Data emisji: 23.05.2007 r.
Mikołaj Kopernik (ur. 19.02.1473 r., zm. 24.05.1543 r.) - astronom, matematyk, prawnik, ekonomista, strateg, lekarz, poeta, astrolog, tłumacz, kanclerz kapituły warmińskiej od 1511 r., kanonik warmiński, scholastyk wrocławski, duchowny katolicki.
Jego najważniejszym dziełem jest
De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) - właściwie
De revolutionibus (O obrotach), gdyż drugi człon tytułu został dodany pod wpływem zastrzeżeń wysuniętych przez cenzurę kościelną, aby nie podkreślać ruchu obrotowego Ziemi. W dziele tym Kopernik opisał heliocentryczną wizję świata w sposób wystarczająco szczegółowy, by mogła stać się naukowo użyteczna. Ogłoszona przez niego teoria heliocentryzmu była najważniejszą rewolucją naukową w dziejach ludzkości od czasów starożytnych, nazywaną niekiedy przewrotem kopernikańskim.
Edukacja i młodość Mikołaja KopernikaDzięki staraniom wuja Kopernik ukończył w 1491 r. naukę w szkole św. Jana w Toruniu. Na przełomie roku 1491/1492 rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej, wpisując się do metryki jako Nicolaus Nicolai de Thuronia. Czasy jego krakowskich studiów przypadły na okres świetności tzw. krakowskiej szkoły astronomiczno-matematycznej. Był m. in. uczniem astronoma Wojciecha z Brudzewa. Studia ukończył bez uzyskania tytułu magister artium w roku 1495. W tym też roku został kanonikiem warmińskim, funkcji tej jednak jeszcze wtedy nie objął wobec oporu kapituły warmińskiej.
W 1496 r. rozpoczął studia prawnicze w Bolonii, wpisując się w styczniu 1497 r. do albumu nacji niemieckiej bolońskiego Uniwersytetu Jurystów (ówczesny podział uniwersytetów na nacje nie miał nic wspólnego z segregacją narodową - do nacji niemieckiej zaliczano wówczas m. in. Polaków, Czechów i Węgrów). W Bolonii został bliskim współpracownikiem astronoma Dominika Marii Novara. Pod jego wpływem, ugruntowanym lekturą świeżo wydanego dzieła Epitome in Almagestum Ptolomei Georga von Peuerbacha i Regiomontanusa (Wenecja, 1496 r.), rozpoczął badanie sprzeczności w teorii ruchu Księżyca Klaudiusza Ptolemeusza, wynikające z założeń teorii geocentrycznej.
W dniu 9 marca 1497 r. Kopernik przeprowadził w Bolonii obserwację Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze Byka, która to obserwacja potwierdziła tylko jego wątpliwości.
W dniu 20 października 1497 r. objął przez pełnomocników kanonię warmińską. W roku 1500 odbył wraz z bratem Andrzejem praktykę prawniczą w kancelarii papieskiej w Rzymie. Tam obserwował w nocy z 5 na 6 listopada zaćmienie Księżyca. W Wiecznym Mieście dał serię prywatnych wykładów, podważających współczesne mu założenia matematyczne astronomii. W 1501 r. na krótko powrócił na Warmię, po czym uzyskał zgodę kapituły warmińskiej na rozpoczęcie kolejnych studiów medycznych w Padwie, kontynuując studia prawnicze. Wraz z bratem Andrzejem wkrótce udał się do Włoch.
W dniu 10 stycznia 1503 r. do sprawowanych przez siebie funkcji kościelnych przydał jeszcze scholasterię wrocławską św. Krzyża. W dniu 31 maja 1503 r. w Ferrarze został doktorem prawa kanonicznego. W Padwie skończył studia medyczne i uzyskał prawo do wykonywania praktyki lekarskiej.
Działalność Mikołaja KopernikaZ nominacji kapituły warmińskiej został w 1507 r. osobistym sekretarzem i lekarzem swojego wuja biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode. Odtąd rezydował i mieszkał na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Brał udział prawie we wszystkich czynnościach dyplomatycznych i administracyjnych biskupa. Uczestniczył m. in. w zjazdach stanów Prus Królewskich. W roku 1507 był obecny na koronacji Zygmunta I Starego w katedrze wawelskiej, a w 1509 r. uczestniczył w sejmie krakowskim.
Wtedy też dał do druku w krakowskiej oficynie Jana Hallera swój łaciński przekład z greki zbioru 85 fikcyjnych listów obyczajowych, sielskich i erotycznych bizantyjskiego historyka z VII wieku Teofilakta z Samokatty, wydane pod tytułem
Theophilacti scolastici Simocati epistolae morales, rurales et amatoriae interpretatione latina. W tym samym roku opracował tzw. komentarzyk pod tytułem
Nicolai Copernici de hypothestibus motuum coelestium a se constitutis commentariolus - o teoriach ruchu ciał niebieskich, pierwszy zarys teorii heliocentrycznej i rozpowszechnił go w licznych odpisach. Fragment tego dzieła zamieścił Tycho de Brahe w swoim traktacie
Astronomiae instauratae progymnasmata, wydanym w Pradze w roku 1602.
