Klipa nawiązująca do starej polskiej tradycji bicia okazjonalnych i próbnych monet na kwadratowych płytkach dokumentuje działalność Mennicy Warszawskiej pomiędzy dwoma powstaniami narodowymi przeciwko rosyjskiemu zaborcy: listopadowym (1830–1831) i styczniowym (1863–1864). Po powstaniu listopadowym car Mikołaj I zniósł w 1832 r. konstytucję Królestwa, ogłaszając dla niego tzw. statut organiczny.

Likwidując odrębność Królestwa od Rosji, już w 1832 r. wprowadzono monety dwujęzyczne rosyjsko-polskie, które rozpoczęła wybijać również mennica carska w Petersburgu. Na awersie tych monet umieszczono herb Rosji. Godło Polski, jako rosyjskiej prowincji, znalazło się teraz na małej tarczce wśród sześciu herbów umieszczonych na skrzydłach dwugłowego, rosyjskiego Orła.

W 1841 r. ukaz carski całkowicie zlikwidował w mennicy warszawskiej dawny polski system monetarny. Odtąd grzywnę kolońską zastąpił w Warszawie funt rosyjski, a podstawowymi jednostkami monetarnymi bitymi w naszej mennicy były rubel i kopiejka. Polski znak mennicy warszawskiej – litery MW – umieszczono na monetach po raz ostatni w 1857 r. Od 1850 r. mennica musiała stosować swój znak w cyrylicy – litery BM – będące skrótem oficjalnej rosyjskiej nazwy „Warszawskaja Monieta”.

W 1849 r. wybito w Mennicy Warszawskiej ostatnią monetę złotą: rosyjskie 5 rubli z polskim znakiem menniczym MW; w nakładzie zaledwie 133 sztuk. Wizerunek tej monety umieszczony jest w centrum klipy. Na klipie umieszczone są ponadto: polska i rosyjska nazwa mennicy oraz jej polski i rosyjski znak menniczy, a także monogramy panujących wówczas rosyjskich carów Mikołaja I (1825–1855) i Aleksandra II (1855–1881), zgodnie z ich wizerunkami na monetach. Na obu stronach klipy oraz na okuciu pudełka umieszczona jest także data zamknięcia przez Rosję mennicy w Warszawie. Jedna strona klipy posiada napisy w języku polskim, druga w języku rosyjskim.

Konsekwencją powstania styczniowego była całkowita likwidacja odrębności państwowej Królestwa Polskiego, uznanego odtąd za część Rosji, zniesienie wszystkich odrębnych władz Królestwa i instytucji polskich, w tym także zamknięcie z dniem 1 stycznia 1868 r. Mennicy Warszawskiej, gdzie z aktualną datą roczną po raz ostatni wybito monetę w 1864 r. Nastąpiły represje i rusyfikacja kraju, w którym zaprowadzono język rosyjski jako urzędowy. W aktach urzędowych rosyjskich był to teraz „kraj nadwiślański”, podzielony na dziesięć guberni (1866 r.), którego rosyjski namiestnik otrzymał tytuł „generał - gubernatora” (1874 r.).

Nazwa kraju „Królestwo Polskie” nadal funkcjonowała, ale wyłącznie w prawie i stosunkach międzynarodowych Rosji. Dopiero pierwsza wojna światowa przyniosła Polsce – po 123 latach niewoli – odzyskanie niepodległości (1918 r.) i ponowne otwarcie Mennicy Warszawskiej, jako Mennicy Państwowej II Rzeczypospolitej w 1924 r.

Koncepcję merytoryczną i projekt graficzny klipy oraz okucia na pudełko opracował Tomasz Bylicki, były kustosz Gabinetu Numizmatycznego Mennicy. Modele gipsowe awersu i rewersu wykonała Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska, rzeźbiarka i medalierka, absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1987 r.), laureatka krajowych i międzynarodowych konkursów medalierskich. Model gipsowy awersu 5-rublówki 1849 r. z herbem Cesarstwa Rosyjskiego wykonał Tadeusz Tchórzewski, rzeźbiarz i medalier, absolwent warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1981 r.), laureat wielu konkursów, autor nie tylko medali, ale także kilku pomników. Według graficznego projektu i modelu gipsowego Tadeusza Tchórzewskiego wykonane jest również okucie na pudełko.

Sygnatury projektanta i obojga artystów medalierów (T.B.; B.W.; T.T.) umieszczone są na awersie klipy. Klipę wybiła Mennica Polska S.A. w listopadzie 2010 r. dla upamiętnienia działalności Mennicy Warszawskiej w czasach Królestwa Kongresowego, w latach 1832–1867 i przypomnienia faktu, iż Mennica podzieliła również los państwa i narodu i była przez rosyjskiego zaborcę zamknięta w ramach represji popowstaniowych z dniem 1 stycznia 1868 r. Jej maszyny, urządzenia i zbiory wywieziono do Petersburga.

Ostatnim aktem zaborcy wobec Mennicy Warszawskiej była rozbiórka jej budynków na ul. Bielańskiej w 1907 r., z przeznaczeniem gruntu pod rosyjski Bank Państwa.

Wszystkie klipy bite przez Mennicę Polską S.A., spadkobierczynię tradycji Mennicy Warszawskiej i Mennicy Państwowej, numerowane są kolejno na rancie.

autor: Tomasz Bylicki - były kustosz Gabinetu Numizmatycznego Mennicy