Sklep internetowy: www.numizmatyczny.pl
previous next contents

numizmatyka
10 zł, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy - 20 lat, 2012

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel:
lustrzany
Wymiary:
28,7 mm x 30,00 mm
Kształt: serce
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
60.000 szt.
Cena emisyjna NBP:105 zł
Projekt monety: Urszula Walerzak
Data emisji monet: 5.01.2012 r.
W zestawie: srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, folder emisyjny
 

Po raz pierwszy w historii polskiej numizmatyki Mennica Polska wybiła monety w kształcie serca.

Są to srebrne dziesięciozłotówki zaprojektowane dla uświetnienia 20 lat charytatywnej działalności Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy (WOŚP).

Te niezwykłe, zaawansowane technologicznie monety zaprojektowała utalentowana artystka - Urszula Walerzak.

"Jeżeli mówimy o monetach i mówimy, że są ładne, to te są po prostu piękne. Jest to nasze serce..."
                                                                                                                                                                        Jurek Owsiak

  • Awers: po lewej stronie monety, mającej stylizowany kształt serca, od dołu ku górze, stylizowany wizerunek klawiatury fortepianu. Nad nim, po prawej stronie, wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Po bokach orła napis: 10-zł. Od góry, od lewej strony, a następnie wzdłuż prawej krawędzi monety, na wyodrębnionej płaszczyźnie, napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA 2012. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: MW.

  • Rewers: stylizowany wizerunek gitary, której górną część gryfu tworzą stylizowane wizerunki serduszek. Po lewej stronie gryfu gitary napis: 20, a po prawej napis: Lat. W otoku, na wyodrębnionej płaszczyźnie, napis: WIELKA ORKIESTRA ŚWIĄTECZNEJ POMOCY.

Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy w 2012 r. zagrała na całym świecie po raz dwudziesty.

Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy jest największą pozarządową organizacją charytatywną w Polsce, która ratuje życie wyposażając publiczne szpitale dziecięce w wysoce specjalistyczny, nowoczesny sprzęt medyczny.

Fundacja WOŚP kupuje sprzęt dla oddziałów kardiochirurgicznych, neonatologicznych, onkologicznych, nefrologicznych, a także oddziałów dzieci młodszych i intensywnej terapii.

Od 20 lat priorytetem w działaniach Fundacji jest pomoc najmłodszym - noworodkom i to dla nich zorganizowana zostanie zbiórka pieniędzy podczas jubileuszowego 20 Finału.

8 stycznia 2012 roku WOŚP jak zwykle zagrała z pompą, a tematem przewodnim były:
  • „Zdrowa mama, zdrowy wcześniak, zdrowe dziecko,
czyli zakup najnowocześniejszych urządzeń do ratowania życia wcześniaków oraz pomp insulinowych dla kobiet ciężarnych z cukrzycą!”.

*****

WOŚP,
czyli Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy


● Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy powstała w Warszawie 2 marca 1993 r.

Jest to najaktywniejsza i ciesząca się największym zaufaniem społecznym organizacja pozarządowa w Polsce.

Pomysłodawcą, inicjatorem i Prezesem Zarządu Orkiestry jest Jurek Owsiak.

● W styczniu każdego roku Fundacja organizuje jednodniową, ogólnopolską zbiórkę pieniędzy na zakup sprzętu medycznego dla polskich szpitali. Dzień ten, nazwany Finałem Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, jest jak wielkie, narodowe święto.

Telewizja publiczna transmituje na żywo przebieg kwesty, w całym kraju odbywają się setki koncertów, zabaw, a na ulicach miast, miasteczek i wsi w całej Polsce pojawia się 120 tysięcy wolontariuszy.

Finał odbywa się także w wielu krajach świata, w których żyją Polacy.

Zbiórki na rzecz Orkiestry odbywały się m.in. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Serbii, USA, Kanadzie, Grecji, Iraku czy Meksyku.

● Dzięki osiemnastu finałom Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy zebrała i wydała na sprzęt medyczny ponad 110 milionów dolarów amerykańskich! Dzięki 19. Finałowi WOŚP udało nam się już przygotować i przeprowadzić dwa konkursy ofert, w czasie których zakupiliśmy kilkaset kolejnych urządzeń.

Aparatura medyczna zakupiona przez Fundację znajduje się we wszystkich polskich szpitalach i oddziałach dziecięcych. Jest to sprzęt najnowszej myśli technicznej.

● 20. Finał WOŚP odbędzie się pod hasłem: Gramy z pompą! Zdrowa mama, zdrowy wcześniak, zdrowe dziecko, czyli na zakup najnowocześniejszych urządzeń dla ratowania życia wcześniaków oraz pomp insulinowych dla kobiet ciężarnych z cukrzycą.

Swoją działalność zaczynaliśmy od ratowania życia noworodków chorych na serce. Po 20 latach nadal priorytetem w naszych działaniach jest noworodek.

W tym roku skoncentrujemy się nad opieką medyczną nad wcześniakiem, ale także pochylimy się nad zdrowiem chorej na cukrzycę mamy w ciąży, nad którą roztaczamy już od kilku lat opiekę związaną z zagrożeniami, jakie niesie ta choroba.

● Fundacja prowadzi i w pełni finansuje sześć całorocznych ogólnopolskich programów medycznych, które uzyskały szerokie uznanie wśród światowych specjalistów medycyny dziecięcej:
  • Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków;
  • Program Leczenia i Zapobiegania Retinopatii Wcześniaków;
  • Program Nieinwazyjnego Wspomagania Oddychania u Noworodków - Infant Flow;
  • Program Leczenia Dzieci Osobistymi Pompami Insulinowymi;
  • Program Leczenia Osobistymi Pompami Insulinowymi Kobiet w Ciąży;
  • Narodowy Program Wczesnej Diagnostyki Onkologicznej Dzieci.
● Od 2001 r. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy bardzo aktywnie angażuje się w popularyzację wiedzy i umiejętności udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Fundacja utworzyła ośrodek szkoleniowy - Centrum Wolontariatu Szadowo-Młyn, będący bazą organizowanych regularnie szkoleń w zakresie pierwszej pomocy, oraz wszelkich działań związanych z popularyzacją tej wiedzy.

Organizowane przez Wielką Orkiestrę kursy ukończyło blisko 6 tysięcy osób, które następnie aktywnie angażowały się w najróżniejsze przedsięwzięcia Fundacji, będąc  wolontariuszami Pokojowego Patrolu WOŚP.

W 2005 r. Fundacja podjęła współpracę z Amerykańskim Stowarzyszeniem Serca (AHA - American Heart Association), Centrum Szkolenia Szadowo-Młyn stało się oficjalnym ośrodkiem szkoleniowym AHA w Polsce.

● W 2006 r. Fundacja uruchomiła absolutnie nowatorski i pierwszy w świecie program edukacyjny „Ratujemy i Uczymy Ratować”, skierowany do najmłodszych dzieci. Jego istotą jest szkolenie nauczycieli ze wszystkich szkół podstawowych w Polsce w zakresie zasad pierwszej pomocy, aby poprzez nauczycieli dotrzeć z tą wiedzą do dzieci.

Do tej pory przeszkoliliśmy 22 752 nauczycieli z 11 736 szkół. Programem objętych jest ponad milion dzieci. Polska może stać się pierwszym krajem, w którym nauka pierwszej pomocy będzie powszechnym elementem nauczania w szkołach podstawowych.

Fundacja nie tylko szkoli personel szkół, ale także przekazuje wszelkie materiały dydaktyczne - m.in. podręczniki dla nauczycieli i dla dzieci, płyty DVD, oraz manekiny do ćwiczeń.

● W połowie wakacji Fundacja WOŚP organizuje wielki letni festiwal „Przystanek Woodstock”. Jego ideą jest podziękowanie za ogromne zaangażowanie wszystkim wolontariuszom i młodzieży wspierającej Orkiestrę.

Festiwal ten to dwa dni niebiletowanej zabawy dla kilkuset tysięcy osób pod hasłem: „Miłość, Przyjaźń, Muzyka”. Przystanek Woodstock stał się największym festiwalem rockowym open-air w Europie. Swoją niepowtarzalną atmosferą, oraz dzięki doskonałej organizacji, przyciąga fanów muzyki rockowej z całej Europy.

W pełni przyjmują oni najważniejsze hasła tego spotkania - „Stop przemocy! Stop narkotykom!”, jednocząc się we wzajemnej przyjaźni na te dwa dni rock’n’rollowej zabawy.

autor: Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, źródło: folder emisyjny

źródło: NBP / Mennica Polska

10 zł, 85. rocznica powołania Policji, 2004

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Stop:
925/1000 Ag
Stempel:
lustrzany z tampodrukiem
Średnica:
32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
61.000 szt.
Cena emisyjna NBP:
53 zł
Data emisji monet:
21.07.2004 r.

Wyprzedaż - ostatnie sztuki z patyną - cena emisyjna.

Policjanci
- stróże prawa, którzy na co dzień podczas trudnej i odpowiedzialnej służby narażają swoje życie i zdrowie.

Rocznicę ich święta upamiętniono na srebrnej monecie kolekcjonerskiej.


Policja - umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia.

Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze. Policja jest fundamentem stabilnego i bezpiecznego państwa, jednak czasami bywa również skutecznym narzędziem w rękach władzy, stosowanym do narzucania społeczeństwu swej woli i tłumienia protestów. Utrzymywanie policji może być zastrzeżone wyłącznie dla państwa, jak obecnie w Polsce, może jednak należeć również do jednostek samorządu terytorialnego, jak w Wielkiej Brytanii i w USA.

Dane statystyczne dotyczące Policji
W Polsce policja liczy około 100 tysięcy osób, z czego 58 % służy (funkcjonariusze) i pracuje (pracownicy cywilni) w pionie prewencji, 34 % w kryminalnym, a pozostałe 8 % w działach pomocniczych. Wiekowo wśród polskich funkcjonariuszy przeważa grupa 30-40-latków (44 %), dalej plasują się 40-50-latkowie (25 %) i 25-30-latkowie (21 %), policjanci w wieku poniżej 25 i powyżej 50 lat stanowią 5 % stanu. Większość policjantów ma wykształcenie średnie (72 %), wyższe ma 27 %, a podstawowe i zawodowe jedynie 1 %.

Organizacja Policji
Policja składa się z następujących służb: * kryminalnej, * prewencyjnej (w tym oddziałów prewencji i pododdziałów antyterrorystycznych), * wspomagającej. Ponadto w ramach struktur policyjnych funkcjonuje: * lotnictwo Policji, * służba śledcza, * wydziały do spraw z walką z przestępczością gospodarczą, * Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie oraz szkoły policyjne (w Legionowie, Pile, Katowicach, Słupsku) i ośrodki szkolenia (m. in. w Sieradzu).

Zadania Policji:
* ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra,
* ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach,
* wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń,
* działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń, a także przeciwko wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami,
* kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną,
* zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA,
* współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów,
* nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami.

Uprawnienia Policji
W ramach wykonywania swoich ustawowych obowiązków Policja wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe. Wykonując wymienione czynności policjanci mają prawo do:
* legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
* zatrzymywania osób na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,
* zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które korzystając z przepustki nie powróciły w wyznaczonym terminie do Zakładu Karnego lub Aresztu Śledczego,
* zatrzymywania osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego i mienia,
* pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe, pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości,
* przeszukiwania osób i pomieszczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,
* dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
* obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w określonych przypadkach, także i dźwięku,
* kontrolowanie rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu,
* żądania pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej, oraz zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia - wolna encyklopedia

10 zł, Jan Paweł II, Papież pielgrzym, 1999

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Stop: 925/1000 Ag
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 70.000 szt.
Cena emisyjna NBP: 32 zł
Data emisji monet: 26.05.1999 r.

Niestrudzony pielgrzym Papież Jan Paweł II, uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej projektu Roberta Kotowicza.

Awers: W centralnej części stylizowany krzyż. U góry z lewej strony krzyż oraz litera "M". Z prawej strony u dołu wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, poniżej godła z lewej strony rok emisji 1999. U dołu półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA 10 ZŁ. Pod lewą łapą orła znak mennicy.

Rewers: Popiersie papieża Jana Pawła II. Z lewej strony stylizowany krzyż. U góry z lewej strony krzyża stylizowany gołąb, poniżej napis: Jan / Paweł II / Papież / Pielgrzym


Papież Jan Paweł II to niestrudzony Pielgrzym, docierający w najodleglejsze dla Stolicy Apostolskiej rejony świata.

Jan Paweł II odbył 102 pielgrzymki zagraniczne, podczas których odwiedził 135 krajów oraz około 900 miejscowości (niektóre wielokrotnie). Najdłuższa pielgrzymka to Daleki Wschód (Bangladesz, Singapur) Fidżi, Nowa Zelandia, Australia i Seszele - 48 974 km, zaś najkrótsza pielgrzymka to San Marino - 470 km. Papież Jan Paweł II odbył 142 podróże na terenie Włoch, podczas których wygłosił 898 przemówień. Odwiedził 301 rzymskich parafii na 334 istniejące. Jego celem było dotarcie do wszystkich parafii. Zabrakło niewiele ...

Papież Jan Paweł II to największy podróżnik wśród papieży. Podczas wszystkich pielgrzymek przebył ponad 1,6 miliona kilometrów, co odpowiada 40-krotnemu okrążeniu Ziemi wokół równika i czterokrotnej odległości między Ziemią, a Księżycem.

