Bursztyn - określany
także jako Jantar, Złoto Północy, Złoto Bałtyku, Dobry
Kamień, Święty Kamień, Amber, Elektrum - to budząca zachwyt kopalna
żywica sprzed 40 mln lat, niezwykła i tajemnicza, posiadająca
dobroczynne właściwości, które doceniono już w wiekach
średnich. Ta kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach
żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców, występuje
aż w około 60 gatunkach.
Bursztyn znany był od
dawna:
- Grecy nazywali ten kamień elektron, co oznacza świecący i
błyszczący,
- Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia,
albowiem
według legendy złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego
drapieżnika,
- succinum
to łacińska nazwa bursztynu używana w farmacji, powstała od
łac. succus
(sok),
- sukcynit - nazwa geologiczna, pochodzi od succinum (sok,
żywica drzewna),
- Egipcjanie nazywali bursztyn sokal,
- Arabowie nazywali
bursztyn anbar,
ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry,
- Persowie nazywali kamień karuba
- złoty rabuś,
- Włosi - ambra
gialla,
- zaś Szwedzi - raf,
co oznacza znaczy chwytać,
- słowiańska nazwa jantar została przejęta od
Litwinów, a ta
od fenickiej nazwy jainitar - żywica morska.
Magiczna moc lecznicza i płynąca z niego pozytywna energia zawdzięczana
jest jonom ujemnym, które m.in. pobudzają system nerwowy
oraz łagodzą stany reumatyczne, zapalne. W ezoteryce elektryczne
właściwości bursztynu przyciągają do człowieka większe ilości siły
życiowej i równoważy ciało eteryczne. Miał on też wpływać
pozytywnie na rozwój zdolności paranormalnych.
W medycynie ludowej dym bursztynowych kadzidełek zabijał bakterie, a
noszone na szyi korale zapobiegały bólom gardła i głowy oraz
wzmacniały tarczycę. Ogrzane grudki bursztynu stosowało się do
wyciągania z oczu ciał obcych (muszek, pyłków). Utłuczony
proszek zażywano jak tabakę, co miało oczyścić zatoki i pozbyć się
kataru. Współczesna litoterapia stosuje bursztyn jako
nalewkę w leczeniu chorób tarczycy, gardła, przy chrypce i
reumatyzmie.
Bursztyn bałtycki (sukcynit,
„bałtyckie złoto”) to odmiana bursztynu, substancja
organiczna, żywica kopalna, która powstała w warunkach
naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat; pochodzi z
utworów trzeciorzędowych (od eocenu po miocen dolny).
Ciekawostki na temat
bursztynu bałtyckiego:
- jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera dużo
(od 3-8%)
kwasu bursztynowego, najwięcej w korze, swojej zewnętrznej warstwie,
- wyjątek stanowi znajdowany w okolicach Gdańska gedanit,
- w dotyku jest ciepły, a ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie,
- w słonej wodzie pływa, zaś w słodkiej tonie,
- ma zdolność do uzyskiwania ładunku elektrycznego,
- przy potarciu ładuje się ujemnie, korzystnie dla człowieka,
- pali się jasnym płomieniem,
- łatwo poddaje się obróbce,
- zmienia się pod wpływem działania światła,
- gwałtownie podgrzany pęka,
- temperatura mięknienia bursztynu to około 150°C,
- topi się on przy temperaturze 350°C,
- poddaje się barwieniu przy pomocy substancji organicznych,
a także
syntetycznych,
- można go poddawać termicznemu procesowi klarowania oraz
barwienia, a
także prasowania.
