Sklep internetowy: www.numizmatyczny.pl
50 rubli, ¯ubr, 2006
previous next contents

numizmatyka

Emitent: Narodowy Bank Republiki Bia³oru¶
Stan zachowania:
I (menniczy)

Najbardziej poszukiwana moneta z ca³ej serii.

Seria: "Parki Narodowe Bia³orusi"

Kraj: Republika Bia³oru¶
Emitent: Narodowy Bank Republiki Bia³oru¶
Producent: Mennica Polska S. A.

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nomina³: 50 rubli
Z³oto: Au 900
Stempel: lustrzany
¦rednica: 21,00mm
Waga: 8,0 g
Nak³ad limitowany: 3.000 szt.
Rok emisji: 2006

Z³ota moneta kolekcjonerska o popularnej tematyce dotycz±cej zwierz±t znajduje siê w oryginalnym kapslu. Etui pokazane na zdjêciu stanowi przyk³adow± dekoracjê - nie na sprzeda¿. W zestawie znajduje siê certyfikat po¶wiadczaj±cy autentyczno¶æ w jêzyku angielskim, wystawiony przez Mennicê Polsk± S.A.

Jest to bardzo trafna inwestycja. Atuty tej z³otej monety to przede wszystkim:
Warto zauwa¿yæ, ¿e monety krajów postradzieckich dosyæ szybko zyskuj± na swej warto¶ci i s± poszukiwane przez kolekcjonerów nie tylko w Polsce, gdzie obecnie s± trudno dostêpne, ale tak¿e na ca³ym ¶wiecie.

¯ubr (³ac. Bison bonasus) - ssak ³o¿yskowy z rodziny krêtorogich, rzêdu parzystokopytnych. Aktualnie populacja ¿ubrów na ¶wiecie liczy ok. 3400 osobników, z czego 630 ¿yje w Polsce na terenie Puszczy Bia³owieskiej, Puszczy Boreckiej, Puszczy Pilskiej, Puszczy Knyszyñskiej oraz w Bieszczadach (dalszych ok. 150 ¿ubrów znajduje siê w zamkniêtych hodowlach).
* ¿ubr nizinny (Bison bonasus bonasus) - przed I wojn± ¶wiatow± zamieszkiwa³ w stanie dzikim jedynie Puszczê Bia³owiesk±. W wyniku dzia³añ wojennych i k³usownictwa do roku 1918 nie dotrwa³ ¿aden osobnik tej populacji. Odtworzono j± dziêki osobnikom trzymanym w niewoli.
* ¿ubr kaukaski (górski) (Bison bonasus caucasicus) - mniejszy od ¿ubra nizinnego. Zamieszkiwa³ niegdy¶ Kaukaz. Ostatni osobnik pad³ w roku 1925. Obecnie trwaj± prace nad odtworzeniem podgatunku na podstawie ¿yj±cych mieszañców z ¿ubrem nizinnym. Do podgatunku zalicza siê osobniki fenotypowo odpowiadaj±ce cechom ¿ubra górskiego.
* ¿ubr wêgierski (Bison bonasus hungarorum) - ¿y³ na terenie po³udniowych Karpat i Siedmiogrodu. Wymar³ oko³o 1790 roku.
* ¿ubr stepowy (Bison bonasus priscus) - wystêpowa³ licznie na terenie Europy w dwóch falach: pó³ miliona lat temu oraz oko³o 150-100 tysiêcy lat temu. Móg³ mieæ oko³o dwóch metrów wysoko¶ci i trzech metrów d³ugo¶ci. Mia³ d³ugie rogi, niemal dwa razy d³u¿sze ni¿ ¿ubr nizinny.
* Bison bonasus schoetensacki - zbli¿ony wielko¶ci± do ¿ubra nizinnego i podobnie jak on preferowa³ ¶rodowisko le¶ne. Pojawi³ siê oko³o miliona lat temu i wygin±³ oko³o 150-100 tys. lat temu.


parki narodowe Bia³orusi - ¯ubr

Wielko¶æ ¿ubra:

samce - masa 500-1000 kg i wiêcej, wysoko¶æ w k³êbie 170-200 cm, samice - masa 350-500 kg, wysoko¶æ w k³êbie 160-190 cm.
Wygl±d ¿ubra:
g³owa ¿ubra jest stosunkowo du¿a i ciê¿ka o szerokim i wypuk³ym czole, oczy ma³e, krótkie rogi skierowane do góry i zagiête do ¶rodka. Szyja ¿ubra jest gruba, krótka z wyra¼nym podgardlem. Przód tu³owia wygl±da na bardzo potê¿ny na skutek silnie rozwiniêtego k³êbu i porastaj±cej go kasztanowo-brunatnej sier¶ci, która w zimie jest ciemniejsza ni¿ latem. Sier¶æ w dolnej czê¶ci g³owy, przodu i szyi jest d³uga, na g³owie, karku i k³êbie wystêpuje grzywa z³o¿ona z w³osów o¶cistych.
Po¿ywienie ¿ubra:
Pokarmem ¿ubra s± zio³a, trawy, li¶cie krzewów,p±ki i kora drzew (zw³aszcza brzóz). Doros³y ¿ubr zjada od 40 do 60 kg paszy na dobê. ¯erowanie zajmuje mu 50-80% czasu od wschodu do zachodu S³oñca.
Rozród ¿ubrów:
¯ubry s± zwierzêtami stadnymi. ¯yj± w stadach licz±cych 10-15 sztuk. Na czas rui (sierpieñ-wrzesieñ) ³±cz± siê w wiêksze stada licz±ce 30-40 sztuk. Dojrza³o¶æ fizyczn± uzyskuj± stosunkowo pó¼no, bo w wieku 8-9 lat (samce), 5-6 lat (samica). Ci±¿a u ¿ubra trwa 265 dni, matka opiekuje siê potomkiem do skoñczenia przez niego 2 roku ¿ycia. M³ode po przyj¶ciu na ¶wiat wa¿± od 16 do 35 kg.
Wystêpowanie ¿ubrów:
Lasy mieszane z podmok³ymi polanami. Na ¶wiecie ¿yje obecnie oko³o 3 tys. ¿ubrów, z czego 1200 nale¿y do linii bia³owiesko-nizinnej. W Polsce ¿yje oko³o 800 ¿ubrów, z czego 169 mieszkaj±cych w Bieszczadach to ¿ubry bia³owiesko-kaukaskie, reszta to ¿ubry bia³owiesko-nizinne. Prawie po³owa polskich ¿ubrów zamieszkuje w Puszczy Bia³owieskiej. Poza tym ¿ubry mo¿na spotkaæ w Puszczy Boreckiej - 72 sztuki, w Puszczy Knyszyñskiej - 26 sztuk, nadle¶nictwie Wa³cz - 28 sztuk. W zamkniêtych hodowlach w Polsce ¿yje 150 ¿ubrów, z czego 33 w ogrodach zoologicznych. ¯ubr zosta³ opisany naukowo przez Karola Linneusza jako Bos bonasus. Obecnie klasyfikowany jest w rodzaju Bison razem z pó³nocnoamerykañskim bizonem (Bison bison). Wystêpuje w Polsce, Litwie, Ukrainie, Rosji i Bia³orusi.


Bia³oru¶ (bia³. Беларусь, Republika Bia³orusi - Рэспубліка Беларусь) - pañstwo w Europie Wschodniej, które og³osi³o niepodleg³o¶æ w 1991 roku.
Informacje ogólne
Bia³oru¶, Republika Bia³oru¶, Bie³aru¶, Respublika Bie³aru¶, pañstwo we wschodniej Europie, bez dostêpu do morza. Na pó³nocy graniczy z Litw± (502 km) i £otw± (141 km), na wschodzie z Rosj± (959 km), na po³udniu z Ukrain± (981 km) oraz na zachodzie z Polsk± (605 km). Powierzchnia 207,6 tys. km2. 10,366,7 tys. mieszkañców (2000). ¦rednia gêsto¶æ zaludnienia: 49 osób/km2. Najgê¶ciej zaludniona jest ¶rodkowa czê¶æ kraju (60 osób/km2, najs³abiej Polesie (25 osób/km2). Stolica: Miñsk (1,68 mln, 1997). G³ówne miasta (1991): Homel (501 tys.), Witebsk (356 tys.), Mohylew (368 tys.), Grodno (303 tys.), Brze¶æ (295 tys.). Ludno¶æ miejska stanowi 45%. Podzia³ administracyjny: 6 obwodów. Jêzyk urzêdowy: bia³oruski i rosyjski. Sk³ad etniczny: Bia³orusini (77,9%), Rosjanie (13,2%), Polacy (4,1%), Ukraiñcy (2,9%), ¯ydzi (1,9%). Wyznania: prawos³awni 60%, katolicy 8%, niewierz±cy 30%. Jednostka monetarna: 1 rubel bia³oruski. Analfabetyzm siêga 2%. Przyrost naturalny: -4,69% (2000), jeden z najni¿szych na ¶wiecie. ¦rednia d³ugo¶æ ¿ycia: mê¿czy¼ni 61 lat, kobiety 74,4 lata. Bia³oru¶ graniczy od zachodu z Polsk± i Litw±, od po³udnia z Ukrain±, od wschodu z Rosj± i z £otw± od pó³nocy. Bez dostêpu do morza. * Ca³kowita granica l±dowa: 2 969 km * D³ugo¶æ granic z s±siaduj±cymi pañstwami: £otwa 143 km, Litwa 462 km, Polska 399 km, Rosja 990 km, Ukraina 975 km * Najwy¿szy punkt: Góra Dzier¿yñskiego (¦wiêta Góra) 346 m n.p.m * Najni¿szy punkt: Niemen 90 m n.p.m Najwiêksze miasta: Miñsk (stolica) - 1,8 mln mieszkañców, Homel, Grodno, Witebsk, Mohylew, Bobrujsk, Brze¶æ nad Bugiem, Baranowicze, Borysów, Piñsk, Orsza, Nowopo³ock, Mozyrz, Lida, Mo³odeczno.
Warunki naturalne
Powierzchnia nizinna z rze¼b± polodowcow±. Znaczna czê¶æ Bia³orusi po³o¿ona jest w zachodniej czê¶ci Niziny Wschodnioeuropejskiej, 70% powierzchni poni¿ej 200 m n.p.m. Na pó³nocy wy¿yny morenowe (Wy¿yna Bia³oruska) przechodz±ca w Pojezierze Wileñskiej. Na po³udniu, ok. 20% powierzchni kraju zajmuj± rozleg³e tereny bagienne i torfowiska (Polesie). Najwy¿szy szczyt kraju: Dier¿yñski 346 m n.p.m. na Wzniesieniach Miñskich.
Klimat
Klimat umiarkowanie ciep³y. ¶rednia temperatura w styczniu od -8° do -4°C, natomiast w lipcu 17-19°C. ¦rednie roczne sumy opadów od 550 do 700 mm, przewaga opadów latem. ¦rednia temperatura powietrza i ¶rednia suma opadów w stolicy kraju wynosz±: w styczniu -6°C i 40 mm, w lipcu 17°C i 90 mm.
Rzeki i jeziora
Gêsta sieæ rzeczna, wiêkszo¶æ ¿eglowna oraz wykorzystywana do sp³ywu drewna. G³ówne rzeki: Prypeæ, Dniepr, D¼wina, Niemen, Berezyna, So¿em, Jasio³da, Willa. Ponad 10 tys. jezior polodowcowych: Narocz (80 km2), O¶wiejskie, Dry¶wiaty. Najwiêcej jezior na Pojezierzu Bras³awskim.
Flora i fauna
Ponad 30% powierzchni kraju zajmuj± bagna i torfowiska. Naturaln± szatê ro¶linn± kraju stanowi± lasy mieszane, na pó³nocy brzozowe, sosnowe i jod³owe, na po³udniu dêbowe, jesionowe, klonowe, grabowe, olszynowe, osikowe i bukowe, pokrywaj±ce 30% oraz ro¶linno¶æ bagienna i torfowiskowa. Najwiêksze zbiorowiska le¶ne tworz± puszcze: Grodzieñsk±, Nalibock± i Bia³owiesk±, rozci±gaj±ce siê wzd³u¿ granicy z Polsk±. ¦wiat zwierzêcy reprezentuj±: ³osie, dziki, bobry, ¿ubry, jenoty. Du¿e zanieczyszczenie ¶rodowiska po awarii elektrowni w Czernobylu na Ukrainie.
Historia
Pierwsi mieszkañcy pojawili siê na terenach Bia³orusi sto tysiêcy lat temu. W IX wieku powsta³y ksiêstwa wschodnios³owiañskie m.in. po³ockie, turowskie, piñskie i smoleñskie. W X wieku rozpoczê³a siê chrystianizacja S³owian wschodnich, zakoñczona dopiero w XV-XVI wieku. Ludno¶æ wschodniows³owiañska mówi±ca jêzykiem rusiñskim stanowi³a wiêkszo¶æ w Wielkim Ksiêstwie Litewskim. Na pañstwo Witolda sk³ada³a siê Ru¶ Bia³a i Czarna, jak równie¿ Zaleska. Trzeba dodaæ, ¿e jêzyk starobia³oruski by³ w okresie panowania Giedyminowiców jêzykiem pañstwowym, zanim wyparty zosta³ przez jêzyk polski (oficjalnie w 1696 roku) W konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów tereny bia³oruskie przesz³y pod w³adanie Rosji. T³umiono wówczas wszelkie oznaki niezale¿no¶ci Bia³orusinów - zaczynaj±c od jêzyka, poprzez likwidacjê unii brzeskiej na terenach wcielonych do Cesarstwa a¿ po odbieranie maj±tków szlachcie bia³oruskiej. Bia³orusini wziêli udzia³ w polskich powstaniach: listopadowym i styczniowym. G³ówni dzia³acze polityczni tacy jak Konstanty Kalinowski (bia³. Kastu¶ Kalinouski) i Sierakowski opowiadali siê za wskrzeszeniem unii polsko-litewskiej z autonomi± Bia³orusi w jej ramach. Za dzia³alno¶æ patriotyczn± spotyka³y ich represje ze strony carów (m.in. Kastu¶ Kalinouski zosta³ powieszony w 1864). Koniec XIX wieku i pocz±tek XX to okres, w którym kszta³tuje siê elita kulturalna i polityczna rozpowszechniaj±ca ideê narodu bia³oruskiego. W roku 1902 Wac³aw Iwanowski powo³uje Bia³orusk± Partiê Rewolucyjn±, a rok pó¼niej bracia Iwan i Anton £uckiewiczowie powo³uj± Bia³orusk± Rewolucyjn± Hromadê. Pierwsza legalna gazeta bia³oruska pod nazw± Nasza Dola wychodzi 1 wrze¶nia 1906 i jest nieoficjalnym pismem BSH. 25 marca 1918 Bia³oru¶ w wyniku pokoju w Brze¶ciu i porozumienia z pañstwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) og³osi³a niezale¿no¶æ - powsta³o wówczas pañstwo bia³oruskie pod nazw± Bia³oruska Republika Ludowa. 27 lutego 1919 powo³ana zosta³a sowiecka Litewsko-Bia³oruska Republika Rad, która upad³a 1 wrze¶nia 1919. 23 lutego 1920 w Rydze przedstawiciele Polski i Bia³orusi podpisali umowê o charakterze konwencji wojskowej mówi±cej o wspólnej walce z bolszewikami Wojska Polskiego i Bia³oruskiej Armii Narodowej (któr± dowodzi³ gen. Stanis³aw Bu³ak-Ba³achowicz). Na mocy pokoju ryskiego tereny Bia³orusi podzielone zosta³y miêdzy Polskê a Rosjê. G³ównym o¶rodkiem kulturalnym inteligencji bia³oruskiej sta³o siê Wilno oraz w niewielkim stopniu Bia³ystok. Po sowieckiej stronie kordonu utworzono Bia³orusk± Republikê Radzieck± (BSRR) ograniczon± terytorialnie do Miñska i okolic. W wyniku agresji radzieckiej na Polskê 17 wrze¶nia 1939 do Bia³oruskiej SRR przy³±czono wschodni± czê¶æ Mazowsza, Podlasie, Grodno i Polesie. W latach 1941-44 Bia³oru¶ by³a okupowana przez wojska niemieckie. Dla zwiêkszenia si³y ZSRR w ONZ (oficjalnie w uznaniu zas³ug Bia³orusinów w czasie II wojny ¶wiatowej) przyznano BSRR miejsce w ONZ, obok USRR. 26 kwietnia 1986 w wyniku wybuchu jednego z reaktorów j±drowych w elektrowni w Czarnobylu na Ukrainie powa¿nie ska¿ona zosta³a znaczna czê¶æ Bia³orusi. Deklaracja suwerenno¶ci zosta³a uchwalona przez Radê Najwy¿sz± 27 lipca 1990, lecz pe³na niepodleg³o¶æ Republiki Bia³oru¶ nast±pi³a po rozwi±zaniu ZSRR, gdy w grudniu 1991 w bia³oruskiej rezydencji rz±dowej Wiskuli podpisano tzw. uk³ad bia³owieski. System polityczny Bia³orusi po 1994 przerodzi³ siê w republikê prezydenck±, z wyra¼nymi cechami pañstwa autorytarnego. Prezydentem niezmiennie pozostaje Alaksandar £ukaszenka, który oskar¿any jest przez spo³eczno¶æ miêdzynarodow± o ³amanie praw cz³owieka. Jednak stosunki z Rosj± uleg³y och³odzeniu po zakrêceniu Bia³orusi dop³ywu rosyjskiej ropy naftowej.
Symbole historyczne
Bia³o-czerwono-bia³a flaga oraz god³o - Pogoñ (bia³. Пагоня) to symbole, które by³y u¿ywane przez Bia³orusk± Republikê Ludow± oraz od momentu uzyskania niepodleg³o¶ci w 1991 do kontrowersyjnego referendum w sprawie symboli narodowych (niezale¿ni obserwatorzy stwierdzili, ¿e referendum nie spe³nia³o standardów demokratycznych) w 1995. God³o nawi±zuje do herbu Pogoni - historycznego dla Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego, obejmuj±cego swoim terytorium m.in. dzisiejsz± Bia³oru¶. St±d podobieñstwo do Pogoni - God³a Litwy (lit. Vytis).
Kultura
Kultura bia³oruska nie mo¿e siê swobodnie rozwijaæ w granicach kraju. Prezydent skutecznie dusi w zarodku wszelkie ogniska wolnomy¶licieli, w których rozwin±æ mo¿e siê dzia³alno¶æ opozycyjna m.in. zamkniêto Uniwersytet Humanistyczny oraz inne szko³y, gdzie jêzykiem wyk³adowym by³ bia³oruski. Media s± w wiêkszo¶ci upañstwowione i propaguj± kulturê "poprawn± politycznie". To w Polsce najprê¿niej dzia³aj± organizacje pronarodowe. W Bia³ymstoku znajduje siê rozg³o¶nia radiowa, która nadaje audycje dostêpne na Bia³orusi. Nieopodal (w Gródku) co roku z inicjatywy BAS-u na uroczysku Boryk odbywa siê Festiwal Muzyki M³odej Bia³orusi "Basowiszcza", gdzie m³odzi muzycy wprost ze sceny maj± mo¿liwo¶æ wykrzyczenia gniewu i hase³ nawo³uj±cych do walki z re¿imem. Legend± muzyki bia³oruskiej jest NRM (dobrze znany tak¿e w Polsce-liczne koncerty, wspó³praca z Pid¿am± Porno), równie du¿± popularno¶ci± ciesz± siê takie zespo³y jak: Gods Tower, Rasta, St.Mir, Indiga, ¦ciana, BN, Krama, ¯yhimont Vaza, Ulis, IQ 48, Neuro Dubel i inni. Znanym "zakazanym" wykonawc± jest te¿ Zmicier Wajciuszkiewicz.
¼ród³o: wikipedia - wolna encyklopedia

previous next contents

Valid HTML 4.0!