2 zł, Generał broni Władysław Anders (1892-1970), 2002

Lata I wojny światowej i II Rzeczypospolitej
Rodzinna miejscowość gen. Andersa znajdowała się na terenie Imperium Rosyjskiego. Uczęszczał do warszawskiego gimnazjum realnego. Studiował na politechnice w Rydze. Podczas studiów został członkiem Korporacji Akademickiej Arkonia. Od 1913 r. w armii rosyjskiej, ukończył kawaleryjską szkołę oficerów rezerwy. Uczestnik I wojny światowej - jako porucznik dragonów dowodził szwadronem i został trzykrotnie ranny. W 1917 r. ukończył skrócony kurs Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Następnie brał udział w formowaniu oddziałów I Korpusu Polskiego, którymi dowodził gen. Józef Dowbór-Muśnicki. Po kapitulacji korpusu przed Niemcami wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Szef sztabu Armii Wielkopolskiej w 1919 r. W wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. dowódca 15. Pułku Ułanów Poznańskich. W 1932 r. przewodził polskiej ekipie jeździeckiej, która podczas zawodów hippicznych o Puchar Narodów w Nicei zdobyła 4 pierwsze nagrody. Po wojnie ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Paryżu. Od listopada 1925 r. komendant Warszawy. Podczas przewrotu majowego szef sztabu wojsk rządowych. Następnie w Generalnym Inspektoracie Kawalerii. W latach 1928-1939 dowódca Kresowej, a następnie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, z którą wyruszył na wojnę 1939 r. W czasie przebijania się Armii Poznań i Pomorze przez Kampinos do Warszawy odmówił gen. Tadeuszowi Kutrzebie wykonania rozkazu obrony skraju Puszczy Kampinoskiej motywując to przewidywanymi zbyt dużymi stratami swojej brygady.
Lata II wojny światowej
Od 12 września 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej Kawalerii "Anders". Po ciężkich walkach w okolicach Tomaszowa Lubelskiego udało się mu przebić na południe, gdzie jednak natknął się na oddziały sowieckie i po ciężkich walkach, ranny dostał się do niewoli. Przetrzymywany w lwowskim szpitalu przy ul. Kurkowej, następnie w więzieniu (Brygidki) we Lwowie, 29 lutego 1940 wywieziony przez NKWD do Moskwy, wypuszczony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układu Sikorski-Majski. Od 4 sierpnia 1941 r. twórca i dowódca Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, a po ewakuacji latem 1942 wojska i ludności cywilnej do Iranu - dowódca Armii Polskiej na Wschodzie (Irak, Palestyna) i 2 Korpusu Polskiego, którym dowodził w kampanii włoskiej (Bitwa o Monte Cassino). Od 2 października 1944 do 5 maja 1945 r. pełniący obowiązki (wobec wzięcia do niewoli gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego) Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych. Ostro skrytykował ustalenia konferencji w Jałcie.
Lata powojenne
Władysław Anders był zagorzałym antykomunistą. Odrzucił propozycję wstąpienia do Armii Czerwonej w stopniu komandarma. Ewakuował ludzi z ZSRR, gdy tylko było to możliwe. Za to został znienawidzony przez władze PRL. Był przywódcą politycznym emigracyjnych środowisk wojskowych i symbolem wolnej Polski dla całego podziemia niepodległościowego. Stracił polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989. Nie ustawał w działaniach dla ojczyzny. Od 1949 r. był przewodniczącym Skarbu Narodowego, od 1954 r. członkiem Rady Trzech. Jego żołnierze i wszyscy, których wyprowadził z ZSRR uważali go za wybawcę i męża opatrznościowego. Pochowany został, zgodnie z jego wolą wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino, we Włoszech. Swoje wspomnienia zawarł w książce pod tytułem Bez ostatniego rozdziału wspominanej przez Józefa Czapskiego w Z nieludzkiej ziemi.
Warto wiedzieć:
* Władze PRL szydziły z ludzi, którzy wierzyli, iż "gen. Władysław Anders wjedzie do ojczyzny na białym koniu". Do końca życia pozostał na emigracji.
* Zmarł dokładnie w 26. rocznicę bitwy pod Monte Cassino.
* Gen. Anders przyrzekł sobie (i dotrzymał słowa), że jeśli przetrwa pobyt w więzieniach, przejdzie z protestantyzmu na katolicyzm.
* Był miłośnikiem kawalerii i koni, co prezentował podczas wielu międzynarodowych zawodów.
* 20 grudnia 2006 r. polski Senat przyjął jednogłośnie uchwałę ustanawiającą rok 2007 rokiem generała Władysława Andersa.
Odznaczenia:
Władysław Anders został odznaczony m.in.: Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari, brytyjskim Orderem Łaźni, francuską Legią Honorową, amerykańskim Legion of Merit i Orderem Orła Białego (pośmiertnie, 1995).

źródło: NBP / Mennica Polska S.A. / Wikipedia