Złota moneta kolekcjonerska upamiętniająca Sybiraków - "zagubione pokolenia polskiego narodu".
Rewers monety przedstawia starszą kobietę z dziewczynką, opierające się o pień drzewa oraz fragment chaty z widocznym oknem. Z prawej strony napis SYBIRACY. Na awersie widać m.in. pnie drzew tajgi oraz wycięte z tła sylwetki głów dwóch osób.
"Ojczyzno nasza. Ziemio ukochana
W trzydziestym dziewiątym cała krwią zalana
Nie dość, że Polskę na wpół rozebrali
Jeszcze Polaków na Sybir wysłali...
... O Polsko nasza, Ziemio nasza święta
Gdzie twoje Syny, gdzie twoje orlęta
Dzisiaj w Sybirskie tajgi przyjechali
Czy kiedy ciebie będziem oglądali...
... Zima, śnieg straszny w lesie, ciężka praca
Głód i tęsknota ciężko nas przygniata
Tyfus okrutny wśród ludzi się szerzy
Co dzień to więcej pod sosnami leży..."
fragmenty
"Pieśni wygnańców z Ojczyzny"
Termin Sybiracy - wiąże się nierozerwalnie z terminem katorga (ros. Каторга, z greckiego κάτεργον keteirgon zmuszać), która rozumiana jest jako ciężka praca fizyczna, często ponad ludzkie siły. Katorga była często karą dla osób, represjonowanych z przyczyn politycznych w Rosji. Zgodnie z rosyjskim kodeksem karnym z 1847 roku, zesłanie i katorga były karami powszechnie wymierzanymi uczestnikom zrywów narodowościowych i wyzwoleńczych. Po dojściu do władzy bolszewików zesłanie i katorgę zastąpiły deportacja i łagry GUŁAG-u.
Katorgą nazywali Polacy też samo zesłanie na Sybir, praktykowane powszechnie w cesarstwie rosyjskim, któremu towarzyszyły zwykle nieludzkie warunki zarówno w czasie drogi do miejsca przeznaczenia jak i w wyznaczonym miejscu pobytu. Masowe zesłania na katorgę miały miejsce po większych zrywach narodowościowych, takich jak powstanie listopadowe czy styczniowe.
Jednym z bardziej znanych polskich zesłańców na Syberię był Benedykt Dybowski. Często za pierwszego polskiego zesłańca jest uważany biskup krakowski Kajetan Sołtyk aresztowany 13 października 1767, ale Polacy zsyłani byli wcześniej. Jednym z ostatnich był ks. Józef Świdnicki zwolniony z łagru w 1987, a sprawa powrotu Sybiraków dalej nie jest jednoznaczna.
Zesłani na katorgę to m. in:
* Aleksander Czekanowski,
* Jan Czerski,
* Benedykt Dybowski,
* Aleksander Albert Krajewski,
* Bronisław Piłsudski,
* Piotr Wysocki.
źródło: NBP / Mennica Polska S.A. / wikipedia
