Rewers: stylizowany wizerunek Bazyliki p.w. Narodzenia NMP w Chełmie.

Miasto Chełm - dziewiąta moneta z rozpoczętej we wrześniu 2005 r. serii Historyczne Miasta w Polsce.



Niepowtarzalna seria składać się będzie z 32 monet i ukazywać do kwietnia 2008 r. Na wyjątkowych monetach upamiętniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wniosły szczególny wkład w rozwój poszczególnych regionów i państwowości Polski.

Na rewersie monety uwieczniony został stylizowany wizerunek Bazyliki pod wezwaniem Narodzenia NMP.

Chełm - miasto na pograniczu polsko-ruskim, którego nazwa pochodzi od ruskiego słowa chołm, oznaczającego pagórek. Założycielem Chełma był książę halicko-włodzimierski Daniel Romanowicz, który przeniósł tu na pewien czas stolicę swego państwa z zagrożonego przez Tatarów południa. Zbudował też na Górze Zamkowej zamek (istniał jeszcze pod koniec XVIII wieku) i ufundował biskupstwo prawosławne.

Samo miasto wzniesione zostało również około 1233 r. Szybki rozwój w XIII wieku, którego nie powstrzymał pożar w 1251 r., zawdzięczało położeniu na głównym trakcie handlowym z Rusi do Polski. Pod koniec stulecia ośrodek polityczny Rusi Halickiej przeniósł się jednak znów na południe, do Halicza i Lwowa, a w XIV wieku szlak handlowy zaczął omijać Chełm. W 1377 r. Chełm został przyłączony do Polski jako stolica ziemi chełmińskiej.

Upadku miasta nie powstrzymała lokacja nowego miasta na prawie magdeburskim w 1392 r. - u stóp Góry Zamkowej od strony zachodniej. W 1358 r. utworzono drugie biskupstwo - rzymsko-katolickie, które ostateczny kształt uzyskało dzięki fundacjom Władysława Jagiełły w 1417 r.

Ponowny rozwój miasta nastąpił w XVI wieku, kiedy Chełm znów znalazł się na głównych szlakach handlowych. W 1596 r. prawosławny biskup Chełma podpisał akt unii brzeskiej i Chełm stał się ważnym ośrodkiem cerkwi unickiej (greko-katolickiej). W 1735 r., po kolejnej przebudowie, katedra unicka zyskała obecny, barokowy kształt.

Po utworzeniu w 1805 r. diecezji lubelskiej przeniósł się tam ostatecznie biskup rzymsko-katolicki. Natomiast diecezja unicka w 1874 r. - po likwidacji unii przez władze rosyjskie - przeszła w ręce prawosławnych. W wyniku III rozbioru w 1795 r. Chełm przeszedł w ręce austriackie. W 1809 r. został włączony do Księstwa Warszawskiego, a w 1815 r. - Królestwa Polskiego.

W XIX wieku miasto przeżyło okres prosperity dzięki rozwojowi przemysłu i budowie linii kolejowych. W 1912 r. władze rosyjskie, mimo protestów polskich, wydzieliły z Królestwa Polskiego gubernię chełmińską i włączyły ją bezpośrednio do Rosji. W lipcu 1944 r. Chełm stał się pierwszym - na zachód od linii Curzona - miastem wyzwolonym i, zgodnie z tradycją celebrowaną w PRL, tu właśnie wydrukowany został Manifest PKWN.

Największym zakładem przemysłowym zbudowanym w okresie powojennym jest uruchomiona w 1960 r. cementownia. Dziś Chełm, urzekający urodą swej Góry Zamkowej, wiąże nadzieje rozwoju ze współpracą polsko-ukraińską.
źródło: NBP / Mennica Polska