W 1510 r. Kopernik przeniósł się do Fromborka i sporządził mapę Warmii. Pierwszym utworem poetyckim Kopernika był zamieszczony w Epitalamium Jana Dantyszka grecki epigramat z 1512 r., napisany z okazji ślubu Zygmunta Starego z Barbarą Zapolyą.
W kwietniu 1512 r. uczestniczył w wyborze nowego biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego. Wraz z kapitułą warmińską podpisał w dniu 7.12.1512 r. tzw. układ w Piotrkowie, który gwarantował kapitule prawo wyboru biskupa. Złożył następnie przysięgę wierności królowi Polski Zygmuntowi I. Na apel Soboru Laterańskiego w 1513 r. opracował i wysyłał do Rzymu własny projekt reformy kalendarza. Wówczas też otrzymał od kapituły warmińskiej dom we Fromborku, gdzie w 1514 r. kupił na własność za 175 grzywien srebra basztę północno-zachodnią w obrębie wewnętrznych murów warowni fromborskiej. Było to miejsce dogodne do obserwacji astronomicznych, a na jej zapleczu zbudował płytę obserwacyjną i sporządził wzorowane na starożytnych instrumenty astronomiczne (kwadrant, triquetrum i sferę armilarną).
We Fromborku Kopernik przeprowadził około 30 zarejestrowanych obserwacji astronomicznych. Obserwował m. in. Marsa i Saturna, przeprowadził serię czterech obserwacji Słońca. Odkrył wówczas zmienność mimośrodu Ziemi i ruch apogeum słonecznego względem gwiazd stałych.
W 1516 r. został wybrany przez kapitułę warmińską administratorem dóbr wspólnych kapitulnych, z siedzibą w Olsztynie. Stąd w latach 1516-1521 zarządzał folwarkami kapituły w komornictwach olsztyńskim i melzackim. W latach 1516-1519 przeprowadził zakrojoną na szeroką skalę akcję kolonizacji opuszczonych łanów w wsiach, będących w posiadaniu kapituły. Świadectwem tego są sporządzone przez niego regesty
Locationes desertorum mansorum. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521, wobec opuszczenia Warmii przez większość członków kapituły, na barkach Kopernika spoczęło zadanie obrony zamków warmińskich. Wzmocnił wówczas m. in. fortyfikacje zamku olsztyńskiego, tak, że nadciągające w 1521 r. wojska krzyżackie zrezygnowały z jego oblężenia.
W styczniu 1520 r. został wydelegowany przez kapitułę do negocjacji z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Albrechtem Hohenzollernem w sprawie zwrotu zagarniętego przez krzyżaków Braniewa. W dowód uznania kapituła przyznała Kopernikowi tytuł komisarza Warmii. Do zadań tego urzędu należała odbudowa gospodarcza zniszczonego w czasie wojny dominium warmińskiego. W dniu 25 lipca 1521 r. na Sejmie Stanów Pruskich w Grudziądzu Kopernik wystąpił z napisaną przez siebie mową
Querela Capituli contra mgrum Albertum et eius ordinem super iniuriis irrogatis 1521 sub induciis belli (Skarga kapituły na mistrza Albrechta i jego zakon z powodu krzywd wyrządzonych w roku 1521 podczas zawieszenia broni).
W
1517 r. napisał pierwszą wersję
traktatu monetarnego Meditata (Rozmyślania), a dokładniej
N.C. Meditata XV. Augusti anno domini MDXVII.
W
1519 r. napisał drugą wersję
traktatu monetarnego Tractatus de monetis (Traktat o monetach).
W dniu
17 marca 1522 r., na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu wygłosił
traktat o monetach pod nazwą De estimatione monete (O szacunku monety). Sejmik nie podjął żadnych decyzji w sprawach monetarnych na skutek braku wysłanników wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna oraz sprzeciwu delegatów miast pruskich: Gdańska, Torunia i Elbląga, które obawiały się utraty przywilejów menniczych. Kopernik postulował bowiem między innymi o jedną mennicę dla całych Prus.
W
1528 r. ukończył
Monetae cudendae ratio (Sposób bicia monety).
Reforma monetarna na terenie Korony została przeprowadzona zgodnie z memoriałem Justusa Ludwika Decjusza (mincerza i doradcy królewskiego), który w latach 1528-1535 zarządzał królewską mennicą w Toruniu. Reforma na terenie Prus została wprowadzona dopiero w dniu 20 maja 1528 r. i wprowadziła na tym terenie nową zreformowaną monetę oraz taką samą stopę menniczą, jaka była w Koronie.
