Kolekcja:
Srebrne monety
o tematyce historycznej
Seria: "Poczet królów i książąt polskich"
Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10
zł
Stop:
925/1000 Ag
Stempel:
lustrzany
Średnica:
32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji:
40.000 szt.
Cena
emisyjna NBP:
40 zł
Data emisji monet:
15.10.2003 r.
Najdłużej
żyjący król Polski - Stanisław Leszczyński - uwieczniony na
srebrnej monecie kolekcjonerskiej z serii "Poczet
królów i książąt polskich".
Lekcja
historii, piękna ozdoba kolekcji i duma każdego kolekcjonera!
"Rzadko
kiedy nawet najbardziej zamiłowani bywalcy muzeów w swych
wędrówkach po ich salach zatrzymują się przy gablotach z
monetami. Leżą więc sobie pod szkłem krążki złote, srebrne i miedziane,
różnej wielkości i barwy, o różnych stemplach - z
wizerunkiem ryb, zwierząt, królów, cesarzy,
satrapów, bogów i zwykłych ludzi. Gdyby chciały
przemówić, usłyszelibyśmy historie, które zaćmić
by mogły nawet najbardziej fascynującą opowieść..."
Henryk Cywiński "Z
dziejów pieniądza na świecie"
Stanisław
Bogusław Leszczyński herbu Wieniawa urodził się 20
października 1677 r. we Lwowie, zmarł w dniu 23 lutego 1766 r. w
Lunéville we Francji.
Leszczyński
był królem Polski w latach 1704-1709 i 1733-1736, księciem
Lotaryngii i
Baru w latach 1738-1766, a przy tym - najdłużej żyjącym
królem Polski.
Ciekawostką jest fakt, iż król zmarł nie ze względu na
podeszły wiek,
ale w wyniku poparzeń, którym uległ w wieku 89 lat, gdy jego
strój
zapalił się od iskry z kominka.
Przerwane panowanie
Po
zajęciu Warszawy przez wojska szwedzkie w 1704 r., wroga
królowi
Augustowi II Saskiemu szlachta polska zawiązała konfederację warszawską
i 16 lutego zdetronizowała króla. Leszczyński, jako delegat
konfederacji spotkał się w kwietniu z królem szwedzkim
Karolem XII w
Lidzbarku Warmińskim.
Szwedzki władca doceniając jego wpływy w
Wielkopolsce wysunął go jako kandydata do tronu. Leszczyński początkowo
złożył zobowiązanie, że koronę przyjmie jedynie w depozyt i przekaże ją
Jakubowi Sobieskiemu. Obietnicy nigdy nie dotrzymał.
W lipcu
tegoż roku, sejm elekcyjny, zwołany w szwedzkim obozie wojskowym pod
Warszawą, potwierdził formalnie wybór nowego
króla. Dopiero jednak w
dniu 4 października 1705 r. został koronowany na króla
Polski w
kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie przez arcybiskupa
lwowskiego Konstantego Zielińskiego.
Przez cały 5-letni okres
panowania Leszczyńskiego trwała w Polsce wojna przeciwko szwedzkiej
okupacji, przy czym August II Mocny (Wettin) dopiero w 1706 r. zrzekł
się swej polskiej korony na rzecz nowego króla
(Pokój w Altranstädt).
Co
ciekawe znalezione zostały listy pomiędzy Leszczyńskim a Karolem XII
dotyczącego rozbioru Polski przez armię szwedzką przy oddzieleniu dla
Leszczyńskiego księstwa Wielkopolski! Po zniszczeniu przez Rosjan
ekspedycyjnej armii szwedzkiej pod Połtawą w dniu 8 lipca 1709 r.,
Szwedzi opuścili także ziemie Rzeczypospolitej.
W ślad za nimi
wrócił August II, znów jako król
Polski, a Leszczyński, wraz ze swymi
licznymi zwolennikami, udał się na emigrację do Stambułu. Tam zabiegał
u sułtana o wojnę Turcji przeciwko Rosji i Rzeczypospolitej, do czego
nie doszło.
Przez kolejne 22 lata Stanisław Leszczyński
przebywał we Francji. W roku 1725, dzięki wstawiennictwu Markizy de
Prie, jego córkę Marię poślubił król Francji -
15-letni wówczas Ludwik
XV, młodszy od swej wybranki o 6 lat.
Ludwik XV angażował się
później bezpośrednio, wszak bez powodzenia, w
powrót swego teścia na
tron Polski, zwolniony przez śmierć Augusta II w 1733 r. Mianowicie
Stanisław Leszczyński pojechał wtedy na elekcję do Warszawy, mocno
wspierany pieniędzmi przez swego zięcia.
W dniu 12 września 1733
r. w Warszawie Leszczyński wybrany został przez 13 tysięcy szlachty
królem Polski, a w dniu 5 października stronnicy Sasa pod
osłoną
korpusu rosyjskiego feldmarszałka Lacy`ego ogłosili Augusta III
królem
Polski we wsi Kamion na Pradze.
Ponowny wybór Leszczyńskiego
stał się powodem wojny o sukcesję polską o tron polski. Nastąpiła
zbrojna interwencja Rosji, Austrii i Saksonii, za których
protekcją
obwołany został królem August III Wettin.
Stronnictwo
Leszczyńskiego stawiło większy opór jedynie w Gdańsku,
licząc tam na
pomoc francuską. Faktycznie przybył niewielki francuski oddział
interwencyjny pod dowództwem hrabiego Plélo, ale
został rychło rozbity
przez Sasów i Rosjan, zaś Gdańsk skapitulował po
kilkumiesięcznym
oblężeniu.
Stronnicy Leszczyńskiego uznali wówczas Augusta
III, natomiast on sam przebrany za chłopa uciekł do Królewca
w Prusach
Książęcych, wówczas zawiązała nowa zbrojna konfederacja
dzikowska w
obronie jego elekcji. Po jej rozbiciu w Puszczy Kurpiowskiej i po
porozumieniu się Francji i Austrii - Stanisław Leszczyński zmuszony
został do zrzeczenia się korony i powrócił do Francji.
O tym,
że chciał wzmocnienia władzy centralnej, zniesienia poddaństwa
chłopów,
ograniczenia liberum veto itp. zaświadczył tylko w swej książce
"Głos wolny wolność
ubezpieczający", datowanej na rok 1733, ale wydanej w 1748
r.
Lotaryngia
We
Francji Stanisław Leszczyński ustanowiony został przez Ludwika XV
dożywotnim władcą bogatego księstwa Lotaryngii, którym
sprawiedliwie i
mądrze zarządzał, uzyskując u miejscowej ludności przydomek
króla-dobrodzieja. Wsławił się głównie jako
mecenas sztuki i nauki. Był
ujmującym, wykształconym poliglotą, typowym arystokratą szlacheckim.
Stanisław Leszczyński w sztuce
Persona
Stanisława Leszczyńskiego wykorzystana była w sztuce jako symbol
polskości wielkiej i dumnej, a także niewinnej wobec historii. W 1840
roku Giuseppe Verdi komponuje operę
"Un giorno di regno"
("Jednodniowe panowanie"). Król Stanisław występuje tam w
roli głównej wątku komediowo-miłosnego.
W latach 90 XIX wieku Alfred Jarry pisał także sztukę
"Ubu roi ou les Polonais"
("Król Ubu, czyli Polacy"). Stanisław Leszczyński występuje
tam jako wieśniak.
Takie
ujęcie wskazuje albo nieznajomość historii Polski przez autora, albo
modne wtedy uwydatnienie, iż wieś zawiera w sobie najwyższe
królewskie
cnoty (na przykład Stanisław Wyspiański mawiał, iż żeniąc się z
chłopką, poślubił "Piastkę"). Leszczyński występuje również
w adaptacji
operowej "Króla Ubu" - w operze
"Ubu Rex"
Krzysztofa Pendereckiego.
Inne
dzieła sztuki opisujące Stanisława Leszczyńskiego to także
królewskie
portrety czasów oświecenia, jednak najbardziej znany obraz
króla to
autorstwa Jana Matejki. Malarz nawiązuje tam do wyglądu Leszczyńskiego
przed objęciem tronu.
Przedstawienie króla w kontuszu i
żupanie, o fryzurze i wąsach typowo szlacheckich dodatkowo uwydatnia
prawdziwie polski wizerunek króla Stanisława w
przeciwieństwie do króla
Augusta II.
Istnieje ciekawa sztuka Stefana Bratkowskiego
"Marivaudage"
opowiadająca o ostatnim okresie życia Leszczyńskiego.
źródło: Wikipedia - wolna encyklopedia