Czy wiesz, że przed pontyfikatem Jana Pawła II nigdy żaden papież:
1) nie był Słowianinem,
2) nie przyjechał do Polski,
3) nie podróżował tyle po świecie,
4) nie władał tyloma językami,
5) nie był celem zamachu,
6) nie odwiedził Ziemi Świętej i Jerozolimy,
7) nie przekroczył progu meczetu,
8) nie gościł rabinów w Watykanie,
9) nie przykładał takiej wagi do kontaktów z młodzieżą.

Jan Paweł II (łac. Ioannes Paulus II), właściwie Karol Józef Wojtyła (ur. 18 maja 1920 w Wadowicach, zm. 2 kwietnia 2005 w Watykanie) - sługa Boży Kościoła katolickiego, polski duchowny katolicki, arcybiskup krakowski, kardynał, od 16 października 1978 do 2 kwietnia 2005 - papież. Poeta i poliglota, a także aktor, dramaturg i pedagog. Jako filozof - fenomenolog, przedstawiciel personalizmu chrześcijańskiego. Człowiek Roku 1994 magazynu Time.

Życie przed wyborem na papieża
Dzieciństwo i młodość
Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach jako drugi syn Karola Wojtyły i Emilii z Kaczorowskich. Ród Wojtyłów wywodzi się z Czańca koło Kęt i Lipnika (obecnie dzielnica Bielska-Białej). Ród Kaczorowskich pochodzi z Michałowa k. Szczebrzeszyna. Karol Wojtyła ochrzczony został dnia 20 czerwca 1920 roku przez księdza Franciszka Żaka, kapelana wojskowego. Rodzicami chrzestnymi Karola Wojtyły byli Józef Kuczmierczyk, szwagier Emilii Wojtyły, i jej siostra, Maria Wiadrowska. Rodzice nadali imię Karolowi na cześć ostatniego cesarza Austrii bł. Karola Habsburga. Rodzina Wojtyłów żyła skromnie. Jedynym źródłem utrzymania była pensja ojca – wojskowego urzędnika w Powiatowej Komendzie Uzupełnień w stopniu porucznika. Matka pracowała dorywczo jako szwaczka. Edmund, brat Karola, po ukończeniu wadowickiego gimnazjum studiował medycynę w Krakowie i został lekarzem. Wojtyłowie mieli jeszcze jedno dziecko - Olgę, która zmarła po urodzeniu. W dzieciństwie Karola nazywano najczęściej zdrobnieniem imienia – Lolek. Był chłopcem bardzo utalentowanym i usportowionym. Regularnie grał w piłkę nożną oraz jeździł na nartach. Bardzo ważnym elementem życia Karola były wycieczki krajoznawcze, a także spacery po okolicy Wadowic. W większości wycieczek towarzyszył mu ojciec. Jego matka zmarła 13 kwietnia 1929 roku, w wieku 45 lat. Trzy lata później, w 1932 r., zmarł na szkarlatynę w wieku 26 lat brat Edmund. Chorobą zaraził się od swojej pacjentki w szpitalu w Bielsku. Od września 1930 roku, po zdaniu egzaminów wstępnych, Karol Wojtyła rozpoczął naukę w 8-letnim Państwowym Gimnazjum Męskim im. Marcina Wadowity w Wadowicach. Nie miał żadnych problemów z nauką. Już w tym wieku, według jego katechetów, wyróżniała go także ogromna wiara. W pierwszej klasie ks. Kazimierz Figlewicz zachęcił go do przystąpienia do kółka ministranckiego, którego stał się prezesem. Katecheta ten miał znaczny wpływ na rozwój duchowy młodego Karola Wojtyły. Podczas nauki w gimnazjum Karol zainteresował się teatrem - występował w przedstawieniach Kółka Teatralnego stworzonego przez polonistów z wadowickich gimnazjów: żeńskiego im. Michaliny Mościckiej i męskiego im. Marcina Wadowity.

Studia
14 maja 1938 Karol Wojtyła zakończył naukę w gimnazjum otrzymując świadectwo maturalne z oceną celującą, która umożliwiała podjęcie studiów na większości uczelni bez egzaminów wstępnych. Karol Wojtyła wybrał studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia rozpoczął w październiku 1938 roku. W pierwszym roku studiów Karol przeprowadził się wraz z ojcem do rodzinnego domu matki przy ul. Tynieckiej 10 w Krakowie. Czas od października 1938 do lutego 1941 roku to okres wytężonej nauki Karola na studiach, spotkań grupy literackiej, a także tworzenia własnej poezji. Dnia 18 lutego 1941 roku po długiej chorobie zmarł ojciec Karola. W 1942 i 1943, jako reprezentant krakowskiej społeczności akademickiej, udawał się do Częstochowy, by odnowić śluby jasnogórskie. Wojna odebrała Karolowi Wojtyle możliwość kontynuowania studiów, zaczął więc pracować jako pracownik fizyczny w zakładach chemicznych Solvay. Początkowo od jesieni 1940 przez rok w kamieniołomie w Zakrzówku, a potem w oczyszczalni sody w Borku Fałęckim. W tym okresie Karol związał się też z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia, która starała się między innymi ochraniać zagrożonych Żydów. Jesienią roku 1941 Karol wraz z przyjaciółmi założył Teatr Rapsodyczny, który swoje pierwsze przedstawienie wystawił 1 listopada 1941. Rozstanie Wojtyły z teatrem nastąpiło nagle w roku 1942, gdy postanowił on studiować teologię i wstąpił do tajnego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie gdzie 1 listopada 1946 otrzymał święcenia kapłańskie w tym samym czasie rozpoczął w konspiracji studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W okresie od kwietnia 1945 do sierpnia 1946 roku Karol Wojtyła pracował na uczelni jako asystent i prowadził seminaria z historii dogmatu.

Kapłaństwo
16 listopada 1946 roku alumn Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie Karol Wojtyła został subdiakonem, a tydzień później diakonem. Już 1 listopada 1946 roku kardynał Adam Stefan Sapieha wyświęcił Karola Wojtyłę na księdza. 2 listopada jako neoprezbiter odprawił Mszę św. prymicyjną w krypcie św. Leonarda w katedrze na Wawelu. 15 listopada Karol Wojtyła wraz z klerykiem Stanisławem Starowieyskim poprzez Paryż wyjechał do Rzymu, aby kontynuować studia na uczelni Instituto Internazionale Angelicum (obecnie Papieski Uniwersytet w Rzymie). Przez okres studiów zamieszkiwał w Kolegium Belgijskim, gdzie poznał wielu duchownych z krajów frankofońskich oraz z USA. W 1948 roku ukończył studia z dyplomem summa cum laude. Pod kierunkiem wytrawnego teologa, dominikanina Reginalda Garrigou-Lagrange'a napisał pracę doktorską pt. Zagadnienia wiary u świętego Jana od Krzyża, jednak z powodu braku funduszy na wydanie jej drukiem nie uzyskał stopnia doktorskiego. Tytuł ten został mu przyznany dopiero w Polsce. W lipcu 1948 roku, na okres 7 miesięcy Karol Wojtyła został skierowany do pracy w parafii Niegowić, gdzie spełniał zadania wikarego i katechety. Od tego momentu rozpoczął się dla młodego księdza okres wycieczek i podróży z młodzieżą po Polsce. Wolny czas zawsze starał się spędzać z chłopcami i dziewczętami na łonie natury. W marcu 1949 roku Karol Wojtyła został przeniesiony do parafii św. Floriana w Krakowie. Tam też założył mieszany chorał gregoriański. Nadal często wyprawiał się na wycieczki z młodzieżą. Podczas wielu wycieczek ksiądz Wojtyła starał się zmylić ówczesną milicję i dlatego zdejmował sutannę i kazał nazywać się "wujkiem". W roku 1951 po śmierci kardynała Sapiehy, Karol Wojtyła został skierowany na urlop w celu ukończenia pracy habilitacyjnej. W tym okresie dużo uwagi poświęcił także pracy publicystycznej. Pisał wiele m.in. na temat chrześcijańskiej etyki seksualizmu. Dnia 12 grudnia 1953 jego praca Ocena możliwości oparcia etyki chrześcijańskiej na założeniach systemu Maxa Schelera została przyjęta jednogłośnie przez Radę Wydziału Teologicznego UJ, jednak Wojtyła nie uzyskał habilitacji z powodu odmowy Ministerstwa Oświaty. Karol Wojtyła powrócił do przerwanych obowiązków. Wykładał m.in. w seminariach diecezji: krakowskiej, katowickiej i częstochowskiej (mieściły się one wszystkie w Krakowie) oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jego wykłady obejmowały głównie teologię moralną i etykę małżeńską.

Biskup i kardynał
W roku 1958 Karol Wojtyła został mianowany biskupem tytularnym Ombrii, a także biskupem pomocniczym Krakowa. Konsekracji biskupiej ks. Karola Wojtyły dokonał 28 września 1958 w katedrze na Wawelu metropolita krakowski i lwowski, arcybiskup Eugeniusz Baziak. Współkonsekratorami byli biskupi Franciszek Jop i Bolesław Kominek. W 1962 roku został krajowym duszpasterzem środowisk twórczych i inteligencji. Na okres biskupstwa Karola Wojtyły przypadły także obrady Soboru Watykańskiego II, w których aktywnie uczestniczył. Już w tym okresie Karol Wojtyła bardzo dużo czasu poświęcał na podróże zagraniczne w celach ewangelizacyjnych i religijnych. 30 grudnia 1963, półtora roku po śmierci swego poprzednika, arcybiskupa Eugeniusza Baziaka, Karol Wojtyła został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim. Podczas konsystorza 26 czerwca 1967 został nominowany kardynałem. 29 czerwca 1967 roku otrzymał w Kaplicy Sykstyńskiej od papieża Pawła VI czerwony biret, a jego kościołem tytularnym stał się kościół św. Cezarego Męczennika na Palatynie. Na zwołanym po śmierci Jana Pawła I drugim konklawe w roku 1978 Wojtyła został wybrany na papieża i przybrał imię Jana Pawła II. Wynik wyboru ogłoszono 16 października o 16:16.

Wykładniki pontyfikatu
Od 14 marca 2004 roku pontyfikat Jana Pawła II jest uznawany za najdłuższy, po pontyfikacie Świętego Piotra oraz bł. Piusa IX. Był papieżem przez 26 i pół roku (9666 dni). Długość jego pontyfikatu podkreśla także kontrast z papiestwem jego poprzednika – Jana Pawła I – który papieżem był jedynie 33 dni. Jan Paweł II beatyfikował i kanonizował o wiele więcej osób niż jakikolwiek poprzedni papież. Według danych na październik 2004 r. ogłosił on błogosławionymi w sumie 1340 osób. To, czy kanonizował więcej świętych, niż wszyscy poprzedni papieże razem wzięci, jest trudne do dowiedzenia, ponieważ wiele zapisów wczesnych kanonizacji jest niekompletnych, zaginionych lub niedokładnych. Podczas swego pontyfikatu Jan Paweł II powołał więcej kardynałów, niż którykolwiek z jego poprzedników. Na dziewięciu konsystorzach papież kreował kardynałami 231 duchownych katolickich. W 1989 roku Jan Paweł II otrzymał, wyjątkowo jako jedyny laureat, nagrodę Wiktora przyznawaną przez Akademię Telewizyjną (Wiktory 1989). Podczas jego pontyfikatu ponad 300 milionów ludzi przeszło na katolicyzm. Osobistym sekretarzem Jana Pawła II przez cały pontyfikat był arcybiskup Stanisław Dziwisz. Polak-papież Jan Paweł II był pierwszym papieżem z Polski, jak również pierwszym po 455 latach biskupem Rzymu, nie będącym Włochem. Wielokrotnie sam przywoływał spełnione proroctwo Juliusza Słowackiego z wiersza "Słowiański papież". Wybór na głowę Kościoła osoby z kraju socjalistycznego wpłynął znacząco na wydarzenia w Europie wschodniej i Azji w latach 80. XX wieku. Papież był także honorowym obywatelem wielu polskich miast.

Zamach na Jana Pawła II
W dniu 13 maja 1981, podczas audiencji generalnej na Placu św. Piotra w Rzymie o godzinie 17:19, Jan Paweł II został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Ali Agcę w brzuch oraz rękę. Ranny papież osunął się w ramiona stojącego za nim sekretarza Dziwisza. Ochrona przewiozła Jana Pawła II do kliniki Gemelli, gdzie papieża poddano bardzo ciężkiej sześciogodzinnej operacji. Do pełni zdrowia jednak nigdy nie wrócił. Papież wierzył, że swoje ocalenie zawdzięczał wstawiennictwu Matki Bożej. Wyraził to słowami: Jedna ręka strzelała a inna kierowała kulę. Wierni dostrzegli pewien związek. Zamach miał miejsce 13 maja podobnie jak pierwsze objawienie Matki Boskiej w Fatimie w roku 1917. Jan Paweł II spędził na rehabilitacji w szpitalu 22 dni. Potem wielokrotnie cierpiał z powodu różnorodnych dolegliwości będących następstwem postrzału. Papież nigdy nie ukrywał swoich niedomagań przed wiernymi ukazując wszystkim oblicze zwykłego człowieka poddanego cierpieniu. W marcu 2006 komisja śledcza włoskiego parlamentu powołana dla ustalenia odpowiedzialności obywateli włoskich podejrzanych o współpracę z KGB, ustaliła bezsprzecznie, że rozkaz zabicia papieża wydał osobiście I sekretarz KC KPZR Leonid Breżniew, a zatwierdziło Biuro Polityczne m. in. Michaił Gorbaczow. Ali Agca działał na zlecenie bułgarskiej służby bezpieczeństwa, której działania miało inspirować radzieckie KGB. Badania archiwów ujawniły, że istniała szansa na udaremnienie zamachu. Niestety sygnały ostrzegawcze przekazane przez amerykańską CIA zostały zlekceważone. Po zamachu otoczenie papieża wprowadziło specjalne środki bezpieczeństwa (m. in. papamobile został odpowiednio opancerzony).

