Generał Stanisław Maczek uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej, na awersie której zaprezentowano wizerunek trzech czołgów, a na rewersie wizerunek generała.

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Stop: 925/1000 Ag
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 44 000 szt.
Cena emisyjna NBP: 38 zł
Data emisji monet: 7.05.2003 r.

Generał Stanisław Maczek uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej, projektu A. Nowakowskiego.

Na awersie monety zaprezentowano wizerunek trzech czołgów, a na rewersie - wizerunek generała broni Stanisława Maczka.

Generał broni Stanisław Maczek (pseudonim Baca) (ur. 31.03.1892 r. w Szczerzecu, zm. 11.12.1994 r. w Edynburgu) - polski dowódca wojskowy.
Młodość
Stanisław Maczek urodził się pod Lwowem w rodzinie Polaków pochodzenia chorwackiego. Jego kuzynem był znany chorwacki działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii - Vladko Maček. Ukończył gimnazjum w Drohobyczu. W latach 1910-1914 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego filologię polską pod kierunkiem wybitnych polonistów: profesorów Wilhelma Bruchnalskiego i Józef Kallenbacha oraz sławnego filozofa, prof. Kazimierza Twardowskiego. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i pierwsze ćwiczenia w Związku Strzeleckim. Służbę w legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu powołanie do armii austriackiej.
I wojna światowa
Podczas I wojny światowej wcielony do armii austriackiej i wysłany wraz z pułkiem południowotyrolskim na front włoski. Walczył w jednostkach strzelców alpejskich i dosłużył się stopnia podporucznika. Po kapitulacji państw centralnych w dniu 11 listopada 1918 r. zdezerterował i przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do Wojska Polskiego.
Wojna polsko-ukraińska
Początkowo Maczek dowodził batalionem krośnieńskim przeznaczonym do odsieczy oblężonego Lwowa. Po początkowych sukcesach pod Ustrzykami, Chyrowem i Felsztynem, uderzenie polskie się załamało. Przez całą zimę jednostka Maczka uczestniczyła w walkach pozycyjnych.W kwietniu 1919 r. Maczek otrzymał przydział na dowódcę tzw. lotnej kompanii w 4 Dywizji Piechoty gen. Aleksandrowicza. Kompania Maczka urządzona została na wzór niemieckich batalionów szturmowych: posiadała zwiększoną ilość środków transportowych i ogniowych, dzięki czemu zasłużyła się w wiosennej ofensywie w walkach o Drohobycz, Stryj, Stanisławów i Buczacz.
Wojna polsko-bolszewicka
Po ustaniu walk polsko-ukraińskich Maczek został zweryfikowany w stopniu majora i przeniesiony do zadań sztabowych. Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej odtworzył swój batalion szturmowy, włączony w skład dywizji jazdy gen. Juliusza Rómmla. Na jego czele walczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną.
Lata międzywojenne
Po wojnie Maczek pozostał w wojsku. Służył na różnych stopniach oficerskich. W dniu 1 sierpnia 1923 r. uzyskał awans do stopnia podpułkownika. Początkowo służył w 26 Pułku Piechoty we Lwowie, następnie ukończył studia uzupełniające w Wyższej Szkole Wojennej. Po odbyciu stażu na stanowisku zastępcy dowódcy 76 Pułku Piechoty otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich, które pełnił w latach 1929-1935. Następnie przez trzy lata pełnił funkcję dowódcy Piechoty Dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty stacjonującej w Częstochowie. W 1938 r. Maczek otrzymał dowództwo 10 Brygady Kawalerii, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej.
Wojna obronna
W 1939 r. Maczek wraz ze swą jednostką bierze udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na rzecz Armii Kraków i Karpaty. Zadaje niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Węgierską Górką, Łańcutem i Rzeszowem. Od piętnastego września walczy po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 19 września, po agresji Związku Radzieckiego zmuszony jest wraz z całą jednostką przekroczyć granicę Węgier w rejonie Przełęczy Tatarskiej. W dniu 15 listopada 1939 r., w uznaniu zasług, otrzymuje awans do stopnia generała brygady.
Francja 1940
Niezatrzymywany przez władze węgierskie, 21 października 1939 r. Maczek przedostaje się do Francji. Tam otrzymuje przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coetquidan. Z powodu trudności czynionych przez władze francuskie nie udaje mu się w pełni utworzyć planowanej dywizji pancernej. Faktycznie z całej dywizji do maja 1940 r. udaje się uformować niecałą brygadę. Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940 r., Maczek na czele odtworzonej 10 Brygady Kawalerii Pancernej (10éme Brigade de cavalerie blindée) wyruszył na front w Szampanii. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w walkach odwrotowych francuskiej 20 Dywizji Piechoty pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59 Dywizji Piechoty w rejonie bagien Saint Gond. Na skutek niewykonalnego rozkazu dowództwa o zajęciu Montbard i mostów na Kanale Burgundzkim, resztki brygady Maczka zostały odcięte. Generał wydał rozkaz o zniszczeniu sprzętu i przebił się wraz z pół tysiącem swych żołnierzy do Marsylii. Stamtąd w przebraniu Araba przez Tunis, Maroko, Portugalię i Gibraltar dotarł do Szkocji.
Szkocja
Zaraz po przybyciu do Londynu, w październiku 1940, Maczek otrzymał order Virtuti Militari za męstwo w walkach we Francji oraz przydział na stanowisku dowódcy 2 Brygady Strzelców, do tego czasu dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 r. - w 1 Dywizję Pancerną.
Festung Europa
W dniu 1 sierpnia 1944 r. dywizja ląduje w Normandii w pobliżu Caen. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen. Maczek dowodzi swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise, gdzie zdecydowana obrona wzgórza 262 Montormel (znane jako "Maczuga") przez jego dywizję uniemożliwia większej grupie rozbitków 7. Armii wydostanie się z kotła. W ciągłych walkach z Wehrmachtem, gen. Maczek prowadzi dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwala m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach Maczkowi udaje się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej. W dniu 26 marca 1945, pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej. W 6 maja 1945 dywizja dociera do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty "Ostfrisland", dziesięciu dywizji piechoty i ośmiu pułków piechoty i artylerii. W dniu 1 czerwca 1945 r. został awansowany do stopnia generała dywizji.
Lata powojenne
Od września 1945 r. Maczek dowodził jednostkami polskimi, które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich demobilizacji. Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii. Pozbawiony obywatelstwa polskiego przez władze stalinowskie w 1946 r. i świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako barman w jednym z edynburskich hoteli. Na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. W dniu 11 listopada 1990 r. został awansowany do stopnia generała broni, a w 1992 r. został kawalerem Orderu Orła Białego.Stanisław Maczek dożył sędziwego wieku, umierając w wieku 102 lat. Pochowany został na cmentarzu żołnierzy polskich w Bredzie.
Odznaczenia:
* Order Orła Białego (1992), * Order Virtuti Militari III, IV i V klasy, * Order Odrodzenia Polski I i III klasy, * Krzyż Walecznych, * Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, * Komandoria Legii Honorowej (Legion d'Honneur), * Croix de Guerre 1940 z palmami (Francja), * Medaille Commemorative Francaise de la Guerre 1939-1945, * Grand Officier de l'Ordre de la Couronne avec palme (Belgia), * Croix de Guerre z palmami (Belgia), * Komandoria Orderu Łaźni (Order of the Bath Commander) (Wielka Brytania), * Distinguished Service Order, * Orde van Oranje Nassau III klasy (Holandia).
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia