Jacek
Malczewski, Autoportret z paletą, 1892
Jacek
Malczewski (ur. 15 lipca 1854 r. w Radomiu, zm. 8
października 1929 r. w Krakowie) - polski malarz, jeden z
głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.
Malczewski urodził się w Radomiu, w starej, ale pozbawionej
majątków ziemskich rodzinie szlacheckiej. Do 13-ego roku
życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana i Marii z
Korwin Szymanowskich. W roku 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja
Feliksa Karczewskiego w Wielgiem. Cztery lata później
17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w
gimnazjum oraz został wolnym słuchaczem Szkoły Sztuk Pięknych, a
następnie (na prośbę Jana Matejki) opuścił gimnazjum i studiował tylko
w SSP.
W październiku 1875 wyjechał na dalsze studia do Paryża. Do pracowni
Matejki powrócił jesienią 1877 r. W 1880 r. zwiedził Włochy,
odwiedził Lwów, a potem Podole. W roku 1884 trafił do pałacu
w Rozdole Karola Lanckorońskiego i wziął udział w zorganizowanej przez
niego wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. Z Karolem
Lanckorońskim połączyła Malczewskiego długa wieloletnia przyjaźń.
Od roku 1884, od momentu śmierci ojca, w malarstwie Malczewskiego
pojawił się powracający motyw śmierci. W roku 1885 wyjechał do
Monachium, a w 1887 ożenił się z córką krakowskiego
aptekarza Marią Gralewską. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w
1888 córka Julia, a 24 października 1892 r. syn Rafał
(później także malarz). W latach 1894-1897 zaczął tworzyć
obrazy symbolistyczne.
Malarz był artystą znanym, cenionym i nagradzanym. Angażował się w
działalność pedagogiczną w SSP i na kursach im. Baranieckiego ucząc
malarstwa kobiety, które wówczas nie miały prawa
studiować w SSP. W 1897 r. został jednym z założycieli Towarzystwa
Artystów Polskich "Sztuka" (obok Teodora Axentowicza,
Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego).
W roku 1898 bardzo głęboko przeżył śmierć matki, a w 1900 r. po
konflikcie z Julianem Fałatem opuścił krakowską ASP. Poza uczelnią
pozostawał 10 lat, organizując w tym czasie wiele wystaw swoich prac
(Lwów 1903), podróżując między innymi ponownie do
Włoch. W 1910 roku rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski
powrócił na stanowisko profesora, aby w 1912 r. zostać
rektorem ASP. Funkcję tą pełnił do wybuchu I wojny światowej. Początek
wojny malarz spędził w Wiedniu.
Jacek Malczewski do Krakowa powrócił w roku 1916. Od 1918 r.
zaczął zdawać sobie sprawę, że jego malarskie wizje należą do
przeszłości. Rozpoczął obrachunek z własnym życiem. Powstał
wówczas wzruszający cykl obrazów "Moje Życie",
coraz częściej malował autoportrety. W 1921 r. ustąpił z funkcji
profesora ASP.
W 1921 r. został odznaczony Orderem Polonia Restituta IV klasy,
jubileusz 70-lecia życia i 50-lecia pracy malarskiej obchodził
organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie,
Warszawie i Poznaniu. W latach 1923-1926 mieszkał w XIX-wiecznym dworze
w Lusławicach, założył tam szkółkę malarską dla
utalentowanych dzieci wiejskich. W 1923 r. namalował tryptyk
"Mój pogrzeb". W 1927 r. otrzymał nagrodę artystyczną miasta
Warszawy, a w 1929 r. uhonorowany został Wielkim Złotym Medalem na
Wystawie Krajowej w Poznaniu. Pod koniec życia artysta stracił wzrok. W
Krypcie Zasłużonych na Skałce pochowano go zgodnie z ostatnim życzeniem
we franciszkańskim habicie tercjarskim.
Najsłynniejsze obrazy tego wybitnego malarza to: Śmierć Ellenai,
Wigilia na Syberii, Melancholia, Błędne koło i Hamlet polski. Znaczna
kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz
18 rysunków i akwarel), obejmująca wszystkie okresy jego
twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie.
Malczewski był malarzem, który pozostawił po sobie najwięcej
autoportretów, spośród których
najbardziej znane to: "Autoportret w białym stroju" z 1914 r.,
"Autoportret w zbroi" z 1914 r., wcześniejszy "Autoportret z hiacyntem"
z 1902 r. i wreszcie "Pożegnanie z pracownią" z 1913 r. W 1979 r. w
hołdzie malarzowi Polskie Linie Oceaniczne nadały nowo wybudowanemu
statkowi imię „Jacek Malczewski”.
źródło:
NBP / Mennica Polska / Wikipedia
