jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych narodowości.

Mimo skrajnie trudnych warunków, już od 1940 r. w Auschwitz istniała więzienna konspiracja. Jednym z jej założycieli był Witold Pilecki, który, aby trafić do obozu, celowo dał się ująć w Warszawie w trakcie łapanki. Informacje od członków konspiracji działającej w Auschwitz i wokół obozu trafiały na Zachód. W obozie dochodziło do ucieczek, a nawet buntów, krwawo tłumionych przez SS.

W połowie stycznia 1945 r., wobec ofensywy sowieckiej, wydano rozkaz likwidacji obozu. Z Auschwitz wyprowadzono 56 tys. więźniów. Ten "marsz śmierci" kosztował życie tysięcy ofiar. Setki więźniów, pozostawionych w obozie z powodu niezdolności do marszu, zmarło w wyniku chorób i z wycieńczenia lub zostało zamordowanych przez esesmanów.

Obóz Auschwitz oswobodziły oddziały Pierwszego Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej. Wyzwoliciele zastali ślady zbrodni, w tym zwłoki więźniów, wysadzone krematoria, a także stosy przedmiotów zagrabionych ofiarom największej w dziejach fabryki śmierci.

autor: Tadeusz Kondracki
źródło: NBP / Mennica Polska