Na rewersie monety NG uwieczniono wizerunek Bazyliki Archikatedralnej w Przemyślu.

Miasto Przemyśl - dwudziesta czwarta moneta z rozpoczętej we wrześniu 2005 r. serii Historyczne Miasta w Polsce.



Niepowtarzalna seria składać się będzie z 32 monet i ukazywać do kwietnia 2008 r. Na wyjątkowych monetach upamiętniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wniosły szczególny wkład w rozwój poszczególnych regionów i państwowości Polski.

Przemyśl (ukr. Перемишль, niem. Prömsel, łac. Praemislia) - miasto w województwie podkarpackim nad Sanem, najstarsze miasto regionu i jedno z najstarszych miast Polski. We wczesnym średniowieczu jeden z historycznych Grodów Czerwieńskich, przedmiot nieustannej rywalizacji ze strony Polski, Rusi i Węgier. Następnie m.in. część Rusi Halickiej, a także stolica niezależnego księstwa.

Po roku 1344 stolica rozległej Ziemi Przemyskiej sięgającej od Rzeszowa po Drohobycz i Stryj. Po I rozbiorze Polski w zaborze austriackim, w okresie autonomii galicyjskiej jedno z najważniejszych miast Galicji, przekształcony w trzecią co do wielkości twierdzę w Europie (Twierdza Przemyśl) z olbrzymim garnizonem wojskowym. W latach 1920 - 1939 w województwie lwowskim, w latach 1975 - 1998 stolica województwa przemyskiego.

Siedziba starosty powiatu przemyskiego, a także powiat grodzki. Siedziba dwóch metropolii kościelnych - obrządku rzymskokatolickiego i greckokatolickiego. Przemysł drzewny (Zakłady Płyt Pilśniowych "Fibris"), wytwórnia farb i pomocy szkolnych Pollena Astra, mechaniczny i automatyki przemysłowej (Polna, Fanina), kosmetyczny (Inglot), tkanin powlekanych (Sanwil), meblarski (Forte). Ponadto ośrodek tradycyjnych rzemiosł - ludwisarstwa (Felczyński) i fajczarstwa (fajka przemyska).

W Przemyślu znajduje się siedziba kilku instytucji o znaczeniu ponad lokalnym: podkarpackiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, izby celnej, bieszczadzkiego oddziału straży granicznej, archiwum państwowego z ogromnymi zbiorami. Miasto posiada kilka muzeów, w tym najstarsze w regionie Muzeum Archidiecezjalne (zał. 1902) i największe na Podkarpaciu - Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej (zał. 1910). W Przemyślu znajduje się też nowy Szpital Wojewódzki i 114 Szpital Wojskowy. Istnieje wiele szkół, w tym kilka szkół wyższych.

"Brama Bieszczadów" z ważnymi i licznymi zabytkami w samym mieście, jak i w jego sąsiedztwie - zamkiem w Krasiczynie, arboretum w Bolestraszycach czy kompleksem sakralnym w Kalwarii Pacławskiej. Ważny węzeł komunikacyjny - trasa międzynarodowa E40, przejście graniczne z Ukrainą w Medyce, duża, graniczna stacja kolejowa (Przemyśl Główny, Przemyśl Zasanie i in.). Pierwotnie na Kopcu Tatarskim (Przemysława) miejsce kultu bogów słowiańskich.

Przemyśl to miasto wielokulturowe, gdzie obok siebie mieszkają przedstawiciele wielu narodów (Polacy, Ukraińcy, Cyganie) i religii (obok dominujących katolików, mających tu swoją metropolię, z arcybiskupem Józefem Michalikiem na czele, także grekokatolicy, mający tu arcybiskupa swego obrządku, Jana Martyniaka, prawosławni (diecezja przemysko-nowosądecka z arcybiskupem Adamem, rezydującym w Sanoku) oraz przedstawiciele nurtów protestanckich: metodyści, adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, a także Świadkowie Jehowy).

Legendy o powstaniu miasta:
1) pewien książę ruszył na polowanie i w miejscu, w którym upolował niedźwiedzia założył osadę z niedźwiadkiem w herbie,
2) na obszarze dzisiejszego Przemyśla powstała osada i wielu ludzi zastanawiało się, jak ją nazwać - pewna starsza kobieta powiedziała: "Myśl, nie myśl, najlepszy będzie Przemyśl" - i tak też zostało.

Pierwsze wzmianki o Przemyślu
Pierwsze wzmianki źródłowe dotyczące Przemyśla są nader ciekawe, ale przy tym nie dostarczające oczywistych informacji. Mowa tu przede wszystkim o świadectwie tzw. Powieści dorocznej pod rokiem 6489 (981) o odebraniu pewnym Lachom Przemyśla, Czerwienia i innych grodów przez Włodzimierza Wielkiego "w sem że letie". Treść jak i sama wiarygodność przekazu tego źródła są w historiografii dość często kontestowane.

Do najbardziej elitarnych poglądów należą te o doszukiwaniu się w nazwie Przemyśl, tj. "Peremyszl", miasta Peremil leżącego na Wołyniu na drodze do Czerwienia z Rusi. Wykluczałoby to uczestnictwo Przemyśla w walkach 981 r. Natomiast kwestia najdawniejszej przynależności jest szerzej dyskutowana. Do dwóch najznaczniejszych poglądów należą te o przynależności Przemyśla przed 981 do Polaków, co poniekąd mówi samo źródło, oraz o przynależności tegoż miasta do Lędzian. Pierwsza z tez uznaje za kompletnie wiarygodny przekaz źródła i stara się nawet na tym budować szersze teorie.

Bardziej wstrzemięźliwi uczeni ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia polskiej obecności w Przemyślu przed 981. Wydaje się to jednak nieprawdopodobnym, aby zajęty na zachodzie od początku panowania Mieszko I miał przed tym rokiem sposobność zajęcia tych terenów, w szczególności kiedy nie posiadał jeszcze Małopolski. Drugi pogląd opiera się na bardzo prawdopodobnej teorii językoznawczej.

Zakłada ona, że nazwa Lach została wywiedziona od Lędzian, jednego z pierwszych napotkanych przez Rusinów plemienia zachodniosłowiańskiego. Lędzianie mieli potem dopiero "użyczyć" swojego miana całości etnicznej Polaków, natomiast w zapisce pod 981 r. wystepują jeszcze jako plemię. Istniejący jeszcze trzeci pogląd o przynależności Przemyśla do Czechów, choć poparty przez liczne źródła poza powyższym, jest dziś przeważnie łączony z poglądem o Lędzianach. Mieli oni pozostawać w pewnym tylko stopniu uzależnienia od Czechów.

Ważnym źródłem informacji o wczesnych dziejach Przemyśla są też znaleziska archeologiczne. Mowa tu przede wszystkim o palatium piastowskim z czasów Bolesława Chrobrego odnalezionym na Wzgórzu Zamkowym oraz o 5 grobach węgierskich z pierwszej połowy X wieku odnalezionych w lewobrzeżnej części miasta. Przemyśl jest także jednym z nielicznych miast, które wspominają źródła hebrajskie.

Najstarszym z nich jest świadectwo Jehudy ben Kohena z lat 1028 - 1040 o uprowadzeniu pewnego chłopca żydowskiego z miasta Primisz (Premisz) na targ niewolników do Pragi. Źródło to zdaje się poświadczać nie tylko istnienie już w XI wieku gminy żydowskiej na tym terenie, ale też boje toczone tam przez Chrobrego w 1018 lub ewentualnie wielką wyprawę Jarosława Mądrego z 1031 roku.
źródło: NBP / Wikipedia - wolna encyklopedia