Podróże
Charakterystycznym elementem pontyfikatu Jana Pawła II były liczne podróże zagraniczne. Odbył ich 104, odwiedzając wszystkie zamieszkane kontynenty. W wielu miejscach, które odwiedził Jan Paweł II, nigdy przedtem nie postawił stopy żaden papież. Był m.in. pierwszym papieżem, który odwiedził Wielką Brytanię (od roku 1534 Kościół Anglii nie uznaje władzy zwierzchniej Stolicy Apostolskiej). Mimo wielu zabiegów nie udało mu się jednak odbyć pielgrzymki do Rosji, prawdopodobnie ze względu na niechęć ze strony patriarchatu moskiewskiego, który zarzuca Watykanowi prozelityzm. Jan Paweł II jako papież odwiedził m.in. Polskę (8 razy), USA (7 razy), Francję (7 razy). Podróże apostolskie do Polski: * I pielgrzymka (2–10 czerwca 1979) * II pielgrzymka (16–23 czerwca 1983) * III pielgrzymka (8–14 czerwca 1987) * IV pielgrzymka (1–9 czerwca, 13–20 sierpnia 1991) * V pielgrzymka (22 maja 1995) * VI pielgrzymka (31 maja–10 czerwca 1997) * VII pielgrzymka (5–17 czerwca 1999) * VIII pielgrzymka (16–19 sierpnia 2002) Podróże apostolskie we Włoszech (niektóre): * 29 października 1978 – Mentorella * 20 – 22 maja 1985 – Mediolan * 8 – 10 maja 1993 – Sycylia * 5 września 2004 – Loreto

Papież a wyznawcy judaizmu
Jan Paweł II wygłosił wiele przemówień i napisał dużą ilość listów na temat stosunku chrześcijan do społeczności żydowskiej. Skupił się nie tylko na tragedii holocaustu, ale również na aspektach teologicznych w relacjach między chrześcijaństwem a Narodem Wybranym, rozwijając i wprowadzając w praktykę myśl zaistniałą w dokumencie soborowym Nostra Aetate. Wedle watykanistów, należy widzieć w tej papieskiej wrażliwości echa jego przeżyć sprzed II wojny światowej i zwłaszcza z czasów wojennych. Potępił antysemityzm, który nazwał nie do pogodzenia z chrześcijaństwem. W okresie Wielkiego Jubileuszu roku 2000 dokonał historycznego wyznania win Kościoła - w tym win względem Żydów. Ważnymi etapami pojednawczymi były: * wizyta w Wielkiej Synagodze w Rzymie 13 kwietnia 1986 roku - pierwsza papieska wizyta w synagodze praktycznie od początku chrześcijaństwa, * pielgrzymka do Ziemi Świętej (20-26 marca 2000), w czasie której modlił się przed Ścianą Płaczu. Ekumenizm i stosunki międzyreligijne Wiele czasu poświęcił budowie jedności pomiędzy Kościołami chrześcijańskimi. Sam podkreślał także ważność ekumenizmu w jego pontyfikacie, m.in. w encyklice Redemptor hominis: nigdy nie przestanę tego podkreślać i będę popierał każdy wysiłek podejmowany w tym kierunku na wszystkich płaszczyznach, w których spotkamy naszych braci chrześcijan. Jan Paweł II wielką wagę przywiązywał do stosunków z ludźmi innej wiary, nie tylko w ramach chrześcijaństwa, ale także członków innych religii i ateistów. W 1999 r. papież ucałował Koran przywieziony w prezencie przez muzułmańskich duchownych. Osobiście uczestniczył we wspólnym trwaniu w modlitwie w Asyżu przedstawicieli kilkudziesięciu religii światowych.

Zwyczaje Jana Pawła II
Za pontyfikatu Jana Pawła II, dzięki samemu papieżowi, nastąpiły ogromne zmiany w Watykanie, a także w postrzeganiu osoby papieża przez społeczność zarówno katolicką jak i pozostałych chrześcijan oraz wyznawców innych religii. Zaraz po swoim wyborze na Stolicę Apostolską Jan Paweł II nie pozwolił prymasowi Wyszyńskiemu uklęknąć przed sobą. Pierwsze przemówienie wygłosił po włosku, a więc w języku narodu, do jakiego przemawiał. Do tej pory przyjęte było, że papież zawsze swoje pierwsze przemówienie wygłasza po łacinie. To był dopiero początek wielkich zmian. Należą do nich: * liczne pielgrzymki (zagraniczne oraz parafii we Włoszech), zwyczaj całowania ziemi kraju, do którego przybywał z pielgrzymką, msze święte dla wielkich tłumów, organizowane na stadionach, lotniskach, placach itp., wygłaszanie całych homilii lub choćby krótkich sentencji w języku kraju, do którego przybywał z pielgrzymką (porozumiewał się swobodnie w językach: polskim, włoskim, francuskim, niemieckim, angielskim, hiszpańskim, portugalskim, łacinie i klasycznej grece), udział zespołów folklorystycznych w czasie mszy, * spotkania z duchownymi innych wyznań oraz odwiedziny świątyń różnych religii (chrześcijańskich oraz niechrześcijańskich), * udział w przedsięwzięciach artystycznych: koncertach, występach zespołów, projekcjach filmowych, * wykonywanie kapłańskich posług * prywatne spotkania z wiernymi, * bezpośrednie spotkania z ludźmi w trakcie pielgrzymek, * żarty i bezpośredniość w kontaktach z ludźmi. Wprawdzie już począwszy od Jana XXIII papiestwo zaczęło rezygnować z niektórych elementów ceremoniału, jednakże dopiero Jan Paweł II zniwelował większość barier, przyjmując postawę papieża bliskiego wszystkim ludziom, papieża-apostoła. Nie zmieniło się to nawet po zamachu. Papież młodych Jan Paweł II chętnie spotykał się z młodymi ludźmi i poświęcał im dużo uwagi. Na spotkanie w Rzymie 31 marca 1985 roku, który ONZ ogłosiło Międzynarodowym Rokiem Młodzieży, napisał list apostolski na temat roli młodości jako okresu szczególnego kształtowania drogi życia, a 20 grudnia zapoczątkował tradycję Światowych Dni Młodzieży. Odtąd co roku przygotowywał orędzie skierowane do młodych, które stawało się tematem tego międzynarodowego spotkania, organizowanego w różnych miejscach świata (np. w Polsce w Częstochowie w 1991 roku).

Choroba i śmierć
Jan Paweł II od początku lat 90. cierpiał na postępującą chorobę Parkinsona. Mimo licznych spekulacji i sugestii ustąpienia z funkcji, które nasilały się w mediach zwłaszcza podczas kolejnych pobytów papieża w szpitalu, pełnił ją aż do śmierci. W lipcu 1992 przeszedł operację w celu usunięcia guza nowotworowego na jelicie grubym. Jego długoletnie zmagania z chorobą i starością były osobistym przykładem głoszonych na ten temat poglądów, w których podkreślał godność ludzkiego cierpienia i odnosił je do męki Chrystusa. 13 maja 1992 papież ustanowił nawet Światowy Dzień Chorego. Nagłe pogorszenie stanu zdrowia papieża rozpoczęło się 1 lutego 2005. Przez ostatnie dwa miesiące życia Jan Paweł II wiele dni spędził w szpitalu i nie udzielał się publicznie. Przeszedł grypę oraz zabieg tracheotomii, wykonany z powodu niewydolności oddechowej. W czwartek 31 marca tuż po godzinie 11, gdy Jan Paweł II udał się do swej prywatnej kaplicy, wystąpiły u niego silne dreszcze, ze wzrostem temperatury ciała do 39,6°C. Był to początek wstrząsu septycznego połączonego z zapaścią sercowo-naczyniową. Czynnikiem wywołującym była infekcja dróg moczowych w osłabionym chorobą Parkinsona i niewydolnością oddechową organizmie. Uszanowano wolę papieża, który chciał pozostać w domu. Podczas mszy przy jego łożu, którą Jan Paweł II koncelebrował z przymkniętymi oczyma, kardynał Marian Jaworski udzielił mu namaszczenia chorych. 2 kwietnia, w dniu śmierci, o godzinie 7.30 rano, papież zaczął tracić przytomność, a późnym porankiem przyjął jeszcze watykańskiego sekretarza stanu kardynała Angelo Sodano. Później tego samego dnia doszło do gwałtownego wzrostu temperatury. Około godziny 15.30 bardzo słabym głosem papież powiedział: "Pozwólcie mi iść do domu Ojca". O godzinie 19 wszedł w stan śpiączki, a monitor wykazał postępujący zanik funkcji życiowych. Osobisty papieski lekarz Renato Buzzonetti stwierdził śmierć Jana Pawła II o godzinie 21.37, ale elektrokardiogram wyłączono dopiero po 20 minutach od tej chwili. Zmarł 2 kwietnia 2005 po zakończeniu Apelu Jasnogórskiego, w pierwszą sobotę miesiąca i wigilię Święta Miłosierdzia Bożego, w 9666. dniu swojego pontyfikatu. W ciągu ostatnich dwóch dni życia nieustannie towarzyszyli mu wierni z całego świata, śledząc na bieżąco wiadomości dochodzące z Watykanu. 7 kwietnia 2005 opublikowany został testament Jana Pawła II.

Pogrzeb
Pogrzeb Jana Pawła II odbył się w piątek 8 kwietnia 2005 r. Trumnę z prostych desek z drewna cyprysowego (symbolu nieśmiertelności) ustawiono wprost na rozłożonym na bruku placu św. Piotra dywanie. Mszy świętej koncelebrowanej przez kolegium kardynalskie i patriarchów katolickich Kościołów wschodnich przewodniczył dziekan kolegium, kardynał Joseph Ratzinger (11 dni później wybrano go na nowego papieża - Benedykta XVI). Uczestniczyło w niej na placu św. Piotra ok. 300 tysięcy wiernych oraz 200 prezydentów i premierów, a także przedstawiciele wszystkich wyznań świata, w tym duchowni islamscy i żydowscy. Wielu zgromadzonych na uroczystości ludzi miało ze sobą transparenty z włoskim napisem santo subito ("święty natychmiast"). W całym Rzymie przed ekranami rozstawionymi w wielu miejscach miasta zgromadziło się 5 mln. ludzi, w tym ok. 1,5 mln. Polaków. Po zakończeniu nabożeństwa żałobnego, w asyście tylko duchownych z najbliższego otoczenia, papież został pochowany w podziemiach bazyliki św. Piotra na Watykanie, w krypcie Jana XXIII, beatyfikowanego w 2000 roku. Prosty grobowiec o głębokości 1,7 m, przykryty marmurową płytą z napisem "Ioannes Paulus II 16 X 1978 - 2 IV 2005", jest spełnieniem zapisu z testamentu, który mówił o "prostym grobie w ziemi". Grobowiec Jana Pawła II znajduje się w krypcie w pobliżu miejsca, gdzie według tradycji znajduje się grobowiec św. Piotra. Procesji z trumną przewodniczył kardynał kamerling, Eduardo Martinez Somalo. W Grotach Watykańskich trumnę złożono w drugiej, cynkowej, którą szczelnie zalutowano, a tę w trzeciej, wykonanej z drewna orzechowego. Do trumny został włożony woreczek z medalami wybitymi w czasie pontyfikatu Jana Pawła II oraz umieszczony w ołowianym pojemniku akt, który zawiera najważniejsze fakty z okresu jego pontyfikatu. Trumny zostały opatrzone watykańskimi pieczęciami. W złożeniu trumny uczestniczyli jedynie najbliżsi współpracownicy papieża, arcybiskupi Stanisław Dziwisz i Piero Marini. Jan Paweł II Wielki Po śmierci papieża, wielu duchownych przedstawicieli Watykanu, a także wielu wiernych oraz w mass mediach zaczęto dodawać mu nowy przydomek nazywając go Janem Pawłem Wielkim. Tylko trzech papieży w historii Kościoła katolickiego nosiło taki przydomek (papież Leon I, Mikołaj I i Grzegorz I). Przydomek ten pojawił się po raz pierwszy w homilii wygłoszonej przez kardynała Angelo Sodano w czasie żałobnej mszy na placu św. Piotra w niedzielę 3 kwietnia 2005 (nazajutrz po śmierci Jana Pawła II) oraz w publikacjach Tygodnika Powszechnego. Również nowy papież, Benedykt XVI, rozpoczął swoje wystąpienie od słów: "Po wielkim papieżu Janie Pawle II...". Wyraz temu daje często, kiedy wspomina swojego poprzednika.

Proces beatyfikacyjny
13 maja 2005 papież Benedykt XVI zezwolił na natychmiastowe rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, udzielając dyspensy od pięcioletniego okresu oczekiwania od śmierci kandydata, jaki jest wymagany przez prawo kanoniczne. Od momentu zezwolenia na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Janowi Pawłowi II przysługuje tytuł Sługi Bożego. Formalne proces rozpoczął się 28 czerwca 2005 kiedy zaprzysiężeni zostali członkowie trybunału beatyfikacyjnego. Postulatorem procesu został polski ksiądz Sławomir Oder. W dniu 2 kwietnia 2007 zakończyła się faza diecezjalna procesu. Wszystkie akta zostały przekazane do watykańskiej Kongregacji ds. kanonizacyjnych.
źródło: papiez.polska.pl, wikipedia - wolna encyklopedia

10 zł, 75. rocznica złamania szyfru Enigmy, 2007

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej

Stan zachowania monety:
I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro:
925/1000 Ag
Stempel: lustrzany (proof)
Średnica:
32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
52.000 szt.
Cena emisyjna NBP:
61 zł
Data emisji monet:
21.03.2007 r.

