Seria: Polscy Malarze XIX/XX wieku

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 20 zł
Srebro: Ag 925
Stempel: lustrzany
Średnica: 38,61 mm
Waga: 28,28 g
Wielkość emisji: 50 000 szt.
Data emisji monet w NBP: 15.02. 2011 r.
Zofii Stryjeńskiej poświęcono dwie monety - srebrną o nominale 20 zł i dwuzłotową ze stopu Nordic Gold. Dwudziestozłotówka - jak wszystkie srebrne monety tej serii - ma kształt prostokąta.

Jej awers przedstawia stylizowany fragment obrazu Zofii Stryjeńskiej, w prawym dolnym rogu umieszczono wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej.

Na rewersie monety znajduje się stylizowany wizerunek popiersia Zofii Stryjeńskiej. Z lewej strony faksymile jej podpisu, zaś w prawym dolnym rogu paleta malarska z kolorowymi plamami farb i trzema pędzlami, stanowiąca wspólny motyw srebrnych monet z serii „Polscy malarze XIX/XX wieku”. Nad paletą prostopadle napis: 1891-1976. Z prawej strony stylizowany fragment obrazu Zofii Stryjeńskiej. W prawym dolnym rogu napis: ZOFIA oraz prostopadle napis STRYJEŃSKA. Projektantem monety srebrnej oraz rewersu monety NG jest Urszula Walerzak.

Zofia Stryjeńska - malarka, graficzka, ilustratorka, scenograf, projektantka tkanin, plakatów i zabawek; związana z Warszawą i Zakopanem. Urodzona w 1891, zmarła w 1976.
Monety poświęcone malarce oddają należny hołd jej znaczącemu i chwilowo przeoczanemu talentowi.

Niemal każdy zetknął się z jej projektami, powielanymi do lat 70. dwudziestego wieku - najczęściej z pominięciem nazwiska autorki - na pudełkach czekoladek, talerzach, czy pocztówkach.

Zofia Stryjeńska, z domu Lubańska, uczyła się w prywatnych szkołach artystycznych w rodzinnym Krakowie i w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Artystka ta, aby móc studiować na Akademii Sztuk Pięknych musiała przebrać się za chłopca. Pod zmienionym nazwiskiem, zafałszowaną tożsamością, wpisując się w wymogi gry, studiowała przez około rok.To przedsięwzięcie świadczy o odwadze i pragnieniu przełamywania barier w dążeniu do celu.

Debiutowała pod panieńskim nazwiskiem, wystawiając w 1912 roku kartony Polskie bajdy na tle opowieści ludowych. Rok później cykl akwarel poświęcony polskim kolędom, a w czasie I wojny światowej pocztówki z ilustracjami do jasełek i pieśni legionowych.

Najwybitniejsze osiągnięcia artystki przypadły na okres małżeństwa z Karolem Stryjeńskim, architektem. Jednak ich związek nie był idealny. Stryjeński z czasem źle traktował żonę i zamykał ją w zakładzie psychiatrycznym. Choć lekarze nie potwierdzili choroby, odtąd opinia wariatki towarzyszyła artystce.

Bywała ona też mimowolną bohaterką skandali towarzyskich. Świadoma swego talentu, nie przywiązywała wagi do swoich sukcesów, pragnąc przede wszystkim być kochaną. Żyła w ciągłym rozdarciu pomiędzy miłością do swoich dzieci (miała ich troje) i powinnościami macierzyńskimi, a niezależnością artystki realizującej własne plany. Ani rozwód, ani ponowne krótkotrwałe małżeństwo nie dały Zofii spokoju i stabilizacji życiowej. Mimo, że jej obrazy osiągały wysokie ceny, do końca życia borykała się z kłopotami finansowymi. Nigdy również nie osiągnęła artystycznego samozadowolenia, nawet w czasach największej chwały, kiedy nazwano ją księżniczką sztuki polskiej i najwybitniejszą malarką Europy.

Powodzenie zapewniły jej już wczesne obrazy, wykonany temperą cykl pięciu obrazów Pascha. Wśród kompozycji monumentalnych wyróżniają się obrazy z cyklu Łowy bogów oraz Poranek, Wieczór i Koncert Beriota. Z kulminacyjnego okresu twórczości Stryjeńskiej pochodzi także cykl Młoda wieś polska, który stanowi apologię urody wiejskiego życia i młodości. Należą do niego wizerunki wiejskich dziewcząt przystrojonych w kwiaty i wstążki, przystojnych młodzieńców i dzieci; rysunki "Chłopczyk z fujarką", "Dziewczynka osłaniająca świecę" i "Dziecko przy oknie".

Obrazy emanują wyjątkowo wyidealizowaną wizją świata - wieś zamienia się w zapełnioną barwnymi akcesoriami i kostiumami bajkową scenerię. Całość jest bardzo żywiołowa, witalna, nienaturalna i inscenizowana.  Ilustrowała utwory Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Karmazynowy poemat Lechonia, Sonety miłosne Ronsarda, Sielanki Szymonowica. Dziewczęta z  Sielanek były pełne zmysłowości, Urszulka z Trenów wzruszająca. W twórczość  Zofii Stryjeńskiej dominują tematy starosłowiańskie i staropolskie. Najbardziej znane były  jej ilustracje do  baśni ludowych i  książek dla dzieci, ale także do  tekstów literackich: Trenów Jana Kochanowskiego czy Pana Tadeusza. W dwudziestoleciu międzywojennym popularne były jej cykle ilustracyjne, Bożki słowiańskie, Pascha. Pieśń o Zmartwychwstaniu Pańskim oraz Piastowie.

Malarka bardzo interesowała się folklorem i historią.Znała doskonale polskie stroje ludowe, mitologię słowiańską. Interesowała się nawet odkryciami archeologicznymi. Prace Zofii Stryjeńskiej mogłyby być barwnymi ilustracjami do legend i podań, których akcja toczy się w mitycznej słowiańskiej osadzie. Artystka jednocześnie wpisuje się w nurty poszukiwania stylu narodowego i łączenia sztuki ludowej ze sztuką wysoką.

Efekty, jakie osiągała: nagromadzenie podobnych elementów i detali, jaskrawe barwy, upozowane gesty, wystudiowane pozy, naiwność i melancholia, przyprawiają o zachwyt. Przedstawione sceny najczęściej zapełnione były pięknymi, dzielnymi silnymi, postawnymi, muskularnymi, nagimi (o lśniących ciałach) lub bogato przystrojonymi bohaterami. W pracach dominował klimat archetypiczno-baśniowy.

Różnorodność prac, jakich podejmowała się Stryjeńska, pokazuje jej niemal nieograniczone możliwości, a jednocześnie uzmysławia siłę talentu. Dziś widać, jak wiele świeżości wprowadziła do polskiej sztuki. Jej obrazy tchną ogromną żywiołowością, radością istnienia. Barwy były często bardzo ostre i kontrastowo zestawiono. Dzieła artystki były też pełne ciepła i miłości, chociaż jej tak mało w swym życiu zaznała. Błyskotliwą inteligencję malarki, wyjątkowe poczucie humoru, a zarazem pełną prostoty i krytycyzmu samoocenę potwierdzają jej pamiętniki, opublikowane w 1995 roku pod tytułem Chleb prawie że powszedni.

źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia