Koronowani Królowie Polski - Ludwik Węgierski (1370-1382)

Projekt nawiązuje do serii monet „Poczet Królów i Książąt Polski” emitowanej przez NBP w latach 1979-2005. W tym czasie wybito w Mennicy monety poświęcone 23 królom i książętom. Inspiracją były rysunki Jana Matejki. Nie wszystkie portrety władców opracowane przez słynnego malarza zostały wyemitowane.

Biorąc pod uwagę opinię kręgów numizmatycznych Mennica Polska pragnie przedstawić Państwu pozostałe wizerunki koronowanych głów. Projekty do serii wykonują ci sami artyści, którzy projektowali wcześniejsze monety. Przy tłoczeniu powtarzane są także zasady i średnice obowiązujące przy produkcji monet kolekcjonerskich.

Na awersach umieszczone są popiersia i półpostaci władcy, po drugiej stronie znajdują się historyczny herb i łaciński zapis imienia oraz tytulatury królewskiej. Stanowi to nawiązanie do oryginalnych monet Polski Królewskiej.

Jako czwartą w proponowanej przez nas serii „Koronowani królowie Polski” prezentujemy postać króla Ludwika Węgierskiego.

Ludwik I Wielki (węg. Lajos I Nagy) urodził się dniu 5 marca 1326 r. w Wyszehradzie, zmarł 10 września 1382 r. w Trnawie. Był królem Węgier w latach 1342-1382 oraz królem Polski (jako Ludwik Węgierski) w latach 1370-1382.

Ludwik pochodził z rodu Andegawenów d'Anjou (gałąź Kapetyngów) - dynastii rządzącej Węgrami od 1308 do 1382 r. Jego ojcem był król Węgier - Karol Robert, a matką - Elżbieta Łokietkówna, córka Władysława I Łokietka i siostra Kazimierza III Wielkiego. Elżbieta była głównym doradcą Ludwika, a jej pozycja na Węgrzech była bardzo silna.

Pierwszym krokiem w polityce Ludwika była próba opanowania Neapolu w latach 1343-1344. Po niepowodzeniu działań dyplomatycznych, król podjął dwie wyprawy wojenne w latach 1347/1348 i w 1350 r. Udało mu się opanować kraj, ale nie zdołał się w nim utrzymać. Ostatecznie więc tron przypadł Karolowi z Durazzo, kuzynowi Ludwika. Lata 1351-1352 przyniosły z kolei zaangażowanie się Ludwika w sprawy Rusi halicko-włodzimierskiej. Pomógł on królowi Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu jej i przyłączeniu do Polski, przy czym zastrzegł sobie prawo jej wykupu w razie gdyby po Kazimierzu dziedziczył by jego legalny potomek. Było to związane z planami dynastycznymi obu królów. Na mocy szeregu postanowień Ludwik i jego męscy potomkowie zyskiwali prawa do tronu polskiego po śmierci Kazimierza, gdyby ten nie miał męskiego potomka.

W dniu 24 stycznia 1355 roku wydano też w tej sprawie tzw. akt budziński, na mocy którego możnowładztwo małopolskie potwierdziło prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje. Zapewniwszy sobie prawa sukcesyjne w Polsce Ludwik powrócił do aktywnej polityki na Bałkanach i jeszcze w grudniu tego samego roku (1355) zhołdował Serbię, część Bułgarii oraz na pewien czas również Bośnię. Po wojnach z Republiką Wenecką Ludwik opanował także Dalmację z Dubrownikiem i wzmacniał swą pozycję na Adriatyku.

Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370 r.), Ludwik przybył do Krakowa i w dniu 17 listopada 1370 r. w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski. Zawiązano więc wówczas unię personalną pomiędzy oboma królestwami. Po objeździe kraju wrócił on na Węgry a władzę powierzył regentom (m.in. Elżbiecie Łokietkównej i Sędziwojowi Pałuce). Jako król Polski Ludwik w 1372 roku zrzekł się praw do Śląska, co zapewniło mu dobre stosunki z Czechami.

W dniu 17 września 1374 roku wydał on dla szlachty polskiej przywilej koszycki. Na jego mocy w Polsce dziedziczyć mogła jedna z jego córek, a szlachta zwolniona została m.in. z podatku gruntowego poza 2 groszami z łana. W 1381 roku przywilej ów został rozszerzony również na duchowieństwo (przy poradlnym wynoszącym 4 grosze z łana).

Ludwik Węgierski zmarł w Trnawie w nocy z 10 na 11 września 1382 r. Pochowany został w Białogrodzie na Węgrzech. Na Węgrzech Ludwik otrzymał przydomek "Wielki" i uchodzi za jednego z najwybitniejszych władców tego kraju. W polityce wewnętrznej doprowadził do zrównania w prawach magnatów i szlachty węgierskiej za pomocą tzw. decretum unicum wydanego w dniu 11 grudnia 1351 roku. Założył też uniwersytet w Pecsu. W Polsce nie cieszył się nigdy zbytnią popularnością, ale doprowadził m.in. do rozwoju handlu i zapobiegł rozpadowi królestwa.

źródło: Mennica Polska / Wikipedia