Współpracował z Bernardem Wapowskim w opracowaniu mapy Królestwa Polskiego i Litwy.
Kopernik został zatwierdzony w 1537 roku przez króla jako jeden z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego.
W latach 1538-1539 biskup Jan Dantyszek posądził Mikołaja Kopernika o konkubinat, nakazując mu zwolnić gospodynię i przygotowując proces kanoniczny.
W Bazylei w 1541 r. wyszło drukiem drugie wydanie Narratio prima, a Mikołaj Kopernik dokonał ostatniej w swym życiu obserwacji astronomicznej (zaćmienia Słońca).
Zmarł we Fromborku w dniu 24 maja 1543 roku.
Wkład Mikołaja Kopernika w rozwój nauki:
* sformułowanie teorii heliocentrycznej (astronomia), * sformułowanie prawa Kopernika-Greshama (ekonomia), * sformułowanie twierdzenia Kopernika (geometria).
Poszukiwania grobu KopernikaGrobu Mikołaja Kopernika poszukiwano kilkakrotnie. Pierwsze takie prace podjęło Warszawskie Towarzystwo Naukowe w 1802 r., kolejne przeprowadzono w latach 1909 i 1939. Prawdopodobnie w czasie II wojny światowej poszukiwania prowadzili także Niemcy a po jej zakończeniu Rosjanie. Wszystkie te próby zakończyły się niepowodzeniem.
Od roku 2004 podejmowane były próby odnalezienia grobu Kopernika w archikatedrze we Fromborku przez zespół prof. Jerzego Gąssowskiego oraz pracowników Instytutu Antropologii i Archeologii Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku. Wiadomo było, że ciało 70-letniego astronoma pochowano pod podłogą przy ołtarzu, którym się opiekował. Dokładne miejsce spoczynku Kopernika od kilkuset lat pozostawało jednak zagadką.
W 2004 r. nie udało się odnaleźć szczątków astronoma, lecz podczas poszukiwań odkryto kilka innych grobów z różnych epok.
W 2005 r. poszukiwania zaowocowały odnalezieniem trumien i kilku szkieletów. Dokładne wyniki badań potwierdziły, że jeden z niekompletnych szkieletów należał najprawdopodobniej do Kopernika. Świadczy o tym m.in. pozytywny wynik porównania zrekonstruowanego, prawdopodobnego wyglądu twarzy na podstawie odnalezionej czaszki pochowanej osoby (wykonanego przez podinspektora mgr Dariusza Zajdla, eksperta z zakresu antroposkopii kryminalistycznej z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji w Warszawie Komenda Główna Policji) z zachowanymi portretami astronoma. Na etapie prowadzonych badań antropometrycznych i dokumentacyjnych wykonano także 3D skanowanie czaszki (wykonane przez antropologa mgr Sebastiana Tyszczuka i Pracownie Pomiaru Przestrzennego 3Database.pl), dokumentacja taka pozwoli miedzy innymi na wykonanie rekonstrukcji twarzy metodą Gierasimowa w oparciu o model czaszki wykonany z tworzywa sztucznego w technice produkcji sterowanej numerycznie.
W przypadku potwierdzenia postawionej przez archeologów tezy o odnalezieniu czaszki Mikołaja Kopernika, uzyskanoby dzięki temu formę odlewniczą do wykonania naturalistycznego modelu głowy i popiersia Mikołaja Kopernika w chwili śmierci.
Wykonanie rekonstrukcji twarzy metodą plastyczną (metoda Gierasimowa) stanowić będzie także weryfikację wcześniej wykonanej zmodyfikowanej rekonstrukcji graficznej, w oparciu o której rezultat domniemano, iż mamy do czynienia z czaszką Mikołaja Kopernika. Metody plastycznej nie można było zastosować bez uzyskania kopii czaszki, metoda ta polega na oblepianiu czaszki masą plastyczną - zgodnie z morfologią budowy czaszki oraz średnimi grubościami tkanki miękkiej. W metodzie Gierasimowa oblepiona masą plastyczną czaszka stanowi szkielet dla wykonanej rekonstrukcji.
Ostateczne potwierdzenie postawionej tezy o tym, że odnaleziona czaszka jest czaszką Mikołaja Kopernika dałoby zbadanie DNA Łukasza Watzenrode (lub innych krewnych), biskupa warmińskiego i zarazem wuja astronoma, jednak miejsce jego pochówku jest obecnie nieznane.
W 2006 roku potwierdzono, że to szkielet Mikołaja Kopernika.
źródło: Mennica Polska S.A. / Wikipedia