Ważne, przełomowe odkrycie z 1932 roku, będące zasługą Polaków, uwiecznione na srebrnej monecie kolekcjonerskiej.

Złamanie przez polskich matematyków szyfru Enigmy stanowi szczególny wkład Polski w rozstrzygnięcie II wojny światowej. Wg Jana Nowaka-Jeziorańskiego złamanie kodów Enigmy jest największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie Światowej.

  • Awers srebrnej monety dziesięciozłotowej przedstawia wizerunek orła na tle schematu działania maszyny szyfrującej oraz wyłaniający się z kompozycji napis ENIGMA.
  • Rewers to umowny labirynt połączeń nawiązujący do działania maszyny, w środku również napis ENIGMA.

Ciekawostką jest fakt, iż na rancie zamieszczone są nazwiska Polaków, którzy rozwiązali zagadkę Enigmy.


2007 SILVER 10 ZLOTY PROOF
"75TH ANNIVERSARY OF BREAKING ENIGMA CODES"

  • Obverse: an image of the Eagle established as the state emblem of the Republic of Poland. Above the Eagle, an inscription, RZECZPOSPOLITA / POLSKA. In the background, a stylised Enigma cipher machine operation diagram and a stylised inscription, ENIGMA, emerging from the composition of lines. Under the diagram, on the left, the notation of the year of issue, 2007. At the bottom, an inscription, 10 ZŁ. The Mint’s mark, – mw –, under the Eagle’s left leg.
  • Reverse: a stylised labyrinth of connections referring to the operation of the Enigma cipher machine. In the centre, an inscription, ENIGMA. Below, an inscription, 1932, inverted by180 degrees. In the rim, an inscription, 75. ROCZNICA ZŁAMANIA SZYFRU ENIGMY (75th anniversary of breakingEnigma codes).
  • On the edge: an inscription: MARIAN REJEWSKI, HENRYK ZYGALSKI, JERZY RÓŻYCKI, separated by stars.

ENIGMA

ENIGMA (łac. zagadka, z gr. aenigma) - niemiecka maszyna szyfrująca. Używana komercyjnie od lat 20. XX wieku została zaadaptowana przez instytucje państwowe wielu krajów. Najbardziej słynne jest zastosowanie Enigmy przez wywiad oraz armię niemiecką, co zostało złamane przez polski wywiad.

Enigma powstała w Niemczech, a jej wynalazcą był Hugo Koch, który sprzedał jej patent inżynierowi Arturowi Scherbiusowi. Niemiecka marynarka wojenna zaczęła stosować Enigmy już w 1926 roku, na lądzie weszły do użycia kilka lat później. Na jej podstawie opracowano japoński szyfr Purpurowy (Szyfr Purple).

HISTORIA ZŁAMANIA ENIGMY

Pod koniec XIX i na początku XX wieku większość szyfrów znanych w kryptologii i stosowanych w praktyce miała charakter podstawieniowy. Szyfry takie nie ukrywają własności statystycznych języka w którym pisane są teksty jawne, np. częstości względnych występowania liter e, a, z itp. Skutkiem tego w epoce przed zastosowaniem mechanicznych maszyn szyfrujących główną rolę w kryptoanalizie czyli nauce o łamaniu szyfrów odgrywali lingwiści.

Francuzi, Anglicy a także Polacy próbowali złamać kod Enigmy już pod koniec lat dwudziestych, jednakże bez rezultatu.

Problemy te były spowodowane głównie przełomowym na owe czasy zastosowaniem w maszynach Enigma szyfrów polialfabetycznych, w których każda litera tekstu jawnego szyfrowana jest za pomocą innej permutacji alfabetu, co pozwala ukryć własności językowe szyfrogramu.

Wówczas kierownictwo Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego zatrudniło do pracy profesjonalnych matematyków.

W 1929 roku zorganizowano kurs kryptologii dla studentów matematyki na Uniwersytecie Poznańskim (skierował ich na ten kurs profesor Zdzisław Krygowski z tego uniwersytetu). Na kurs zgłosili się m.in.: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.

W końcu września 1932 roku Rejewski zaczął pracować nad Enigmą. Mocarstwa zachodnie tak mocno wierzyły w niemożliwość złamania algorytmu szyfrującego Enigmy, że w zasadzie zaprzestały jakichkolwiek prób.

Dlatego między innymi, traktując informacje te jako bezwartościowe, francuski wywiad przekazał plany budowy maszyn Enigma zdobyte w okolicach roku 1931 od francuskiego agenta Hans-Thilo Schmidta (ps. Asche) Polakom. Pomimo odtworzenia struktury wewnętrznej Enigmy, wciąż nie udawało się odczytywać wiadomości.

Główny problem polegał na odtworzeniu na podstawie znajomości zasady działania i zaszyfrowanego tekstu, klucza pozwalającego odszyfrować nadawane komunikaty. Wkrótce do Rejewskiego dołączyli dwaj pozostali matematycy, Zygalski i Różycki.

Szyfr Enigmy złamali oni ostatecznie w końcu grudnia 1932 roku.

Pierwsza polska kopia wojskowej wersji Enigmy powstała w 1933 roku w fabryce "AVA". Kierowali nią: inżynier Antoni Palluth (jeden z wykładowców na wspomnianym wyżej kursie kryptologicznym), Edward Fokczyński, oraz: Leonard Danilewicz i Ludomir Danilewicz. Od tego też czasu Polacy mogli odczytywać korespondencję niemiecką, choć nie było to proste, bowiem Niemcy stale udoskonalali zarówno maszynę, jak i sposoby szyfrowania.

Polacy opracowali niezwykle efektywne metody deszyfrowania szyfrów Enigmy, wykorzystując w tym celu w sposób nowatorski istniejące teorie kombinatoryczne tzw. cykli i transpozycji. Skonstruowano także urządzenie zwane bombą, służące do dekryptażu wiadomości dzięki przeszukiwaniu przestrzeni możliwych kluczy w oparciu o opracowaną teorię cykli.

Należy zwrócić uwagę, że było to osiągnięcie niezwykłe jak na owe czasy, jako że wykorzystywano proces czysto elektro-mechaniczny, bez użycia jakiejkolwiek elektroniki.

Wykorzystywano oczywiste błędy niemieckich szyfrantów, jak np. powtarzanie klucza w każdym szyfrogramie jako jego pierwszych sześciu znaków. Szyfrowanie komunikatów polegało na użyciu książki kodowej w celu ustalenia kluczy wstępnych na dany dzień, którymi następnie szyfrowano powtórzony klucz dobierany losowo dla każdej transmisji, którym szyfrowano resztę komunikatu. Jeśli wybrano klucz abc, to początek komunikatu (przed zaszyfrowaniem) miał postać: abcabc....

Dzięki opracowanej przez Polaków matematycznej metodzie wystarczało to do złamania szyfru, o ile dostępna była pewna ilość zaszyfrowanych wiadomości, co w normalnych warunkach osiągano po ok. dwu-, trzygodzinnym nasłuchu meldunków niemieckich.

W 1939 roku Niemcy zmienili system szyfrowania i zaniechali nadawania powtórzonych zaszyfrowanych kluczy w nagłówku szyfrogramów, co spowodowało, że dalsza deszyfracja wymagałaby rozbudowania deszyfratorów - bomb - o dodatkowe kilkadziesiąt modułów, lub nasłuchu większej ilości meldunków, w praktyce więcej niż było to możliwe. Koszt takiej operacji przekraczał budżet polskiej komórki wywiadu.

W tej sytuacji 25 lipca 1939 roku w Pyrach pod Warszawą, w siedzibie Biura Szyfrów, doszło do spotkania z wysłannikami sojuszników. Dwie Enigmy przekazano wówczas Francuzom i Brytyjczykom, wraz z materiałami do dekryptażu. Jednak Polacy nie zaniechali prób dekryptażu pomimo problemów finansowych i organizacyjnych.

Udało się udoskonalić metody matematyczne na tyle, że nadal możliwe było odczytywanie meldunków wroga większym nakładem pracy i przy użyciu obszerniejszego materiału nasłuchowego.

Po wybuchu wojny zespół polskich kryptologów podobnie jak dowództwo naczelne wyjechał z kraju poprzez Rumunię. Dzięki zręcznym zabiegom i sprytowi, członkom zespołu udało się, unikając internowania w Rumunii, przedostać do Francji, gdzie kontynuowano dekryptaż.

Dzięki przedwojennym kontaktom we francuskim dowództwie zespół kryptologów mógł liczyć na wsparcie, polegające na dostarczaniu meldunków z nasłuchów łączności wroga, zaś po zajęciu Francji przez Niemców oraz po objęciu władzy przez rząd Vichy kontynuowano dekryptaż. Posługiwano się przy tym siecią nasłuchową pracującą w oparciu o francuski ruch oporu, a posługującą się nielegalną siecią nasłuchową rządu Vichy.

Tak skomplikowana sytuacja nie mogła trwać długo i po około półrocznym okresie przejściowym, kiedy Niemcy zacieśniali kontrole działań rządu francuskiego oraz zaczęli prowadzić radiopelengację w bezpośrednim sąsiedztwie siedziby kryptologów znajdującej się w starej willi w miejscowości Uzès, zespół musiał uciekać. Za pomocą sfałszowanych dokumentów przedostali się do Algierii, a stamtąd do Wielkiej Brytanii pod koniec 1941 roku.

Z powodów utajnienia informacji o pochodzeniu meldunków deszyfrowanych przez polski zespół oraz objęcia ogólną ścisłą tajemnicą wszelkich materiałów dotyczących Enigmy w Wielkiej Brytanii publikacje na tematy związane z dekryptażem tej maszyny szyfrującej aż do końca lat 60. prezentowały błędne stanowisko.

Pisano, że Enigma nie została złamana, zaś w późniejszym okresie przypisano całą zasługę Anglikom, w szczególności Turingowi. Jednak prawda została ujawniona w latach 70. (a we Francji pisano o tym już w latach 60.).

Tak długie utajnienie informacji po części spowodowane było tym, że w latach zimnej wojny Enigma była produkowana i rozprowadzana przez rząd angielski jako maszyna szyfrująca dla dyplomatów w krajach trzeciego świata.

Zachowanie w tajemnicy faktu złamania jej metody szyfrowania pozwalało wywiadowi brytyjskiemu i innym wywiadom państw zachodnich na dostęp do informacji, w tym poczty dyplomatycznej państw, które zakupiły maszyny szyfrujące enigma.

Deszyfratory, które skonstruowano następnie w Bletchley Park (Wielka Brytania), powstały na podstawie otrzymanych wówczas od Polaków materiałów. W roku 2002 w tamtejszym muzeum odsłonięto pamiątkową tablicę upamiętniającą dokonania Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego oraz Henryka Zygalskiego.

źródło: NBP / Mennica Polska / tekst i zdjęcia: Wikipedia - wolna encyklopedia

10 zł, 150-lecie Muzeum Narodowego w Warszawie, 2012

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel:
lustrzany
Średnica:
32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
planowana wielkość 45.000 szt.
Cena emisyjna NBP: 95 zł
Data emisji monet: 5.2012 r.
W zestawie: srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, folder emisyjny

AWERS: Wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. U dołu napis: 10 ZŁ. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA 2012, poprzedzony oraz zakończony kropkami. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: M/W.

REWERS: Po lewej stronie, u góry, stylizowany wizerunek egipskiego boga Anubisa, w postaci psa. Poniżej napis: 1862-2012. W otoku, na wyodrębnionej płaszczyźnie, napis: 150 LAT MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE.

Projektant monety: EWA TYC-KARPIŃSKA

         150 lat Muzeum Narodowego w Warszawie

● Muzeum Narodowe w Warszawie obchodzi jubileusz 150-lecia pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego.

● Założone w 1862 r. jako Muzeum Sztuk Pięknych, jest jednym z najstarszych i największych muzeów sztuki w Polsce. Gromadzi polskie zbiory narodowe z różnych epok, nawiązując do Stanisławowskiej idei Museum Polonicum. Do muzealnej kolekcji trafiają również dzieła malarstwa europejskiego, w tym holenderskiego, flamandzkiego, włoskiego i francuskiego, które razem ze zbiorami sztuki polskiej pozwalają stworzyć bogatą i różnorodną panoramę historii sztuki od antyku do współczesności.

● Sukcesywnie powiększane dzięki darom i zakupom zbiory liczą dziś około 830 tys. dzieł sztuki polskiej i światowej i obejmują malarstwo, rzeźbę, rysunki, ryciny, fotografie, numizmaty, tkaniny i stroje, przedmioty sztuki użytkowej oraz wzornictwo.

● Zbiór numizmatów jest jednym z siedmiu najliczniejszych na świecie, a jego niewielką, ale najbardziej wartościową część będzie można podziwiać w tworzonym Centrum Pieniądza NBP w Warszawie. W zbiorach MNW znajdują się ikoniczne dzieła twórców polskiego klasycyzmu i romantyzmu: Brodowskiego, Kasprzyckiego, Michałowskiego; historyzmu, m.in.: Simmlera, Rodakowskiego i Matejki; realizmu: Gierymskich, Chełmońskiego; a także modernizmu, m.in.: Ruszczyca, Krzyżanowskiego, Wyspiańskiego, Mehoffera, Malczewskiego, Boznańskiej i Wojtkiewicza.

