Awers: wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-12, poniżej orła napis: ZŁ 2 ZŁ. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony sześcioma perełkami. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: M/W.

Rewers: centralnie, na tle morza, stylizowany wizerunek Okrętu Rzeczypospolitej Polskiej „Dragon”, lekkiego krążownika z okresu II wojny światowej. Poniżej okrętu napis: LEKKI KRĄŻOWNIK / „DRAGON”.

Na boku: ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant monety: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Andrzej Nowakowski (rewers)

*****

Lekki krążownik „Dragon” był pierwszym tej klasy okrętem bojowym polskich sił morskich.

Zbudowany w latach 1917–1918 przez stocznię Scott’s Shipbuilding & Engineering Company Limited w Greenock dla brytyjskiej marynarki wojennej był prototypem serii ośmiu krążowników lekkich typu „D”. Wśród nich był również ORP „Conrad”, drugi polski okręt tej klasy.

W czasie służby w Royal Navy, ówczesny, HMS „Dragon” pływał po prawie wszystkich morzach i oceanach. W ostatnim roku I wojny światowej brał udział w patrolach na Morzu Północnym. Wybuch II wojny światowej zastał go w Wielkiej Brytanii.

Od rozpoczęcia wojny do przekazania Polskiej Marynarce Wojennej uczestniczył w działaniach wojennych na Morzu Północnym i Oceanie Atlantyckim, a od końca 1941 r. do powrotu na Wyspy Brytyjskie – w operacjach na Dalekim Wschodzie.

Przejęty przez Polską Marynarkę Wojenną 15 stycznia 1943 r. w Birkenhead, dopiero 17 maja otrzymał oficjalną nazwę ORP „Dragon”.

Początkowo proponowane nazwy „Lwów” oraz „Westerplatte” nie zostały zaakceptowane, pozostawiono więc nazwę oryginalną, która w języku angielskim znaczy „Smok” i ma bogatą tradycję. Jednocześnie nawiązano nią do galeonu „Smok” - pierwszego okrętu budowanego dla Polski w Elblągu w latach 1570-1572.

Po zakończeniu remontu i przezbrojenia oraz skompletowaniu personelu jesienią 1943 r. rozpoczęło się szkolenie załogi ORP „Dragon”. 20 lutego 1944 r. krążownik wyszedł w pierwszy rejs bojowy pod polską banderą wojenną na Morze Norweskie w zespole dalekiej osłony konwoju „JW-57” idącego do Murmańska i następnie – „RA-57”, powracającego stamtąd.

Na początku marca powrócił do Scapa Flow, po czym w składzie brytyjskiej 10. Eskadry Krążowników, do której został przydzielony, rozpoczął przygotowania do wzięcia udziału w operacji lądowania wojsk sprzymierzonych w Normandii.

Zadaniem 10. Eskadry Krążowników było artyleryjskie wsparcie lądowania sił alianckich i obezwładnienie niemieckiej obrony francuskiego wybrzeża. Od 6 czerwca do 8 lipca 1944 r. ORP „Dragon” ochraniał wschodnie skrzydło lądujących wojsk, bombardując w rejonie Caen niemieckie umocnienia i baterie artylerii nadbrzeżnej oraz kolumny wojsk niemieckich przemieszczające się wzdłuż wybrzeża.

8 lipca 1944 r., około godziny 5.00, został storpedowany i ciężko uszkodzony przez niemiecki miniaturowy okręt podwodny (tzw. żywą torpedę) typu „Neger”.

W wyniku silnej eksplozji śmierć poniosło 37 członków załogi, a 14 zostało rannych. Zniszczenia ORP „Dragon” były rozległe, ale początkowo zamierzano go uratować.

Ostatecznie podjęto jednak ekonomicznie uzasadnioną decyzję o osadzeniu okrętu na dnie w rejonie odcinka inwazyjnego „Sword” w Normandii. Wrak krążownika stał się elementem głównego falochronu portu „Mulberry”. Kilka miesięcy później większość ocalałej załogi „Dragona” zaczęła służbę na lekkim krążowniku „Conrad”.

Dowódcami okrętu byli: od 15 stycznia 1943 r. do 12 stycznia 1944 r. kmdr Eugeniusz Pławski i od 12 stycznia do 15 lipca 1944 r. kmdr por. Stanisław Dzienisiewicz.

autor: Walter Pater - Muzeum Marynarki Wojennej