Znaczenie bursztynu:
- niekiedy zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i
wyjątkowo
atrakcyjne dla kolekcjonerów inkluzje, często doskonale
zachowanych organizmów zwierzęcych i roślinnych,
- bursztyn bałtycki od najdawniejszych czasów był
używany
jako kamień ozdobny i leczniczy, ozdoby i amulety wyrabiano z niego już
w paleolicie,
- handlowano nim w całej Europie,
- niezwykłym powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim,
wyprawy po
niego były organizowane od V w. p.n.e. i wiodły tzw. szlakiem
bursztynowym od Adriatyku do wybrzeży Morza Bałtyckiego,
- fascynujący od lat bursztyn wykorzystywany jest w sztuce i
rzemiośle,
ciągle należy do wysoko cenionych kamieni ozdobnych, wykonuje się
bowiem z niego przedmioty użytkowe i ozdobne oraz biżuterię, często o
dużej wartości artystycznej,
- ceniony już w średniowieczu, przez Greków i
Rzymian, za
walory
dekoracyjne, stanowi źródło inspiracji jubilerskich do dnia
dzisiejszego, obecnie wyroby z bursztynu, są najbardziej pożądaną
pamiątką z pobytu w Polsce,
- najbardziej znanym dziełem jest Bursztynowa komnata,
która
zaginęła bez wieści podczas II wojny światowej,
- jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym,
farmaceutycznym i
medycynie,
- największa znana bryła ważąca 9,75 kg została znaleziona w
1860 r. w
okolicach Kamienia Pomorskiego, obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum
Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie,
- najciekawsze kolekcje można podziwiać w Muzeum Ziemi PAN w
Warszawie
i Muzeum Zamkowym w Malborku.
Szlak bursztynowy - w szerszym znaczeniu - to określenie
powiązań handlowych pomiędzy europejskimi krajami basenu Morza
Śródziemnego, a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu
Bałtyku. Natomiast w znaczeniu węższym - szlak bursztynowy oznacza
przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn, nasilonych od I w.
naszej ery.
Współczesny Szlak Bursztynowy - Amber Route - to
podróż przez
wielowiekową tradycję, która na Pomorzu odcisnęła
swój ślad, gdzie
bursztyn ma szczególną wartość, stanowiąc dumę
mieszkańców,
rzemieślników, czy bursztynników.
Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w
której pośrednikami byli Celtowie. Pierwsze zorganizowane
wyprawy po elektron odbywały się w V w. p.n.e.. Nie docierały one
jednak do wybrzeży Bałtyku, dokonując transakcji z celtyckimi
pośrednikami.
Dopiero po podboju terenów nad środkowym Dunajem, Rzymianie
rozwinęli od I wieku n.e. handel bursztynem na dużą skalę, organizując
kilkoma drogami wyprawy z Panonii nad Bałtyk, szczególnie do
Sambii. Szczytowy rozwój tego handlu przypada na III w. a od
połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała. Głównym ośrodkiem
handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była
Akwileja.
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Wiadomo
jedynie, że wiódł początkowo przez Bramę Morawską, następnie
skręcał na północ i przez Śląsk oraz Kujawy z brodem przez
Wisłę w Otłoczynie koło Torunia prowadził nad Bałtyk. Jego przebieg
prawie dokładnie pokrywa się z dzisiejszą budowaną autostradą A1.
Jego warianty są rekonstruowane na podstawie wzmianek starożytnych
pisarzy, ale głównie poprzez wyniki badań archeologicznych.
Szlak znaczą znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika
rzymska (terra sigillata) i skarby bursztynu. Na szlaku leżał z
pewnością dzisiejszy Wrocław. Na terenie jego osiedla Partynice
znaleziono w XIX w. duży skarb bursztynu pochodzący z I w. naszej ery,
ważący około 500 kilogramów. Chociaż jak to w takich
wypadkach bywa, niektórzy mówią o 2 750 kg.
Z dużym prawdopodobieństwem można zaryzykować twierdzenie, że
główna nitka szlaku, poczynając od przełomu tysiącleci
biegła z Wiednia (Vindobony) przez Brno, Kłodzko, Wrocław, Kalisz,
Toruń, Świecie.