● Ulokowana w dolnym i górnym ryzalicie Galeria Dawnego Malarstwa Europejskiego i Staropolskiego łączy się narracyjnie z – nadal wyodrębnioną – Galerią Sztuki Średniowiecznej. Obrazy europejskie i najlepsze dzieła sztuki staropolskiej są zestawione tematycznie, ale z zachowaniem niektórych tradycyjnych podziałów chronologiczno-geograficznych, jak np. rzeźba i malarstwo śląskie XV i początku XVI w. W galerii prezentowane jest malarstwo rodzajowe i martwe natury, pejzaże, obrazy biblijne i mitologiczne, akty, a także ołtarze. Wewnątrz niej znajduje się wydzielona Galeria Portretu Staropolskiego i Europejskiego, w której różne wydania portretu staropolskiego są przedstawione jako część portretowej sztuki europejskiej. Układ portretów zwraca uwagę na wielorakie funkcje sztuki: społeczne, polityczne i prywatne.

● W nowej Galerii Sztuki XIX wieku twórczość malarzy i rzeźbiarzy polskich jest zestawiona z pracami reprezentantów innych narodowości. Konfrontacja dzieł twórców polskich z przykładami dzieł artystów z różnych krajów Europy umożliwia ukazanie podobieństw doświadczeń, eksperymentów warsztatowych i wewnętrznego imperatywu odwoływania się do tych samych, uniwersalnych idei lub symboli. Pozwala także podkreślić zarówno cechy, które decydowały o europejskim uniwersalizmie, jak i te wyróżniające narodową odrębność osiągnięć twórczych.

● W miejscu dawnej galerii dawnego malarstwa włoskiego znajduje się obecnie jedna z największych w Polsce, przyjazna i przestronna galeria wystaw czasowych. Galeria pozwala na organizowanie wystaw tak, by zwiedzający mogli poruszać się w jednorodnej przestrzeni – przechodząc przez kolejne, znajdujące się na tej samej kondygnacji sale. Galeria Sztuki Średniowiecznej oraz Galeria Sztuki XX i XXI wieku z ostaną otwarte w drugim półroczu 2012 r. Na początku 2013 r. kończone będą prace nad rearanżacją Galerii Sztuki Starożytnej i Galerii Faras, prezentacjami rzemiosła artystycznego, monet i fotografii.

● Nowe galerie MNW przedstawiają spójną opowieść o sztuce polskiej, europejskiej i światowej, ukazując wspólne dziedzictwo cywilizacji, przy jednoczesnym zachowaniu różnic epok i regionów.

● Modernistyczny gmach, aktualną siedzibę muzeum, wzniesiono w latach 1927–1938. Obecnie MNW, oprócz siedziby głównej przy Alejach Jerozolimskich 3, ma również cztery oddziały: Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim oraz Muzeum w Nieborowie i Arkadii.

                                                 Muzeum Narodowe w Warszawie

10 zł, Generał brygady Stanisław Maczek (1892-1994), 2003

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Stop: 925/1000 Ag
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 44 000 szt.
Cena emisyjna NBP: 38 zł
Data emisji monet: 7.05.2003 r.

Generał Stanisław Maczek uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej, projektu A. Nowakowskiego.

Na awersie monety zaprezentowano wizerunek trzech czołgów, a na rewersie - wizerunek generała broni Stanisława Maczka.


Generał broni Stanisław Maczek
(pseudonim Baca) (ur. 31.03.1892 r. w Szczerzecu, zm. 11.12.1994 r. w Edynburgu) - polski dowódca wojskowy.
Młodość
Stanisław Maczek urodził się pod Lwowem w rodzinie Polaków pochodzenia chorwackiego. Jego kuzynem był znany chorwacki działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii - Vladko Maček. Ukończył gimnazjum w Drohobyczu. W latach 1910-1914 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego filologię polską pod kierunkiem wybitnych polonistów: profesorów Wilhelma Bruchnalskiego i Józef Kallenbacha oraz sławnego filozofa, prof. Kazimierza Twardowskiego. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i pierwsze ćwiczenia w Związku Strzeleckim. Służbę w legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu powołanie do armii austriackiej.
I wojna światowa
Podczas I wojny światowej wcielony do armii austriackiej i wysłany wraz z pułkiem południowotyrolskim na front włoski. Walczył w jednostkach strzelców alpejskich i dosłużył się stopnia podporucznika. Po kapitulacji państw centralnych w dniu 11 listopada 1918 r. zdezerterował i przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do Wojska Polskiego.
Wojna polsko-ukraińska
Początkowo Maczek dowodził batalionem krośnieńskim przeznaczonym do odsieczy oblężonego Lwowa. Po początkowych sukcesach pod Ustrzykami, Chyrowem i Felsztynem, uderzenie polskie się załamało. Przez całą zimę jednostka Maczka uczestniczyła w walkach pozycyjnych.W kwietniu 1919 r. Maczek otrzymał przydział na dowódcę tzw. lotnej kompanii w 4 Dywizji Piechoty gen. Aleksandrowicza. Kompania Maczka urządzona została na wzór niemieckich batalionów szturmowych: posiadała zwiększoną ilość środków transportowych i ogniowych, dzięki czemu zasłużyła się w wiosennej ofensywie w walkach o Drohobycz, Stryj, Stanisławów i Buczacz.
Wojna polsko-bolszewicka
Po ustaniu walk polsko-ukraińskich Maczek został zweryfikowany w stopniu majora i przeniesiony do zadań sztabowych. Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej odtworzył swój batalion szturmowy, włączony w skład dywizji jazdy gen. Juliusza Rómmla. Na jego czele walczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną.
Lata międzywojenne
Po wojnie Maczek pozostał w wojsku. Służył na różnych stopniach oficerskich. W dniu 1 sierpnia 1923 r. uzyskał awans do stopnia podpułkownika. Początkowo służył w 26 Pułku Piechoty we Lwowie, następnie ukończył studia uzupełniające w Wyższej Szkole Wojennej. Po odbyciu stażu na stanowisku zastępcy dowódcy 76 Pułku Piechoty otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich, które pełnił w latach 1929-1935. Następnie przez trzy lata pełnił funkcję dowódcy Piechoty Dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty stacjonującej w Częstochowie. W 1938 r. Maczek otrzymał dowództwo 10 Brygady Kawalerii, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej.
Wojna obronna
W 1939 r. Maczek wraz ze swą jednostką bierze udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na rzecz Armii Kraków i Karpaty. Zadaje niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Węgierską Górką, Łańcutem i Rzeszowem. Od piętnastego września walczy po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 19 września, po agresji Związku Radzieckiego zmuszony jest wraz z całą jednostką przekroczyć granicę Węgier w rejonie Przełęczy Tatarskiej. W dniu 15 listopada 1939 r., w uznaniu zasług, otrzymuje awans do stopnia generała brygady.
Francja 1940
Niezatrzymywany przez władze węgierskie, 21 października 1939 r. Maczek przedostaje się do Francji. Tam otrzymuje przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coetquidan. Z powodu trudności czynionych przez władze francuskie nie udaje mu się w pełni utworzyć planowanej dywizji pancernej. Faktycznie z całej dywizji do maja 1940 r. udaje się uformować niecałą brygadę. Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940 r., Maczek na czele odtworzonej 10 Brygady Kawalerii Pancernej (10éme Brigade de cavalerie blindée) wyruszył na front w Szampanii. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w walkach odwrotowych francuskiej 20 Dywizji Piechoty pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59 Dywizji Piechoty w rejonie bagien Saint Gond. Na skutek niewykonalnego rozkazu dowództwa o zajęciu Montbard i mostów na Kanale Burgundzkim, resztki brygady Maczka zostały odcięte. Generał wydał rozkaz o zniszczeniu sprzętu i przebił się wraz z pół tysiącem swych żołnierzy do Marsylii. Stamtąd w przebraniu Araba przez Tunis, Maroko, Portugalię i Gibraltar dotarł do Szkocji.
Szkocja
Zaraz po przybyciu do Londynu, w październiku 1940, Maczek otrzymał order Virtuti Militari za męstwo w walkach we Francji oraz przydział na stanowisku dowódcy 2 Brygady Strzelców, do tego czasu dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 r. - w 1 Dywizję Pancerną.
Festung Europa
W dniu 1 sierpnia 1944 r. dywizja ląduje w Normandii w pobliżu Caen. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen. Maczek dowodzi swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise, gdzie zdecydowana obrona wzgórza 262 Montormel (znane jako "Maczuga") przez jego dywizję uniemożliwia większej grupie rozbitków 7. Armii wydostanie się z kotła. W ciągłych walkach z Wehrmachtem, gen. Maczek prowadzi dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwala m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach Maczkowi udaje się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej. W dniu 26 marca 1945, pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej. W 6 maja 1945 dywizja dociera do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty "Ostfrisland", dziesięciu dywizji piechoty i ośmiu pułków piechoty i artylerii. W dniu 1 czerwca 1945 r. został awansowany do stopnia generała dywizji.
Lata powojenne
Od września 1945 r. Maczek dowodził jednostkami polskimi, które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich demobilizacji. Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii. Pozbawiony obywatelstwa polskiego przez władze stalinowskie w 1946 r. i świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako barman w jednym z edynburskich hoteli. Na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. W dniu 11 listopada 1990 r. został awansowany do stopnia generała broni, a w 1992 r. został kawalerem Orderu Orła Białego.Stanisław Maczek dożył sędziwego wieku, umierając w wieku 102 lat. Pochowany został na cmentarzu żołnierzy polskich w Bredzie.
Odznaczenia:
* Order Orła Białego (1992), * Order Virtuti Militari III, IV i V klasy, * Order Odrodzenia Polski I i III klasy, * Krzyż Walecznych, * Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, * Komandoria Legii Honorowej (Legion d'Honneur), * Croix de Guerre 1940 z palmami (Francja), * Medaille Commemorative Francaise de la Guerre 1939-1945, * Grand Officier de l'Ordre de la Couronne avec palme (Belgia), * Croix de Guerre z palmami (Belgia), * Komandoria Orderu Łaźni (Order of the Bath Commander) (Wielka Brytania), * Distinguished Service Order, * Orde van Oranje Nassau III klasy (Holandia).
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia

10 zł, Bolesław Prus (1847-1912), 2012

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej

Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel:
lustrzany
Średnica:
32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
30.000 szt.
Cena emisyjna NBP: zostanie podana przez NBP w terminie późniejszym
Data emisji monet: 20.09.2012 r.
W zestawie: srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, folder emisyjny

Awers: Po lewej stronie, na wyodrębnionej płaszczyźnie, od góry ku dołowi, napis: RZECZPOSPOLITA/2012. Na prawo od napisu stylizowany wizerunek sylwetki idącego ulicą Bolesława Prusa. Po prawej stronie, w górnej części monety, w tle, stylizowane zarysy warszawskiej Starówki, a w dolnej części monety wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Na dole, na wyodrębnionej płaszczyźnie, napis POLSKA. Powyżej, pośrodku, napis: 10 ZŁ. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: MW.

Rewers: Centralnie, stylizowany wizerunek popiersia Bolesława Prusa. Po lewej stronie, na tle wyodrębnionej płaszczyzny, stylizowany wizerunek dziewiętnastowiecznej damy z parasolką, na tle zarysu warszawskiej Starówki. U dołu, półkolem, napis: 1847-1912. U góry, półkolem, napis: BOLESŁAW/PRUS.

