Sklep internetowy: www.numizmatyczny.pl
10 zł, 150-lecie bankowości spółdzielczej w Polsce, 2012
Stan zachowania monety:
I (menniczy)
Srebrna moneta wyemitowana przez Narodowy Bank Polski w celu uświetnienia 150 rocznicy funkcjonowania bankowości spółdzielczej w Polsce.
Kolekcja: Srebrne monety o
tematyce historycznej
Stan zachowania monety: I
(menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 40.000 szt.
Cena
emisyjna NBP: 96 zł
Data emisji monet: 10.02.2012
r.
Projekt monety: Dominika Karpińska-Kopiec
W zestawie:
srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, folder emisyjny
Srebrna moneta wyemitowana przez Narodowy Bank Polski w celu uświetnienia 150 rocznicy istnienia bankowości spółdzielczej w Polsce.
- Awers: z lewej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Poniżej orła napis: 10 ZŁ. Nad orłem, w otoku, oznaczenie roku emisji: 2012 i napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Na prawo od orła stylizowany wizerunek fragmentu budynku Banku Spółdzielczego w Brodnicy. Z jego prawej strony, prostopadle, napis: BRODNICA. U góry i u dołu stylizowane przestrzennie prostokąty. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: MW.
- Rewers: centralnie, stylizowane wizerunki znaków pieniężnych w postaci banknotów i monet. Powyżej napis: 1862. Poniżej napis: 2012. Z lewej strony napis: BS. Z prawej strony, półkolem, na wyodrębnionej płaszczyźnie, stylizowane wizerunki postaci ludzkich, trzymających się za ręce. W otoku napis: 150-LECIE BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ W POLSCE. Po lewej stronie, u góry i u dołu, stylizowane przestrzennie prostokąty.
*****
Idea samopomocy finansowej rozwijała się na ziemiach polskich
od XV w. W 1577 r. powstała założona przez ks. Wawrzyńca
Białobrzeskiego Fundacja Ostrołęcka Taniego Kredytu. W XVI w.
powstawały też banki pobożne, udzielające z datków wiernych
nieoprocentowanych pożyczek gwarantowanych fantami.
Później
w instytucjach dobroczynnych udzielano chłopom bezprocentowych
pożyczek zabezpieczanych solidarnym poręczeniem gospodarzy
z tej samej wioski.
Typowe spółdzielnie kredytowe zaczęły powstawać na ziemiach
polskich głównie z potrzeby obrony interesów
drobnych rolników
i rzemieślników przed wielkokapitalistyczną konkurencją.
Samopomoc
wyrażała się m.in. w tworzeniu funduszy bez pomocy
państwa czy instytucji publicznych.
Bezzwrotną pomoc publiczną,
z wyjątkiem awaryjnego korzystania z kredytu refinansowego,
traktowano jako niweczącą samodzielność ekonomiczną
spółdzielni.
W XIX w. przemiany społeczno-gospodarcze uwarunkowane
polityką kolonizacyjną zaborców prowadziły do rugowania
polskich
producentów i rolników oraz ich pauperyzacji.
Przy czym zasady
i warunki gospodarowania zmuszające do doskonalenia stwarzały
zapotrzebowanie na kapitał pieniężny.
Drobni wytwórcy
najsilniej
odczuwali dyskryminację kredytową, gdyż w pierwszej połowie
XIX w. mieli dostęp niemal wyłącznie do lichwiarskich pożyczek.
W tym okresie podejmowane były liczne próby samoorganizacji
spółdzielczej (np. inicjatywa Karola Marcinkowskiego
utworzenia
Polskiego Bazaru w Poznaniu czy powołanie w Śremie Spółki
dla
Oszczędności i Pożyczek Wekslowych, z którą łączy się
tradycję
Banku Spółdzielczego w Śremie im. Ks. Piotra Wawrzyniaka).
Dla
polskich spółdzielni istotne znaczenie miało to, że
stosunkowo
długo rozwijały się pod trzema zaborami - w różnych
systemach
prawnych, a nawet odmiennych kulturach gospodarczych.
W 1861 r. Poznańskie Towarzystwo Przemysłowe - chcąc pomóc
rodzimym przedsiębiorcom dyskryminowanym przez zaborców -
założyło (jako pierwsze na ziemiach polskich) Towarzystwo
Pożyczkowe dla Przemysłowców miasta Poznania,
które
nawiązywało do idei spółdzielni kredytowej H. Schultzego.
Polską
spółdzielczość kredytową na Pomorzu Gdańskim zapoczątkowało
założone w 1862 r. Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców
miasta Brodnicy. Zaś na Górnym Śląsku w 1869 r. założono
Towarzystwo Pożyczkowe dla Zawadzkiego i okolicy.
Bank Spółdzielczy (BS) w Brodnicy - następca i spadkobierca
Towarzystwa Pożyczkowego dla Przemysłowców miasta Brodnicy -
został powołany przez lokalnych działaczy w obronie nie tylko
rodzimej przedsiębiorczości, ale także polskiej mowy i kultury.
Celem Towarzystwa - jedynej polskiej instytucji kredytowej
w Brodnicy, obok sześciu banków niemieckich - było
udzielanie
pożyczek ze składkowej kasy rzemieślnikom i przemysłowcom. Poza
działalnością bankową BS w Brodnicy, podobnie jak wiele innych,
wspierał polskość i pracę pozytywistyczną w środowisku lokalnym,
zarówno w okresie zaborów, jak i w czasach
niepodległości.
Spółdzielczość w ogóle, a
spółdzielczość kredytowa w szczególności,
miała duży wkład w rozwój gospodarki polskiej w okresie
międzywojnia. Na niektórych obszarach II Rzeczypospolitej
stanowiła także instytucjonalną płaszczyznę kultywowania tożsamości
narodowej.
Okres II wojny światowej przyniósł ogromne
zniszczenia podstaw finansowych, a wielu wybitnych działaczy
instytucji spółdzielczych nie doczekało 1945 r. Po wojnie
podjęto
próby reaktywowania banków
spółdzielczych, które zostały jednak
szybko włączone w nakazowo-rozdzielczy system gospodarczy
PRL, tracąc spółdzielczy charakter.
Po 1989 r. niemal 2/3 spośród ok. 1660 banków
spółdzielczych
nie sprostało wymaganiom nowych warunków gospodarowania.
Nieliczne odrodziły się z kryzysu, a wiele uratowano m.in.
dzięki przejęciom i łączeniom z innymi, co pozwoliło zachować
rozbudowaną sieć placówek.
Bank Spółdzielczy w
Brodnicy, obok
Krakowskiego Banku Spółdzielczego, był jednym z
liderów tego
procesu, konsolidując trzynaście innych BS, z którymi łączył
się na
podstawie zbieżnych kryteriów biznesowych lub
które przejmował
sanacyjnie.
Współcześnie około 570 banków
spółdzielczych, zrzeszonych
w dwóch grupach bankowych, spełnia wymagania regulacyjne
obowiązujące w Polsce dla instytucji kredytowych,
oferując nowoczesne usługi finansowe w największej (prawie
4000 jednostek) sieci placówek bankowych.
tekst - folder emisyjny
Narodowego Banku Polskiego
autor: prof. dr hab. Jan
Szambelańczyk