● ORP
„Orzeł” został zbudowany ze składek społeczeństwa,
natomiast koszt jego uzbrojenia pokryła Marynarka Wojenna. Powstał w
holenderskiej stoczni N. V. Koninklijke Maatschappij „de
Schelde” we Vlissingen. Umowę podpisano w 1936 r.
Chrzest i wodowanie okrętu odbyło się 15 stycznia 1938 r. Matką
chrzestną została Jadwiga Sosnkowska, żona gen. broni Kazimierza
Sosnkowskiego.
2 lutego 1939 r. uroczyście podniesiono polską banderę wojenną i 7
lutego okręt przybył do portu wojennego w Gdyni. Pierwszym
dowódcą okrętu został kmdr ppor. Henryk Kłoczkowski.
● 1 września 1939 r.
„Orzeł” wyszedł do rejonu
rozśrodkowania na Zalew Pucki a 4 września przeszedł pod Gotlandię,
gdzie kmdr ppor. Kłoczkowski zapadł na nierozpoznaną chorobę i
postanowił uzyskać pomoc w Tallinie. Okręt przybył 14 września na redę
tego portu, Kłoczkowski udał się do szpitala, a dowództwo
przejął kpt. mar. Jan Grudziński.
15 września dostarczono mu decyzję o internowaniu okrętu,
uzasadnioną niezgodnością jego pobytu z przepisami układu z 1938 r.
zawartego przez państwa skandynawskie i bałtyckie.
Okręt przyholowano do portu i rozpoczęto rozbrajanie. Załoga
przygotowała ucieczkę z Tallina. Nocą z 17/18 września okręt opuścił
port i zanurzył się w wodach Zatoki Fińskiej.
Ucieczka
„Orła” wywołała reakcję Estonii i obu mocarstw,
które w tym czasie dokonywały podziału Polski. Spodziewany
był w Zatoce Gdańskiej i u brzegów Szwecji. Pościg za nim
okazał się bezskuteczny.
Kapitan Grudziński zdecydował pozostać na Bałtyku i szukać celu dla
torped „Orła” aż do wyczerpania paliwa, prowiantu i
wody pitnej, a następnie przejść do Wielkiej Brytanii. Ppor. mar.
Marian Mokrski, na podstawie spisu latarń morskich i znajomości akwenu,
wykonał prowizoryczną mapę Bałtyku oraz cieśnin duńskich.
Zakończenie
działań wojennych w Polsce i brak wody spowodowały, że 7 października
kapitan Jan Grudziński podjął decyzję przejścia cieśnin duńskich i 14
października okręt został wprowadzony do Rosyth.
Z tej bazy odbył
siedem patroli. Zatopił niemiecki statek „Rio de
Janeiro” z żołnierzami i materiałami wojennymi, ujawniając
tym samym przygotowywaną inwazję na Norwegię.
Ostatni patrol „Orła” na zachód od
wylotu Skagerraku rozpoczął się 23 maja. 1 i 2 czerwca przekazano mu
sygnał zajęcia innego sektora, ale nie uzyskano potwierdzenia. 11
czerwca, po tym jak załoga okrętu nie odpowiedziała na wezwanie do
powrotu, „Orzeł” został uznany za zaginiony.
● Wraz z okrętem zginęło 6 oficerów, podchorąży oraz 53
podoficerów i marynarzy. Nadal nieznana jest przyczyna i
miejsce jego zatonięcia.
Przyjęto, że 7 czerwca zatonął na minach
niemieckich, ale ponieważ to hipoteza, dalej za datę zaginięcia
przyjmuje się 8 czerwca 1940 r., dzień oczekiwanego powrotu. choć też
bez powodzenia, była zorganizowana w tym celu w 2008 r. ekspedycja
statku badawczego „Imor”.
•••
● Dane
taktyczno-techniczne okrętu: wyporność 1110/1473,5 t, wymiary 84,0 x
6,7 x 4,17 m, uzbrojenie: 12 wyrzutni torpedowych i 20 torped oraz
105-milimetrowa armata morska, podwójne 40-milimetrowe
działo przeciwlotnicze i podwójnie sprzężony
13,2-milimetrowy najcięższy karabin maszynowy.
Miał dwa silniki
wysokoprężne o mocy 4740 KM i dwa elektryczne o mocy 1100 KM, prędkość
maksymalną 20/9 w., zasięg nawodny 7000 Mm przy 10 w. i podwodny
– 100 Mm przy 5 w., zanurzenie maksymalne 80 m, załoga
liczyła 6 oficerów oraz 54 podoficerów i
marynarzy.
autor tekstu: Walter
Pater - Muzeum Marynarki Wojennej