                 BOLESŁAW PRUS 1847-1912

● Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki (ur. 20.08.1847 w Hrubieszowie, zm. 19.05.1912 w Warszawie), to najwybitniejszy z polskich realistów drugiej połowy XIX w. Wychowywał się na Lubelszczyźnie, ale jego dorosłe życie i twórczość były związane z Warszawą. W 1863 r. Głowacki – wtedy szesnastoletni gimnazjalista z Kielc – wyruszył do powstania. Ranny podczas potyczki pod Siedlcami został wzięty do rosyjskiej niewoli. Swój udział w powstaniu wspominał jako doświadczenie traumatyczne. W 1866 r. wstąpił do Szkoły Głównej w Warszawie na Wydział Matematyczno-Fizyczny. Na trzecim roku przerwał studia z powodu trudnej sytuacji materialnej. Studiował później krótko na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, skąd w 1870 r. wrócił na stałe do Warszawy. Imał się wówczas różnych zawodów, był m.in. ślusarzem, pisał do gazet. Jako dziennikarz zadebiutował w 1872 r. Niedługo potem przybrał pseudonim Bolesław Prus (pochodzący od herbu szlacheckiego rodziny Głowackich) i tak zaczął podpisywać swoje, jak sam uważał, teksty „błahe”, niegodne pióra poważnego publicysty naukowego, jakim zamierzał zostać w przyszłości. W 1874 r. związał się z „Kurierem Warszawskim”, w którym od następnego roku zamieszczał stałe felietony. Kroniki tygodniowe (później publikowane w „Kurierze Codziennym”) pisał do końca życia i to one pierwsze przyniosły mu popularność. Pisał w nich o wszystkim, notował w nich sprawy ważne i z pozoru nieistotne, zajmował się kondycją polskiego społeczeństwa i… stanem warszawskich chodników. Jako kronikarz Prus wybierał perspektywę „niespiesznego przechodnia”, którego interesuje wszystko, co spotka na drodze, bo nasłuchuje rytmu współczesności. Stworzył charakterystyczny styl felietonu łączącego humor z poważną refleksją.
● Od połowy lat 70. Prus na poważnie zajął się literaturą. Jego twórczość prozatorska czerpała inspiracje od wielkich realistów europejskich, ale pisarz od początku szukał własnej drogi do realizmu. Nowele Prusa przedstawiają świat z nieoczekiwanej czy niedostrzegalnej w naszym powszednim oglądzie perspektywy. Często pretekstem do tych mikroobserwacji jest błahe zdarzenie albo zwyczajny przedmiot (jak w najsłynniejszych, mistrzowskich nowelach Kamizelka i Katarynka), które potrafią odsłonić to, co ukryte albo przeoczone w codziennym życiu. I w swoich małych prozach, i w powieściach, Prus, z charakterystyczną dla siebie wrażliwością na sytuację ludzi biednych czy wykluczonych oraz z psychologicznym wyczuciem tematu, ukazuje problemy społeczne, które mimo osadzenia w realiach XIX w. skłaniają do refleksji również dziś.
● Tak dzieje się w Lalce (wydanie książkowe 1890), którą sam pisarz określał jako „powieść z wielkich pytań naszej epoki”. Przynosi ona epicką panoramę życia Warszawy końca lat 70. XIX w., ukazując różne środowiska nowoczesnego miasta. Główny bohater – Stanisław Wokulski, uczestnik powstania styczniowego, wraca z zesłania do Warszawy, gdzie rozpoczyna życie kupca i przedsiębiorcy. Wokulski jest, z jednej strony, człowiekiem sukcesu, z drugiej zaś – melancholikiem, darmo szukającym sensu i celu swojej egzystencji. Tym celem staje się dlań piękna arystokratka, z której czyni ideał, co prowadzi do nieuniknionych rozczarowań. Akcja powieści rozwija się w rytmie iluzji i deziluzji, odsłaniając mechanizm ulegania przez jednostki i zbiorowość idealistycznym złudzeniom. Lalka, obraz społeczeństwa polskiego czasu przemian, nie została zrozumiana przez współczesnych – przede wszystkim ze względu na zastosowanie eksperymentalnej narracji oraz otwarte zakończenie, niepozwalające jednoznacznie domknąć losów Wokulskiego.
● Kolejną wielką powieścią Prusa były Emancypantki (wydanie książkowe 1894). Utwór ten można uznać za głos pisarza w sprawie emancypacji kobiet, która była jedną z palących kwestii tamtego czasu. Przede wszystkim jest to jednak powieść o dojrzewaniu głównej bohaterki, Madzi, która szuka dla siebie miejsca w świecie, przeżywa kryzys wiary i odnajduje własną drogę do Boga. W swojej jedynej powieści historycznej Faraon (wydanie książkowe 1897) pisarz przedstawił mechanizmy władzy i działanie państwa. Stawia tam również ważne pytania o warunki i możliwości buntu. Ostatnią skończoną powieścią Prusa były Dzieci (wydanie książkowe 1909), w której pokazał niepokojący i mroczny obraz społeczeństwa polskiego okresu rewolucji 1905 r.
● Powieści Prusa przedstawiają historię Polaka, który musi zmagać się z własną psychiką i uwarunkowaniami czasów, w których przyszło mu żyć. Dlatego warto wracać do pytań postawionych przez pisarza – zwłaszcza o szanse rodzimej przedsiębiorczości i kultury w zmieniającym się zawrotnie świecie. Motywem przewodnim publicystyki i twórczości literackiej Prusa była polska niedojrzałość, „małoletniość”, jak ją nazywał. Często pisał o nadmiernym przywiązaniu Polaków do wielkich gestów, heroicznych bohaterów i pięknych obrazów przeszłości. Namawiał do rzetelnej oceny wad narodowych i kompleksów, pisał, że Polacy powinni uczyć się życia codziennego jak arytmetyki czy geografii.

 Ewa Paczoska

10 zł, Poczet królów i książąt polskich: Stanisław August Poniatowski (1732-1798), półpostać, 2005

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej
Seria: "Poczet królów i książąt polskich"

Stan zachowania monety:
I (menniczy)
Nominał:
10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 60000 szt.
Cena emisyjna NBP: 46 zł
Data emisji monet: 18.11.2005 r.

Srebrna moneta uwieczniająca ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego, nazywanego pieszczotliwie "mężem stu żon".

Moneta, na której utrwalono historię Polski, to piękna ozdoba każdej kolekcji i duma kolekcjonera !

Stanisław August Poniatowski (1732 - 1798) był ostatnim władcą Rzeczypospolitej Obojga Narodów, królem Polski i wielkim księciem litewskim w latach 1764-1795.

Urodził się 17 stycznia 1732 r. w Wołczynie i właściwie nazywał się Stanisław Antoni Poniatowski (herbu Ciołek). Był synem Stanisława Poniatowskiego, kasztelana krakowskiego i Konstancji z Czartoryskich, bratem podkomorzego nadwornego koronnego Kazimierza, feldmarszałka austriackiego Andrzeja, prymasa Michała Jerzego, Aleksandra, Franciszka, Ludwiki Marii i Izabelli. Od 1777 r. należał do masonerii.

Młodość
Dzieciństwo spędził wraz z rodzicami w Gdańsku (do 1739). Tam też pobierał nauki u wybitnego historyka Gotfryda Lengnicha, który był osobistym preceptorem młodych Poniatowskich. Później lekcji logiki udzielał mu przyszły poseł rosyjski w Rzeczypospolitej Herman Karl von Keyserling.

W czasie wojny o sukcesję austriacką w 1748 wziął udział w wyprawie rosyjskiego korpusu interwencyjnego nad Ren. Starannie wykształcony, w młodości wiele podróżował po krajach Europy Zachodniej. Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii zapoznał się z systemem rządów parlamentarnych.

W 1752 został wybrany posłem na Sejm i mianowany pułkownikiem regimentu łanowego. W 1756 został posłem saskim w Sankt Petersburgu, gdzie nawiązał romans z Katarzyną II, przyszłą cesarzową Rosji, którego owocem była ich córka Anna Piotrowna.

Zamach stanu Czartoryskich i elekcja

W kraju dużą rolę odgrywały wówczas wielkie stronnictwa magnackie, a coraz więcej do powiedzenia miały ościenne mocarstwa: Prusy, Austria, a szczególnie Rosja, zainteresowane narzuceniem Rzeczypospolitej ograniczonych reform ustrojowych, podważających demokrację szlachecką.

Jeszcze za życia Augusta III, w 1763 r. stronnictwo Czartoryskich (Familia) przygotowywało zamach stanu, i wprowadzenie na tron polski przedstawiciela swojego obozu z pomocą wojsk rosyjskich. W dniu 11 kwietnia 1764 r. nastąpiło podpisanie porozumienie pomiędzy Rosją i Prusami odnośnie przeprowadzenia w Rzeczypospolitej elekcji wspólnego kandydata.

Wybór padł na stolnika litewskiego Stanisława Antoniego Poniatowskiego, który jako były kochanek Katarzyny II i niepierwszoplanowa postać Familii gwarantował Rosji uległość.

Jak pisała wówczas caryca:

"Jest rzeczą nieodzowną abyśmy wprowadzili na tron Polski Piasta dla nas dogodnego, użytecznego dla naszych rzeczywistych interesów, jednym słowem człowieka, który by wyłącznie nam zawdzięczał swoje wyniesienie. W osobie hrabiego Poniatowskiego, stolnika litewskiego, znajdujemy wszystkie warunki niezbędne dla dogodzenia nam."

Na prośbę przywódców Familii Andrzeja Zamoyskiego i Augusta Aleksandra Czartoryskiego w granice Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie. Katarzyna II wydała specjalną deklarację, w której zaznaczyła, że działanie to ma na celu dbałość o wszystkie swobody Rzeczypospolitej.

W dniu 7 maja w Warszawie obrady rozpoczął sejm konwokacyjny, który działając pod węzłem konfederacji i wykorzystując absencję konserwatywnych posłów opozycji przeprowadził ograniczone reformy ustrojowe.

W dniu 7 września 1764 r., przy nielicznym udziale szlachty i zdecydowanym poparciu wojsk rosyjskich (7 tysięcy), w wyniku de facto zamachu stanu został wybrany królem Polski. Jego elekcję podpisało jedynie 5472 osób, co było w tym wypadku liczbą niezwykle niską.

W dniu 13 września król zaprzysiągł pacta conventa, a 25 listopada 1764 r., w dniu imienin carowej, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Władysław Łubieński koronował go na króla Polski w kolegiacie św. Jana w Warszawie.

Pod koniec listopada na sejmie koronacyjnym poseł rosyjski Mikołaj Repnin zażądał od Rzeczypospolitej wprowadzenia równouprawnienia dla wyznawców prawosławia i protestantów, jednak Stanisław August nie poparł otwarcie tych roszczeń. Starał się zachować neutralność, nie chcąc zrazić do siebie większości szlachty katolickiej.

Próba reform

Jako król Polski - Poniatowski pragnąc wzmocnić system obronny państwa, założył w dniu 15 marca 1765 r. Szkołę Rycerską, która w swym założeniu miała być elitarną uczelnią wojskową, kształcącą przyszłe kadry dla armii Rzeczypospolitej. Sam został szefem Korpusu Kadetów tej placówki.

Stanisław August przeznaczył na ten cel 1,5 miliona złp z własnej kiesy, później na utrzymanie jej łożył 600 000 złp rocznie (200 000 złp ze szkatuły królewskiej i 400 000 ze skarbu Rzeczypospolitej). Pozwoliło to na wychowanie w ciągu roku 200 kadetów. Oddał też na użytek Szkoły Rycerskiej swój Pałac Kazimierzowski w Warszawie.

W 1765 r. władca podjął próbę wzmocnienia miast, powołując we wszystkich województwach komisje dobrego porządku. Zajęły się one uporządkowaniem praw własności na terenach miejskich, rewindykując bezprawnie zagarniętą własność magistratów.

Zlikwidowały też wiele jurydyk magnackich, a poprzez usprawnienie zbierania podatków miejskich, miasta zyskały nowe fundusze przeznaczane teraz m. in. na wybrukowanie ulic.Wypełniając artykuł 45, swoich zobowiązań podpisanych w pactach conventach Stanisław August rozpoczął przeprowadzanie reformy monetarnej.

Powołana przez króla komisja mennicza zajęła się projektem wprowadzenia nowych stóp monetarnych. Jeszcze w 1765 otwarto, zamknięte w Rzeczypospolitej od trzech pokoleń mennice.

W dniu 10 lutego 1766 r. podskarbi wielki koronny Teodor Wessel wydał uniwersał o monecie, mocą którego wprowadzał nową stopę złotówki. Z grzywny kolońskiej miano odtąd wybijać 80 złotych, a złotówka dzieliła się na 4 grosze srebrne lub 30 miedzianych.

Talar równy był 6 złotym a dukat 16,75 złotego. Z obiegu wycofano wszystkie monety obce, a także tzw. efraimiki - bite stemplami Augusta III w Saksonii przez okupacyjne wojska pruskie.

W marcu 1765 r. król, wraz z Ignacym Krasickim i Franciszkiem Bohomolcem, założył tygodnik Monitor. Artykuły w nim zamieszczone traktowały m.in. o potrzebie poprawy doli chłopskiej i tolerancji religijnej.

Protektorat rosyjski

Dla poparcia równouprawnienia innowierców, zwanych również dysydentami (co zresztą było tylko pretekstem dla nietolerancyjnej prawosławnej Katarzyny II), wkroczył czterdziestotysięczny korpus wojsk rosyjskich. Pod jego ochroną 20 marca 1767 r. zawiązały się dwie konfederacje innowiercze: konfederacja słucka dla Litwy i konfederacja toruńska dla Korony.

Mikołaj Repnin powołał do życia w czerwcu w Radomiu ogólnokrajową konfederację radomską w obronie zagrożonego katolicyzmu, przeciwko "Ciołkowi", jak zwali króla jego przeciwnicy. Wsparły ją wydatnie Prusy, pragnące umniejszenia wpływów i siły Rosji.

W dniu 5 października 1767 r. zebrał się sejm nadzwyczajny zwany Repninowskim, który utrzymał, zgodnie z żądaniami szlachty, dotychczasowe prawa szlacheckie tzw. prawa kardynalne, ale równocześnie zgłoszone na nim zostały m.in. postulaty równouprawnienia innowierców. W wyniku jego uchwał Rzeczpospolita stała się de facto protektoratem rosyjskim.

Konfederacja barska

Część szlachty, przeciwna faktycznemu uzależnieniu od Rosji, zorganizowała w lutym 1768 r. konfederację barską, która wszczęła wojnę przeciwko Rosji w obronie niepodległości Rzeczypospolitej i wiary katolickiej.

W dniu 22 października 1770 r. Generalność konfederacji barskiej, ogłosiła detronizację Stanisława Augusta Poniatowskiego i bezkrólewie. W dniu 3 listopada 1771 r. w Warszawie król w niejasnych do dziś okolicznościach został porwany, lecz następnego dnia odzyskał wolność. Propaganda królewska starała się to przypisać konfederatom (Pułaskiemu i Krasińskiemu).

I rozbiór Polski

Konfederacja barska upadła po czterech latach walk i nastąpił wtedy I rozbiór Rzeczypospolitej (1772), w którym ok. 1/4 terytorium Rzeczypospolitej ze Lwowem, Pomorzem Gdańskim i Inflantami Polskimi zostało zagarnięte przez Prusy, Austrię i Rosję. Cesję terytorium zatwierdził Sejm rozbiorowy, zwołany w kwietniu 1773 r. w Warszawie. Powołano na nim Radę Nieustającą przy królu - pierwowzór gabinetu ministrów.

Finanse i gospodarka

W 1766 r. uruchomiono w Warszawie mennicę państwową. Reformy monetarne przeprowadzono jeszcze dwukrotnie w 1788 i 1794 roku. Wprowadzono wówczas urzędowe miary i wagi. W 1766 r. zlikwidowano cła wewnętrzne, w 1775 r. wprowadzono jednolite cło generalne.

Wybudowano wiele manufaktur włókienniczych, sukienniczych, skórzanych, hut szkła, garbarni, młynów, browarów, cegielni, fabryk powozów, mebli, fajansów, broni. W 1782 r. Prot Potocki założył Kompanię Handlu Czarnomorskiego , która wobec blokady pruskiej zajęła się eksportem polskich towarów przez Morze Czarne. Powstała wówczas rządowa kompania manufaktur wełnianych.

W 1787 r. brat króla, prymas Michał Poniatowski, założył Fabrykę Krajową Płócienną. Największymi inwestycjami były budowy Kanału Ogińskiego, łączącego rzeki Dniepr i Niemen oraz Kanału Królewskiego, łączącego Prypeć z Bugiem. Nastąpiło też szybkie uprzemysłowienie okolic Grodna przez podskarbiego litewskiego Tyzenhauza. Warszawa wzbogaciła się o zbudowany w stylu klasycystycznym Pałac Łazienkowski, Oś Stanisławowską, Królikarnię, przebudowany został Zamek Królewski.

Powstały pałace w Szczekocinach, Natolinie. Niektórzy magnaci dobrowolnie likwidowali pańszczyznę, zamieniając ją na oczynszowanie (Andrzej Zamoyski). Herb Rzeczypospolitej z czasów stanisławowskich na poznańskim odwachu, na środkowym polu Ciołek, herb Poniatowskich.

Nauka i oświata

W 1765 r. król założył pierwszą polską uczelnię świecką Szkołę Rycerską, kształcącą przyszłe kadry dla armii Rzeczypospolitej. W 1773 r. powstała Komisja Edukacji Narodowej - pierwsza na świecie centralna instytucja zajmująca się edukacją, która przejęła kadrę i budynki skasowanych szkół jezuickich. W tym roku powstało też Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, zajmujące się opracowywaniem podręczników.

Kultura i sztuka

W nauce i kulturze rozkwitała epoka Oświecenia. Do najwybitniejszych jego przedstawicieli należeli: biskup Ignacy Krasicki, ksiądz Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Stanisław Konarski. Sam król był wielkim mecenasem nauki, sztuki i literatury, organizował obiady czwartkowe, na które zapraszał uczonych, pisarzy, poetów.

Nad królewskimi zbiorami sztuki pieczę sprawował malarz Marcello Bacciarelli. Częstymi gośćmi króla byli: poeta i historyk Adam Naruszewicz, poeta Stanisław Trembecki, satyryk i komediopisarz Franciszek Zabłocki, twórca teatru narodowego Wojciech Bogusławski i inni.

Działalność masońska

Król w roku 1777 został przyjęty do masonerii rytu Ścisłej Obserwy. Uzyskał od razu wszystkie stopnie wtajemniczenia z najwyższym, ósmym włącznie. Przyjął imię zakonne Salsinatus (anagram od Stanislaus) Eques a Corona vindicata. Jego akces do masonerii był zachowywany w ścisłej tajemnicy, wiedziało o nim w Rzeczypospolitej jedynie kilku wolnomularzy siódmego i ósmego stopnia.

Król podpisał m. in. zobowiązanie do posłuszeństwa zwierzchnikowi Ścisłej Obserwy, księciu Ferdynandowi Brunszwickiemu. Władca brał także aktywny udział w pracach warszawskiego kółka Różokrzyżowców.

Sejm Czteroletni i Konstytucja 3 maja

W roku 1780 wojska rosyjskie opuściły terytorium Rzeczypospolitej, został jedynie prokonsul Stackelberg. Magnateria pozostawała nadal w ostrej opozycji do króla. W czasie spotkania z carycą Katarzyną II w 1787 r. w Kaniowie nad Dnieprem król zaproponował ścisły sojusz obu państw w wojnie z Turcją. Miało w niej wziąć udział 45 tys. wojska Rzeczypospolitej, dozbrojonego przez Rosję.

Katarzyna zgodziła się częściowo. Po pewnym czasie powstał dwunastotysięczny korpus polsko-litewski pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Franciszka Ksawerego Branickiego.

W 1788 r. zwołany został za zgodą Rosji w Warszawie sejm, zwany później Sejmem Wielkim, rozpoczął on gruntowne dzieło reformy ustroju. W marcu 1790 r. Rzeczpospolita zawarła przymierze zaczepno-odporne z Prusami wymierzone w Rosję.

W dniu 3 maja 1791 r. sejm uchwalił nową konstytucję państwową. Stanisław August był głównym autorem tekstu Konstytucji 3 maja.

Przeciwko zamierzonej w konstytucji reformie państwa w dniu 14 maja 1792 r. zawiązana została przez szlachtę polską i litewską zbrojna konfederacja targowicka. Konfederaci zwrócili się o pomoc wojskową do Katarzyny II.

Wojna polsko-rosyjska w 1792 r.

Rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1792 r., która trwała od maja do prawie końca lipca. Wojska polsko-litewskie zmagając się z ogromną przewagą przeciwnika odniosły kilka sukcesów, zwłaszcza na froncie ukraińskim, gdzie dowodził bratanek królewski ks. Józef Poniatowski, ale cała kampania obronna zakończyła się zdradą króla i jego przystąpieniem do Targowicy 23 lipca 1792 r., co było jednoznaczne z kapitulacją.

Konfederaci targowiccy zajęli wówczas wszystkie województwa Rzeczypospolitej. Prusacy łamiąc przymierze wkroczyli do Wielkopolski w styczniu 1793 r.

II rozbiór Polski w 1793 r.

Jeszcze przed II rozbiorem cała Rzeczpospolita została okupowana: Wielkopolska została zajęta przez Prusy, Warszawa przez Rosję. Okupacja wojskowa obcych mocarstw i rządy targowiczan (głównie przedstawiciele stronnictwa hetmańskiego na Sejmie Wielkim) były bardzo uciążliwe, toteż wśród ludności szybko narastało niezadowolenie i bunt. Zawiązywały się spiski przeciwko okupantom.

W dniu 23 stycznia 1793 r. podpisany został w Petersburgu przez Prusy i Rosję II rozbiór Rzeczypospolitej. Austria nie brała udziału w II rozbiorze Polski, gdyż była zajęta wojną ze swymi sąsiadami (szczególnie ogarniętą rewolucją Francją). Prusy chciały wynagrodzić sobie straty poniesione w walkach z Francją, natomiast Rosja w walkach z Turcją. We wrześniu 1793 r. został zwołany ostatni sejm w Grodnie. Postanowienia weszły w życie, gdyż protestacyjne milczenie posłów uznano za zgodę na rozbiór.

Insurekcja kościuszkowska 1794

W marcu 1794 r. wybuchło powstanie narodowe przeciwko Rosji i Prusom, kierowane przez gen. Tadeusza Kościuszkę, który w latach 1775-1783 był uczestnikiem wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, a w 1792 r. dowodził w bitwie pod Dubienką. Po insurekcji warszawskiej, gdy zdobyto ambasadę rosyjską w Warszawie i przejęto papiery świadczące o pobieraniu przez otoczenie Stanisława Augusta stałej pensji rosyjskiej - król stał się faktycznie zakładnikiem powstańców i zamknął się w zamku.

III rozbiór Polski w 1795 r.

Po upadku powstania, który nastąpił w 1795 r. I Rzeczpospolita przestała istnieć jako państwo. Król Stanisław August Poniatowski opuścił wtedy Warszawę i udał się w asyście 120 dragonów rosyjskich do Grodna pod opiekę i nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym abdykował w dniu 25 listopada 1795 r. (w dniu imienin Katarzyny II) i w 31 rocznicę swojej koronacji. Otrzymywał od carycy stałą pensję, po jej śmierci mógł zamieszkać w Petersburgu.

Zmarł tam w dniu 12 lutego 1798 r. nagłą śmiercią po wypiciu zawartości filiżanki. W chwili śmierci był bardzo zadłużony. Ostatni jego symboliczny pogrzeb nastąpił 14 lutego 1995 r. w archikatedrze św. Jana w Warszawie.
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia

10 zł, Historia polskiej muzyki rozrywkowej - Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski - klipa, 2011

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja:Historia polskiej muzyki rozrywkowej
Temat: Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski

Stan zachowania monety:
I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel: lustrzany
Wymiary: 28,2 x 28,2 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 50 000 szt.
Cena emisyjna: 100 zł
Data emisji monet: 8.12.2011 r.
W zestawie: srebrna moneta w kapsule ochronnej, folder emisyjny

Genialni twórcy intelektualnej rozrywki - Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski - uwiecznieni na srebrnej monecie, trzeciej z kolekcji "Historia polskiej muzyki rozrywkowej".

„Starsi panowie dwaj” 
znani są najbardziej z "Kabaretu Starszych Panów", czyli kabaretu dwóch twórców rozrywki telewizyjnej lat 50. i 60. XX wieku.

Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski monety NBP
Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski

  • Awers: u góry, po prawej stronie, wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Na prawo od orła napis: 10/ZŁ. Poniżej orła, po prawej stronie, oznaczenie roku emisji: 2011. Po lewej stronie stylizowany fragment zapisu nutowego. U dołu stylizowane wizerunki odwróconego cylindra, laski, kwiatu, kartek papieru i wiecznego pióra. Poniżej napis: RZECZPOSPOLITA. Po prawej stronie, prostopadle, napis: POLSKA.
  • Rewers: centralnie, stylizowany wizerunek okładki płyty Kabaretu Starszych Panów, z wizerunkami postaci Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego. U dołu stylizowany napis: Kabaret Starszych Panów. Nad nim napis: JEREMI/PRZYBORA/JERZY/ WASOWSKI. U góry, wzdłuż krawędzi monety od lewej strony do prawej, napis: HISTORIA POLSKIEJ MUZYKI ROZRYWKOWEJ.

Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski monety NBP

******


Jeremi Przybora

● Jeremi Przybora urodził się 12 grudnia 1915 r. w Warszawie. Wychowywał się z bratem oraz siostrą w Warszawie i na wsi. Mimo dość wczesnej śmierci ojca (poważanego przemysłowca i cukiernika) było to szczęśliwe, pełne rodzinnego ciepła dzieciństwo.

● Uczęszczał do bydgoskich i warszawskich gimnazjów, a potem bez przekonania studiował na kilku wydziałach. Jeszcze jako student wygrał konkurs na „spikiera” Polskiego Radia.

Na antenie pozostał do momentu kapitulacji Warszawy i zamilknięcia radiostacji. Zawodowa znajomość z inżynierem amplifikatorni zadzierzgnięta przy okazji wspólnego słuchania BBC podczas oblężenia stolicy okazała się najważniejszą przyjaźnią jego życia.

● Do Polskiego Radia wrócił na czas Powstania Warszawskiego. W grupce radiowców dotrwał do warszawskiego exodusu. Przeszedł przez obóz w Pruszkowie, skąd udało mu się uciec.

Wkrótce po wojnie przeprowadził się z rodziną do Bydgoszczy, zatrudniając się w Rozgłośni Pomorskiej. Tam też zaczął pisać do radiowej audycji Pokrzywy nad Brdą; wówczas powstały też pierwsze liryki do muzyki, jeszcze wtedy komponującego piosenki, Kazimierza Serockiego.

● W 1948 r. wrócił do Warszawy. Radiowy teatr Eterek, który powstał tego roku, przez 10 lat rozjaśniał słuchaczom mroki lat stalinizmu i odwilży zabawnymi tekstami Przybory z muzyką spotkanego po latach inżyniera i matematyka - Jerzego Wasowskiego. Okazał się on niebawem świetnym aktorem i wielkim kompozytorem.

● We wspaniałej obsadzie Eterka pojawiła się, obok Adama Mularczyka i Tadeusza Fijewskiego, Irena Kwiatkowska, od 1958 r. potężny (duchem), choć nie jedyny, filar aktorski nowego programu telewizyjnego pod tytułem Kabaret Starszych Panów. Tytuł nieco mylący - nowy program tak naprawdę był muzycznym teatrem absurdu.

● Zaledwie kilkanaście przedstawień na trwałe zapisało się w historii polskiej kultury, czyniąc z występujących jako Pan A i Pan B autorów i aktorów - Krafftówny, Jędrusik, Dziewońskiego, Czechowicza, Michnikowskiego, Gołasa, Łazuki i innych - gwiazdy świecące pełnym blaskiem uwielbienia widowni, ogromnie rozczarowanej w 1966 r., kiedy Kabaret skończył nadawanie.

● Jerzy Wasowski zniknął z ekranu, pozostając jednak wiernym kompozytorem piosenek Przybory (czasem komponował też Jerzy Derfel, Adam Sławiński i inni), który wciąż występował w cyklu swoich Divertiment, a potem Teatru Niedużego (Gołoledź, Medea moja sympatia, X333’3, Balladyna 68, Książę ułomny itp.).

● Od czasu do czasu wydawał utwory prozą: Listy z Podróży, Baśnie Szeherezady, Miłość do magister Biodrowicz, Mieszanka firmowa, Uwiedziony...

● W 1981 r. na długi czas skończyło się jego życie zawodowe, a śmierć Wasowskiego w 1984, przerwała tę niezwykłą przyjaźń dwojga twórców. Pod koniec lat 80., za pomocą cyklu opowieści telewizyjnych Cztery pory roku i teatralnego spektaklu Zimy żal z piosenkami Wasowskiego i Przybory, Magda Umer przywróciła tę twórczość nowym pokoleniom.

Piosenki śpiewane przez młodych aktorów okazały się nieśmiertelnymi standardami, do których wciąż wracają słuchacze.

● Jeremi Przybora pojawiał się czasem w telewizji, wydał piosenki „prawie wszystkie” w formie zbiorku poetyckiego (zaszczyconego zachwytem co najmniej dwojga wielkich pisarzy: „…największy polski poetahumorysta…”) i pisał trzytomowe Memuary: Przymknięte oko Opaczności I i II, Zdążyć z happy endem.

Zdążył również z napisanym do muzyki Janusza Stokłosy musicalem dla dzieci wg powieści J.M. Barrie’go.

Śpiew Wendy i Piotrusia Pana był jednak łabędzim śpiewem librecisty - Jeremi Przybora zmarł 4 marca 2004 r.

autor: Konstanty Przybora


******

Jerzy Ryszard Wasowski

● Jerzy Ryszard Wasowski urodził się 31 maja 1913 r. w Warszawie.

Po ukończeniu wydziału elektromechaniki na Politechnice Warszawskiej rozpoczął praktykę w Polskim Radiu, pracując w działach: amplifikatorni, nagrań i transmisji. Tuż przed wojną zetknął się w radiu z Jeremim Przyborą.

W czasie okupacji przebywał w majątku Zamoyskich, gdzie m.in. prowadził tajne nauczanie w szkole średniej. Wykładał przedmioty ścisłe, uczył muzyki i rysunku.

Był świetnym kreślarzem, miał zdolności graficzne (co widać, gdy się ogląda jego nuty), był zamiłowanym majsterkowiczem - do dziś są w domu różne meble jego autorstwa.

Lubił i umiał uczyć, kiedy po wojnie wrócił do radia, prowadził kursy dla mikserów.

● Po wojnie (1945-46) pracował w radiu (jako spiker i w działach technicznych), następnie w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie (1946-48), początkowo jako taper później aktor, aż w końcu - kompozytor.

Z Polskim Radiem związany od 1948 do 1979 r. - kolejno jako kierownik działu reżyserii muzycznej i nagrań, główny reżyser akustyczny (opracował skrypt zasad reżyserii dźwięku dla mikserów), zastępca kierownika działu emisji, reżyser i starszy redaktor Teatru Humoru i Satyry (1962-73).

Równocześnie cały czas pracował jako lektor, aktor i reżyser.

W dziedzinie muzyki był samoukiem. Pisał w systemie tonalnym, w różnych fakturach: kameralnych, jazzowych, symfonicznych. Znakomity pianista z niezmiennym hobby: matematyką (teoria grup) oraz akustyką muzyczną (struktury dźwiękowe).

● Skomponował około 700 piosenek, 150 ilustracji muzycznych do słuchowisk radiowych, widowisk telewizyjnych, filmów animowanych i fabularnych oraz sztuk teatralnych i około 100 piosenek dla dzieci (twórczość najbardziej ceniona przez samego kompozytora).

● Niezapomniane są jego kreacje aktorskie: Bolesława Prusa (Telepatrzydło Pana Prusa), księcia biskupa w Ja gorę!, 10 postaci w słuchowisku Niech żyje człowiek (wyróżnienie Prix Italia 1957).

● Genialny duet twórczy z Jeremim Przyborą zaowocował cyklami: Eterek, Kabaret Starszych Panów, Divertimento, Opowieści Starszego Pana, Kabaret Jeszcze Starszych Panów, oraz muzykałami: Panna Zuzanna, Balladyna 68, Medea moja sympatia, Gołoledź, Pani X przeprasza, Telefon zaufania.

● Pisał dla kabaretów: Szpak i Dudek (z Wojciechem Młynarskim). Wspaniałe piosenki stworzył też z Romanem Sadowskim (np. Złoty pierścionek) czy Bronisławem Brokiem (np. Jeszcze poczekajmy).

Jest twórcą musicali m.in.: Pamiętnika Pani Hanki (A. Marianowicz) i Machiavellego (A. Marianowicz i R.M. Groński).

● Jerzy Wasowski zmarł 29 września 1984 r.

autor: Grzegorz Wasowski

źródło: folder emisyjny NBP

10 zł, Wielkie bitwy - Kłuszyn - 1610 rok, 2010

NBP - srebrne monety

Kategorie:

Monety srebrne - 10 zł

Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej
Seria: Wielkie bitwy

Stan zachowania monety:
I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: Ag 925
Stempel: lustrzany
Techniki dodatkowe: wybłyszczany fragment reliefu
Kształt: elipsa
Średnica: 40,00 mm x 26,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 60 000 szt.
Cena emisyjna NBP: 90 zł
Data emisji monet w NBP: 2.07.2010 r.
Projektant: Robert Kotowicz
W zestawie: srebrna moneta w kapsule ochronnej, folder emisyjny NBP

Nowość Narodowego Banku Polskiego:
  • dwie pierwsze moneta z serii "Wielkie bitwy"
  • po raz pierwszy w polskiej numizmatyce - monety z wybłyszczoną częścią reliefu
  • po raz pierwszy w polskiej numizmatyce - monety w kształcie elipsy.
Srebrne monety Wielkie bitwy - Grunwald (1410), Kłuszyn (1610) www.numizmatyczny.pl
Srebrne dziesięciozłotówki upamiętniające jedne z największych w historii Polski bitew - bitwę pod Grunwaldem oraz bitwę pod Kłuszynem - zainaugurują nową serię monet kolekcjonerskich Narodowego Banku Polskiego zatytułowaną „Wielkie bitwy”.

W 2010 roku przypadają okrągłe rocznice dwóch słynnych bitew: 600-lecie bitwy pod Grunwaldem i 400-lecie bitwy pod Kłuszynem.

NBP postanowił uczcić te historyczne wydarzenia emisją monet kolekcjonerskich: w lipcu ukażą się dwie srebrne dziesięciozłotówki oraz 2 zł wykonane ze stopu Nordic Gold.

Obie srebrne monety będą niewątpliwą gratką dla kolekcjonerów.

Po raz pierwszy bowiem monety kolekcjonerskie NBP zostały zaprojektowane w kształcie elipsy, nigdy dotąd nie stosowanym w polskich monetach okolicznościowych.
  • Na awersie monety „Grunwald”, upamiętniającej jedną z największych bitew średniowiecznej Europy z 15 lipca 1410 r., znajduje się wizerunek króla Władysława Jagiełły na tle chorągwi z herbami Polski i Litwy.
  • Natomiast rewers przedstawia walczących rycerzy na koniach, w a tle chorągwie z herbami Polski i Litwy i ustawione skośnie rycerskie kopie.
Moneta „Kłuszyn” upamiętnia zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego nad armią rosyjską, dowodzoną przez kniazia Dymitra Szujskiego 4 lipca 1610 r.
  • Awers monety przedstawia wizerunek popiersia hetmana Stanisława Żółkiewskiego na tle wojsk polskich (z lewej strony monety) i wojsk moskiewskich (z prawej strony).
  • Rewers monety przedstawia zaś szarżujących husarzy.
Srebrne monety wykonano stemplem lustrzanym, a widoczne na nich wizerunki jeźdźców zostały dodatkowo wybłyszczone.

Temat „Wielkie bitwy - Grunwald, Kłuszyn” uzupełnia obiegowa dwuzłotówka wykonana ze stopu Nordic Gold. Jej rewers przedstawia walczących rycerzy i leżącą chorągiew wojsk krzyżackich, całość uzupełnia napis „Grunwald 1410”.

Jan Matejko - obraz Bitwa pod Grunwaldem (1878)
Bitwa pod Grunwaldem (1410)
na obrazie Jana Matejki (1878)

Jedną z największych bitew w średniowiecznej Europie była bitwa pod Grunwaldem stoczona 15 lipca 1410 r. Bitwa pod Kłuszynem stanowiła natomiast apogeum trwającego 9 lat konfliktu polsko-moskiewskiego.

Bitwa pod Grunwaldem 1410

Polsko-litewskie siły dowodzone przez króla Władysława Jagiełłę liczyły około 45 tysięcy zbrojnych, głównie jazdy. 

Krzyżacy pod wodzą wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena wystawili około 16 tysięcy jazdy i 5 tysięcy piechoty.

Moment rozpoczęcia bitwy został wybrany przez króla, który opóźniając rozpoczęcie boju, doprowadził do zmęczenia Krzyżaków rozstawionych od rana w szykach bojowych.

Około południa bitwa rozpoczęła się dwukrotnym wystrzałem z krzyżackich armat. W tym momencie do boju ruszyły oddziały litewsko-ruskie, które po wybiciu artylerzystów starły się z ciężkozbrojną jazdą zakonną.

Po godzinnej walce Litwini rzucili się do ucieczki - prawdopodobnie był to celowy manewr, który miał za zadanie wciągnąć w pułapkę lewe skrzydło armii krzyżackiej. Wskazuje na to późniejszy powrót na pole bitwy wojsk litewskich, które wybiły rozsypanych w bezładnym pościgu nieprzyjaciół.

Główne siły wojsk koronnych weszły do bitwy z pewnym opóźnieniem. Zgodnie z ówczesną taktyką poszczególne oddziały i chorągwie były uformowane w głębokie kolumny poprzedzane klinem złożonym z najlepszych rycerzy.

Taki szyk zapewniał dużą manewrowość i umożliwiał wycofanie się chorągwi po nieudanej szarży, a także dawał możliwość zaopatrzenia się w nowe kopie w miejsce skruszonych.

Po sześciogodzinnym boju Polacy, wsparci przez powracające oddziały litewskie księcia Witolda, otoczyli wojska zakonne.

W walce poległ Ulryk von Jungingen i wielu dostojników zakonnych, a szeregi krzyżackie rzuciły się do panicznej ucieczki. Szturmem zdobyto otoczony wozami obóz krzyżacki.

Po bitwie wyruszono pod Malbork, wówczas będący twierdzą nie do zdobycia. Po krótkim i bezskutecznym oblężeniu wojska Jagiełły powróciły do Polski.

Rezultatem bitwy pod Grunwaldem był pokój zawarty w Toruniu w 1411 r. Choć warunki pokoju były niewspółmierne do skali zwycięstwa, to jednak satysfakcjonował on Polskę i Litwę, gdyż dawał im terytoria, o które toczyła się wojna.

Bitwa pod Kłuszynem 1610

Bitwa pod Kłuszynem stanowiła apogeum trwającego 9 lat konfliktu polsko-moskiewskiego. Polska, realizując dynastyczne plany króla Zygmunta III Wazy, zaangażowała się w otwarty konflikt ze wschodnim sąsiadem.

Wsparcie udzielone carowi przez króla Szwecji Karola IX skłoniło króla Zygmunta III do rozpoczęcia we wrześniu 1609 r. działań wojennych w państwie moskiewskim.

Pierwszym celem miało być zdobycie Smoleńska. W maju 1610 r. car rozpoczął przygotowania do odsieczy miasta - zgromadził ponad 30 tysięcy żołnierzy dowodzonych przez jego brata Dymitra Szujskiego i około 8 tysięcy cudzoziemskich sojuszników pod wodzą Jakuba de la Gardie, którzy po przejściu pod Kłuszyn stanęli w warownym obozie.

W ich kierunku wyruszyło siedmiotysięczne polskie wojsko pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego. W większości była to jazda - husaria i lżej zbrojni kozacy. Po całonocnym marszu, 4 lipca przybyli pod Kłuszyn.

O świcie husaria zaatakowała lewe skrzydło wojsk moskiewskich. Ataki następowały jeden po drugim, oddziały po starciu wycofywały się, by umożliwić szarżę kolejnym chorągwiom. Mijały godziny krwawego boju, a ciągłe ataki jazdy nie przynosiły rozstrzygnięcia.

Wtedy zaatakowano prawe skrzydło moskiewskie złożone z wojsk cudzoziemskich, które stawiły twardy opór.

Falowe ataki, w które hetman Żółkiewski zaangażował wszystkie dostępne siły, dały w końcu rezultat: Dymitr Szujski skierował do boju odwody - rajtarię stosującą tak zwany karakol. 

Taktyka ta polegała na tym, że oddział podjeżdżał jak najbliżej przeciwnika, po czym jego pierwszy szereg oddawał strzały z pistoletów i wycofywał się w tył formacji, aby dać możliwość oddania strzału kolejnemu szeregowi. 

Moment ten wykorzystały polskie wojska - jedynie pierwszy szereg zdołał wystrzelić, gdy husaria dopadła rajtarów. 

Impet ataku zepchnął ich na pozostałe wojska. Dalszy napór husarii przełamał wojska moskiewskie, które zbitą masą zaczęły ustępować pola, dzięki czemu opanowano obóz moskiewski.

Wtedy także udało się skoordynowanym atakiem piechoty, ostrzałem artyleryjskim i atakami jazdy przełamać obronę na prawym skrzydle moskiewskim. 

Piechota cudzoziemska wycofała się z walki, kryjąc się w lesie i swym obozie. Po blisko pięciu godzinach walki Żółkiewski był panem pola bitwy.


Skutkiem bitwy było uznanie przez bojarów królewicza Władysława carem Rosji i zajęcie Moskwy przez hetmana Żółkiewskiego.

Witold Głębowicz - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia


previous next contents

Valid HTML 4.01!